Το 2014, το ινστιτούτο ερευνών Datafolha κάλεσε τους Βραζιλιάνους να απαντήσουν στο ερώτημα, ποια είναι η κορυφαία μορφή των σπορ στη χώρα τους. Για όποιους δεν ζούσαν στη Βραζιλία, η δημοσκόπηση ήταν «πεταμένα λεφτά». Ο Πελέ, φυσικά. Ποιος άλλος; Ο «βασιλιάς» της μπάλας. Αυτός που κατέκτησε τρία Παγκόσμια Κύπελλα. Η μεγαλύτερη ατραξιόν του πιο λαοφιλούς αθλήματος.

Φαινόταν αυτονόητη η απάντηση, αλλά δεν ήταν, όπως αποδείχθηκε. Ο Πελέ συγκέντρωσε πολύ περισσότερες προτιμήσεις από όσες ο Νεϊμάρ, ο Ρονάλντο (το «Φαινόμενο») ή ο Γκαρίντσα, ήρθε όμως δεύτερος. Πρώτος –με διαφορά– αναδείχθηκε ο Αϊρτον Σένα: ο τρεις φορές παγκόσμιος πρωταθλητής της Φόρμουλα-1, ο οποίος έχασε τη ζωή του στην πίστα της Ιμολα την Πρωτομαγιά του 1994.

Παράξενο. Ο Πελέ λατρεύτηκε σε κάθε γωνιά της Γης, όμως οι συμπατριώτες του δεν του χάρισαν την πιο θερμή αγκαλιά τους. Η Βραζιλία αγάπησε τον Πελέ, τον μπαλαδόρο που την καθιέρωσε στη συνείδηση του κόσμου ως την κατεξοχήν ποδοσφαιρική υπερδύναμη, αλλά όχι και τον Εντσον Αράντες ντο Νασιμέντο: τον χαρακτήρα του. Το λαϊκό, χαμογελαστό, συμπαθητικό παιδί που ήρθε από τη φτώχεια για να κάνει τη χώρα του περήφανη, είχε και μια άλλη, σκοτεινή πλευρά.

Τη θεωρία περί διπλής προσωπικότητας του Πελέ ενίσχυσε με τον τρόπο του και ο ίδιος, γράφει στην Telegraph ο βραζιλιάνος ποδοσφαιρικός αρθρογράφος Μάρκους Αλβες. Από τότε που αποσύρθηκε από τη δράση μιλούσε για το πρόσωπό του σε τρίτο ενικό, αποδίδοντας στον εαυτό του δυνάμεις υπερφυσικές. «Γονείς ζητούσαν από τον Πελέ να επισκεφθεί τα παιδιά τους στα νοσοκομεία, παιδιά καθηλωμένα σε αναπηρικά αμαξίδια. Οταν τα συνάντησα, κατάφεραν να σηκωθούν και να περπατήσουν ξανά», είχε πει κάποτε.

Ισχυριζόταν ότι είχε κάνει και άλλα θαύματα. «Παιδιά ξαπλωμένα σε κρεβάτια νοσοκομείων, που αρνούνταν την τροφή και δεν μιλούσαν στους πατεράδες τους, άλλαξαν αμέσως συμπεριφορά από τη στιγμή που με αντίκρισαν. Κάποιοι γονείς μου τηλεφωνούσαν και μου έλεγαν ότι τα παιδιά τους παλεύουν με τον καρκίνο, πως οι γιατροί τους έδιναν έναν μήνα ζωής. Εζησαν παραπάνω από έναν μήνα αφότου πήγα κοντά τους. Μάλιστα, μερικά από αυτά ανάρρωσαν. Τέτοια περιστατικά συνέβησαν πολλές φορές και κατέδειξαν την ιδιαίτερη σχέση του Πελέ με τον Θεό».

Δεν ήταν μόνον η έπαρση που τον απομάκρυνε ψυχικά από τους συμπατριώτες του. Κράτησε παθητική στάση απέναντι στη στυγνή δικτατορία του στρατηγού Εμίλιο Μέντιτσι – ενίοτε πρωταγωνίστησε στην προπαγάνδα του, με τη δικαιολογία ότι «η Βραζιλία δεν είναι ώριμη για να έχει δημοκρατία». Η εταιρεία που ίδρυσε για να κάνει μπίζνες στον χώρο του αθλητισμού φέρεται να άρπαξε από την Unicef 450.000 στερλίνες (πάνω από 500.000 ευρώ με την τρέχουσα ισοτιμία). Με όσα έκανε εκτός γηπέδων, σχολιάζει η Telegraph, κατάφερε κάτι που φαινόταν ακατόρθωτο: να τσαλακώσει ανεπανόρθωτα την εικόνα του – αυτή που δημιούργησε με τους άθλους του στους αγωνιστικούς χώρους.

Η άμπωτη της δημοτικότητάς του στη Βραζιλία ήρθε όταν αρνήθηκε να αναγνωρίσει τη Σάντρα Ρεγγίνα Αράντες, την κόρη που απέκτησε εκτός γάμου. Επειτα από δικαστικές μάχες πέντε ετών, το 1996 η γυναίκα κέρδισε το δικαίωμα να χρησιμοποιεί το επώνυμό του, όμως και πάλι ο Πελέ απέφυγε οποιαδήποτε σχέση μαζί της. Ούτε στην κηδεία της παρευρέθηκε (πέθανε το 2006 σε ηλικία 42 ετών από καρκίνο του μαστού). Εστειλε ένα στεφάνι, το οποίο του επιστράφηκε από την οικογένειά της.

«Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι ο Πελέ και ο Εντσον είναι δύο διαφορετικά πρόσωπα», είχε πει ο συμπαίκτης του στη Βραζιλία του ’70 Ρομπέρτο Ριβελίνο. «Εκτός αγωνιστικών χώρων δεν θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση για κανέναν. Κάποιες συμπεριφορές του, προφανώς, δεν ήταν σωστές. Οπως το ότι δεν αναγνώρισε την κόρη του. Του έμοιαζε τόσο πολύ, ώστε δεν χρειαζόταν καν τεστ πατρότητας».

Οταν ένας εργάτης σκοτώθηκε στο στάδιο του Σάο Πάολο, που φιλοξένησε το εναρκτήριο παιχνίδι του Μουντιάλ 2014, ο Πελέ είχε σχολιάσει: «Ηταν κάτι συνηθισμένο. Αυτό που με απασχολεί, είναι τα αεροδρόμια». Ενα χρόνο πριν, οι Βραζιλιάνοι είχαν βγει στους δρόμους για να διαδηλώσουν κατά της διαφθοράς. Η προτροπή του Πελέ «καλύτερα να ασχοληθούν με το ποδόσφαιρο», τους είχε εξοργίσει. Οι περισσότεροι αντιμετώπιζαν τις ατυχείς δηλώσεις του ως «γκάφες» και κάθε φορά σκέφτονταν τη διάσημη «ατάκα» του Ρομάριο, που είχε πει: «Ο Πελέ είναι ποιητής όταν κρατάει το στόμα του κλειστό».

Μεγάλη ζημιά στη φήμη του –ιδίως μεταξύ των μαύρων της εργατικής τάξης, από τους οποίους και ο ίδιος προερχόταν– έκανε η αδιαφορία του για τον ρατσισμό που μαστίζει τη χώρα του. Το 2020 είχε προκαλέσει αλγεινή εντύπωση η κίνησή του να δωρίσει μια φανέλα του με την υπογραφή του στον ακροδεξιό πρόεδρο Ζαΐρ Μπολσονάρο, που κάποτε δήλωσε ότι οι μορφωμένοι γιοι του δεν θα είχαν ποτέ στο πλάι τους μια μαύρη γυναίκα. Και διάλεξε να τον τιμήσει με αυτόν τον τρόπο, την Black Awareness Day: την ημέρα που οι μαύροι Βραζιλιάνοι γιορτάζουν και διαδηλώνουν την περηφάνια τους.

«Είναι ο Αθλητής του Αιώνα, ένας από τους διασημότερους ανθρώπους στον Κόσμο, όμως δεν χρησιμοποιεί αυτή τη δύναμη για να πολεμήσει το κακό», έχει πει ο Πάολο Σέζαρ, συνοδοιπόρος του στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1970. «Τον σέβονται περισσότερο από κάθε πολιτικό ή θρησκευτικό ηγέτη, αλλά εκείνος προτιμά να κρύβεται στις μεγάλες μάχες, όπως αυτή εναντίον του ρατσισμού».

Οι Βραζιλιάνοι δεν κατάφεραν ποτέ να παραβλέψουν τα ελαττώματα του Εντσον και να του αφοσιωθούν ολόψυχα, όπως έκαναν οι Αργεντινοί με τον Ντιέγκο Μαραντόνα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News