Στα 12 της η Λέρα μαθαίνει ξανά να περπατά – με δειλά βήματα στην αρχή, αλλά με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση σε κάθε καινούργιο. Το περασμένο καλοκαίρι έσπασε το ένα της πόδι σε ρωσική πυραυλική επίθεση, ενώ προκλήθηκαν σοβαρά εγκαύματα στο άλλο.

Περίπου 2.000 παιδιά έχουν τραυματιστεί ή σκοτωθεί στην Ουκρανία από την ώρα που ο Βλαντίμιρ Πούτιν ξεκίνησε την ευρείας κλίμακας εισβολή του στη χώρα. Αλλά ο πόλεμος δεν αφήνει πάντα ορατά σημάδια, όπως αυτά στα πόδια της Λέρα, αναφέρει ρεπορτάζ του BBC από το Κίεβο.

Τα περισσότερα ανήλικα παιδιά έχουν ψυχολογικά προβλήματα εξαιτίας του πολέμου. Η ψυχολόγος Κατερίνια Μπαζίλ αποκαλύπτει πως γίνεται καθημερινά μάρτυρας «ενός καταστροφικού αριθμού παιδιών που στρέφονται σε εμάς έχοντας διαφορετικά, δυσάρεστα συμπτώματα».

Σε όλη την Ουκρανία οι νέοι βιώνουν απώλεια, φόβο και άγχος. Κατά ένα ολοένα αυξανόμενο ποσοστό δυσκολεύονται να κοιμηθούν, παθαίνουν κρίσεις πανικού ή βιώνουν οδυνηρά φλάσμπακ. Παράλληλα καταγράφεται μια αύξηση των συμπτωμάτων παιδικής κατάθλιψης, σε μια γενιά που μεγαλώνει υπό τον ήχο πυροβολισμών και κανονιοβολισμών.

Η Λέρα είδε το βλήμα που την τραυμάτισε δευτερόλεπτα πριν πέσει. Ηταν μια ζεστή μέρα των καλοκαιρινών διακοπών της, με έντονη κίνηση στο κέντρο του Τσερνίγκοφ. Η ίδια και η φίλη της, Ξένια, προσπαθούσαν να πουλήσουν τα χειροποίητα κοσμήματά τους στο διερχόμενο πλήθος.

«Είδα κάτι να πετάει από πάνω προς τα κάτω. Νόμιζα ότι ήταν κάποιο είδος αεροπλάνου που θα ανέβαινε ξανά. Τελικά ήταν ένας πύραυλος» λέει η Λέρα στο BBC. Μετά την έκρηξη έτρεχε πέρα-δώθε πανικόβλητη με το κατακρεουργημένο πόδι της, πριν καταλάβει ότι είχε τραυματιστεί.

Στην αρχή του πολέμου οι βομβαρδισμοί στο Τσερνίγκοφ της βόρειας Ουκρανίας ήταν διαρκείς. Λίγες εβδομάδες αργότερα, όμως, οι ρωσικές δυνάμεις είχαν απωθηθεί και η ζωή άρχιζε να επιστρέφει στην πόλη. Αλλά στις 19 Αυγούστου 2023 το τοπικό θέατρο που φιλοξενούσε μια έκθεση κατασκευαστών drones δέχθηκε επίθεση. Μεταλλικά θραύσματα γέμισαν τους τριγύρω δρόμους.

Εννέα μήνες αργότερα τα εξωτερικά τραύματα της Λέρα έχουν επουλωθεί. Τα ψυχολογικά τραύματα, από την άλλη, παραμένουν, καθώς η 12χρονη επιδεικνύει διαθέσεις επιθετικότητας. Είναι μια από τις πολλές αντιδράσεις που αποδίδουν οι παιδοψυχολόγοι στο άγχος του πολέμου. Τα παιδιά δεν μπορούν να «μεταφράσουν» συναισθηματικά τι τους συνέβη, επισημαίνουν, οπότε η επιθετικότητα είναι γι’ αυτά μια μορφή αυτοπροστασίας.

Για τη Λέρα ο πόλεμος αποδείχθηκε διπλά απάνθρωπος: λίγους μήνες πριν τον τραυματισμό της, ο αδελφός της έχασε τη ζωή του πολεμώντας στην πρώτη γραμμή. Οι δυο τους ήταν κολλητοί και η Λέρα εξακολουθεί να παλεύει με την ιδέα ότι ο Σάσα δεν είναι πια κοντά της, εξομολογείται στο BBC.

Ο μεγαλύτερος φόβος του Ντάνιελ είναι ότι θα βιώσει μια απώλεια αντίστοιχη με εκείνη της Λέρα. Ο πατέρας του είναι στρατιώτης και υπηρετεί κοντά στη γενέτειρά τους, το Χάρκοβο, όπου οι μάχες έχουν ενταθεί. Τα ρωσικά στρατεύματα πέρασαν πρόσφατα τα σύνορα, σε μια αιφνιδιαστική επίθεση, κατακτώντας νέο έδαφος, καθώς οι επιθέσεις με πυραύλους στην πόλη έχουν ενταθεί.

Μεταξύ αυτών που έχασαν τη ζωή τους μόλις την περασμένη εβδομάδα ήταν και ένα 12χρονο κορίτσι που είχε βγει για ψώνια με τους γονείς του. Ο πατέρας του Ντάνιελ προσπαθεί να τον καθησυχάσει μέσω τηλεφωνημάτων, αλλά ο 12χρονος ανησυχεί. Σήμερα ζει με τη μητέρα του στη δυτική Ουκρανία – πολύ μακριά από το μέτωπο. Οι ρωσικοί πύραυλοι φτάνουν και στο Ιβάνο-Φράνκιβσκ, αλλά τουλάχιστον υπάρχουν περισσότερες προειδοποιήσεις.

Ομως ακόμη και εδώ ο Ντάνιελ δεν μπορεί να ξεφύγει από τη σύγκρουση. Εχει κολλήσει με σελοτέιπ μια προσευχή πάνω από το κρεβάτι του, την οποία απαγγέλλει κάθε βράδυ για την ασφάλεια του πατέρα του – αν και δεν ήταν θρήσκος πριν το ξέσπασμα του πολέμου. Μαζί με τη μητέρα του, Κατερίνια, υπήρξαν για ένα διάστημα πρόσφυγες. Επέστρεψαν στην Ουκρανία επειδή εκείνη είναι παιδοψυχολόγος και αναγνώρισε την επείγουσα ανάγκη να εφαρμόσει τις δεξιότητές της.

Η οκτάχρονη Αντζελίνα ζει ακόμα στο Χάρκοβο, στη μέση ενός βομβαρδισμένου τοπίου. Κατάγεται από το προάστιο Σαλτίβκα, όπως και ο Ντάνιελ. Οταν τα ρωσικά στρατεύματα προέλασαν για πρώτη φορά εκεί, πριν από δύο χρόνια, η περιοχή βρισκόταν ακριβώς στο πεδίο βολής τους και η Αντζελίνα βρισκόταν στο καταφύγιο του υπογείου του σπιτιού της μαζί με την οικογένειά της.

Στις αρχές Μαρτίου του 2022 η γιγαντιαία διπλανή πολυκατοικία καταστράφηκε από πύραυλο. Η μαμά της, Ανια, της είπε να καλύψει τα αυτιά της και να μην κινείται. Το φοβισμένο κορίτσι έβλεπε τα ρωσικά αεροπλάνα, άκουγε τους πυραύλους και έτρεμε. «Νόμιζα ότι θα μας έθαβαν κάτω από τα ερείπια» λέει στο BBC με τα μάτια γουρλωμένα από τη στιγμιαία ανάμνηση.

Αλλά όταν, πέρυσι, οι ουκρανικές δυνάμεις απελευθέρωσαν τη βόρεια περιοχή του Χαρκόβου, η οικογένεια επέστρεψε στη Σαλτίβκα. Είναι πλέον οι μόνοι άνθρωποι που ζουν στην έρημη πολυκατοικία τους, περιτριγυρισμένοι από κτίρια μαυρισμένα από τον καπνό και γεμάτα σπασμένα γυαλιά. Παρά τις τρύπες από τις σφαίρες στην κουζίνα, το διαμέρισμα παραμένει σπιτικό.

Η Αντζελίνα ήταν να ξεκινήσει μαθήματα στο τοπικό σχολείο, αλλά έχει ανοίξει μια τρύπα στο πλάι του. Μετά βίας θυμάται το νηπιαγωγείο, καθώς της εισβολής προηγήθηκε η πανδημία. Η Ανια την πηγαίνει σε εκδηλώσεις δραστηριοτήτων όπως θεραπεία με κατοικίδια. Τις εκδηλώσεις επιβλέπει η UNICEF και γίνονται υπογείως, στον χώρο του μετρό, για επιπλέον ασφάλεια.

Αλλά όταν έρχεται το βράδυ, τα φώτα πάνω από το σπίτι της δεν ανάβουν πια. Η Ρωσία στοχεύει την παροχή ρεύματος, οπότε η Αντζελίνα ανάβει ένα κερί, προσεκτικά, με τη μικρή φιγούρα της να ρίχνει μια γιγάντια σκιά στον τοίχο του διαμερίσματος. Λέει ότι έχει συνηθίσει πια τα συχνά μπλακ-άουτ.

Η Λέρα, ο Ντάνιελ και η Αντζελίνα είναι τρεις περιπτώσεις παιδιών της Ουκρανίας που προσαρμόζουν την καθημερινότητά τους στις συνθήκες του πολέμου. Σε ολόκληρη τη χώρα υπάρχει αυξανόμενη ζήτηση για βοήθεια από παιδοψυχολόγους. Η Κατερίνια Μπαζίλ προσπαθεί να πείσει όσα παιδιά την επισκέπτονται να ελέγχουν τα συναισθήματά τους και να μην κάνουν κακό στους άλλους ή στον εαυτό τους.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News