Τα σπορ είναι, πρωτίστως, θέαμα. Εικόνα. Κι όμως, το ραδιόφωνο… τα ερωτεύτηκε από τα πρώτα του, κιόλας, πειραματικά χρόνια. Η πρώτη ιστορικά καταγεγραμμένη μετάδοση αθλητικού event ανήκει στον ίδιο τον «πατέρα» της εκπομπής ραδιοκυμάτων σε μεγάλη απόσταση, Γουλιέλμο Μαρκόνι, που θεωρείται ως ο εφευρέτης του ραδιοφώνου. Το φθινόπωρο του 1899 ο ιταλός μαρκήσιος μετέδωσε… σε στενό οικογενειακό κύκλο, από ασύρματο που είχε εγκαταστήσει στο κατάστρωμα του επιβατηγού πλοίου «SS Ponce», αγώνες ιστιοπλοΐας του America’s Cup -της παλαιότερης διεθνούς διοργάνωσης στον αθλητισμό-, που διεξήχθησαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης.

Η πρώτη (πλήρης) περιγραφή αθλητικού γεγονότος στο ραδιόφωνο, που σήμερα γιορτάζει την Παγκόσμια Ημέρα του, πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 1921. Περίπου 300.000 άνθρωποι άκουσαν από τους δέκτες τους την εξέλιξη της αναμέτρησης του Τζόνι Νταντί με τον Τζόνι Ρέι, δυο σπουδαίων πυγμάχων της εποχής, η οποία έλαβε χώρα στο Πίτσμπουργκ της Πενσιλβάνια. Μέχρι τότε, η συμβολή του ραδιοφώνου στην αθλητική ενημέρωση περιοριζόταν στην ανακοίνωση των αποτελεσμάτων αγώνων, που έφταναν στα studios με τον τηλέγραφο.

Η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία υπήρξαν, αμέσως μετά τις ΗΠΑ, οι πρωτοπόροι των αθλητικών ραδιοφωνικών μεταδόσεων. Ακολούθησε η Βρετανία, όταν το BBC μετατράπηκε σε δημόσιο οργανισμό, στα τέλη του 1926. Το ματς της Αρσεναλ με τη Σέφιλντ Γιουνάιτεντ, τον Ιανουάριο του 1927, ήταν ο πρώτος ποδοσφαιρικός αγώνας που μεταδόθηκε live από το BBC Radio. Για τη διευκόλυνση των ακροατών το περιοδικό Radio Times είχε τυπώσει ένα σχεδιάγραμμα γηπέδου, χωρισμένο σε οκτώ αριθμημένα τετράγωνα, ώστε να αντιλαμβάνονται καλύτερα σε ποιο σημείο παιζόταν η μπάλα και πού βρίσκονταν οι παίκτες που ανέφερε ο σπίκερ. Ο οποίος, φυσικά, έδινε το στίγμα τους χρησιμοποιώντας την ίδια αρίθμηση.

Σπίκερ ήταν ο Χένρι Μπλάιθ Θόρνχιλ Γουέικλαμ, πρώην παίκτης του ράγκμπι, ο οποίος τα πήγε περίφημα, αν και ποτέ δεν είχε ξανακάνει αυτή τη δουλειά. Οι Times του είχαν πλέξει το εγκώμιο. Κι εκείνος, κλείνοντας τη μετάδοση, είχε προφητεύσει ότι «αυτός ο τρόπος περιγραφής αγώνων ήρθε για να μείνει». Μέχρι να ανατείλει η δεκαετία των ‘30s, σχεδόν όλα τα δημοφιλή σπορ στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και την Αυστραλία μεταδίδονταν ραδιοφωνικά. Το 1964 βγήκε στον «αέρα» του αμερικανικού δικτύου WNBC το πρώτο αθλητικό talk-show, με οικοδεσπότη τον Μπιλ Μέιζερ.

Η απήχηση των ραδιοφωνικών μεταδόσεων στο κοινό ήταν τόσο μεγάλη, ώστε αρκετοί ιδιοκτήτες και αξιωματούχοι διαφόρων ομάδων σε διάφορα σπορ απαγόρευσαν τις live περιγραφές των αγώνων τους, φοβούμενοι ότι θα υποστούν οικονομική ζημιά από τη μειωμένη προσέλευση θεατών. Κάποιοι άλλοι απαίτησαν μια εύλογη αποζημίωση – ήταν τα προεόρτια των ραδιοτηλεοπτικών δικαιωμάτων, για τα οποία εδώ και μερικές δεκαετίες καταβάλλονται αστρονομικά ποσά.

Η Ελλάδα ακολούθησε με καθυστέρηση 20 ετών – και βάλε. Ο πρώτος ποδοσφαιρικός αγώνας που μεταδόθηκε ραδιοφωνικά ήταν το ντέρμπι Κυπέλλου ΠΑΟΚ – Αρης (3-3), που διεξήχθη στις 19 Μαρτίου 1950 στο γήπεδο του Συντριβανίου στη Θεσσαλονίκη. Το ΕΙΡ (Εθνικό Ιδρυμα Ραδιοφωνίας) είχε συσταθεί πέντε χρόνια νωρίτερα (μάλιστα, ήταν… συνδρομητικό, με 30.000 δραχμές το τρίμηνο), όμως η μετάδοση πραγματοποιήθηκε από τον στρατιωτικό ραδιοφωνικό σταθμό Μακεδονίας, με την τεχνική υποστήριξη του Γ’ Σώματος Στρατού.

Μια φωτογραφία από εκείνο το ιστορικό παιχνίδι δείχνει ένα στρατιωτικό τζιπ παρκαρισμένο δίπλα στον αγωνιστικό χώρο, και τους σπίκερ να κάθονται λίγο έξω από την πλάγια γραμμή, σε απόσταση αναπνοής από τους θεατές (το γήπεδο ήταν ασφυκτικά γεμάτο από 12.000 κόσμο). Για πολλά χρόνια οι συνθήκες μετάδοσης ήταν δραματικές. Οι εκφωνητές είχαν στη διάθεσή τους μόνο μια καρέκλα -κι ένα τραπεζάκι στην καλύτερη περίπτωση-, ήταν εκτεθειμένοι στον ήλιο, το κρύο, ή τη βροχή, και οι φίλαθλοι που βρίσκονταν κοντά τους, συχνά έμπαιναν στον πειρασμό… να παρέμβουν. Ευτυχώς, ακόμη τους σέβονταν τότε.

Το χειρότερο ήταν ότι οι σπίκερ έπρεπε να περιγράψουν φάσεις στην άλλη άκρη του γηπέδου, που δεν μπορούσαν να δουν. Μοιραία, η φαντασία τους κάλπαζε. Το ίδιο και οι υπερβολές τους, με σχήματα λόγου που δραματοποιούσαν τις στιγμές και παρουσίαζαν τους πρωταγωνιστές σαν υπεράνθρωπους. «Ο αίλουρος Χρηστίδης», ο Κούδας που ελίσσεται σαν ελάφι», «ο χαλκέντερος Ζαντέρογλου»… Είχε και αυτό τη γοητεία του. Εκείνες οι περιγραφές, από εξαιρετικούς χειριστές της γλώσσας (όπως ο Μιχάλης Γιαννακάκος και ο Νίκος Φώσκολος, ο οποίος έκανε την πρώτη του ραδιοφωνική μετάδοση αγώνα ποδοσφαίρου το 1951) καθήλωναν τους ακροατές τα απομεσήμερα της Κυριακής: μετά το οικογενειακό τραπέζι, στα καφενεία, στις πλατείες, ή στα δρομάκια παρέα με τους γείτονες.

Αν και το ραδιόφωνο ανέβηκε στο τρένο της σύγχρονης εποχής, ως διαδικτυακό «stream audio» ή «podcast», η εικόνα της τηλεόρασης, που δεν αφήνει πολλά στη φαντασία, του έχει στερήσει τη μαγεία του. Χάθηκε οριστικά, μαζί με την αθωότητα των σπορ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News