Τα ‘χει αυτά η πολιτική χρήση της Ιστορίας: οι Ρώσοι δεν ξέρουν εάν θα πρέπει να γιορτάσουν την επέτειο των 100 χρόνων από την Οκτωβριανή Επανάσταση ως θρίαμβο ή ως τραγωδία. Και μιας και μιλάμε για τη Ρωσία, «αυτοί που δεν ξέρουν» είναι στην πραγματικότητα ένας: ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν. «Δεν υπάρχει επίσημη γραμμή από το Κρεμλίνο» εξηγεί στον Guardian ο δημοσιογράφος Μιχαήλ Τζιγκάρ. «Δεν μπορούν να ταυτιστούν με τον Λένιν γιατί ήταν επαναστάτης. Αλλά ούτε με τον τσάρο Νικόλαο Β’ γιατί ήταν ένας αδύναμος ηγέτης».

Το 1917 ήταν στη Ρωσία η χρονιά δυο επαναστάσεων. Η μία ήταν του Φεβρουαρίου (Μαρτίου, σύμφωνα με το γρηγοριανό ημερολόγιο) που οδήγησε στην ανατροπή του Νικόλαου Β’ και το τέλος της δυναστείας των Ρομανόφ έπειτα από 300 χρόνια. Η άλλη του Οκτωβρίου (Νοεμβρίου για όσους δεν ακολουθούν το παλιό ημερολόγιο) όταν μια μειοψηφική ομάδα των επαναστατημένων Ρώσων, οι Μπολσεβίκοι, κατέλαβε την εξουσία.

Ολα αυτά τα χρόνια που βρίσκεται στην εξουσία, ο Βλαντίμιρ Πούτιν χρησιμοποιεί την Ιστορία για να δημιουργήσει ένα αίσθημα εθνικής συνείδησης και ενότητας στη Ρωσία. Σε αυτό το πλαίσιο, το γεγονός στο οποίο έχει δώσει τη μεγαλύτερη βαρύτητα δεν είναι κάποια επανάσταση (ο Πούτιν δεν τις συμπαθεί καθόλου τις επαναστάσεις), αλλά η νίκη των σοβιετικών επί των ναζί στον β’ παγκόσμιο πόλεμο.

Από αυτήν την άποψη, το 1917 είναι προβληματικό. Από τη μία πλευρά, το κράτος που προέκυψε από την επανάσταση έγινε μια πραγματική υπερδύναμη καταγράφοντας πολλές επιτυχίες στα πεδία των μαχών και των επιστημών. Από την άλλη πλευρά ήταν ακριβώς αυτό: προϊόν μιας επανάστασης. Κι ο Πούτιν είναι οπαδός της «σταθερότητας». Πώς λοιπόν να γιορτάσει την ανατροπή ενός καθεστώτος;

Προσθέστε σε όλα αυτά και την αμφιθυμία της κοινής γνώμης. Σε πρόσφατη έρευνα, το 53% των ρώσων πολιτών δήλωσε ότι δεν θα υποστήριζε την επανάσταση που οδήγησε στην ανατροπή του τσάρου έναντι του 47% που θα το έκανε. Άλλη έρευνα έδειξε ότι το 53% έχει θετική άποψη για τον ρόλο του Λένιν στην ιστορία έναντι του 27% που έχει αρνητική. Α, υπάρχει κι ένα 20% που δεν έχει ιδέα. Γιατί όπως είπε κι εκείνος ο ρώσος δημοσιογράφος, «εγώ μεγάλωσα με τον Λένιν, τα σημερινά παιδιά μεγαλώνουν με τον Χάρι Πότερ». Μεταξύ μας, δεν είναι καλύτερα; Η πολιτική χρήση της Ιστορίας έχει μυρίσει πολλές φορές αίμα.

Φωτό: O Κόκκινος Στρατός παρελαύνει στην Κόκκινη Πλατεία τον περασμένο Νοέμβριο. Πηγή: The Guardian/Tass/ Stanislav Krasilnikov

Πόσοι θα τρέξουν στις κινηματογραφικές αίθουσες για να δουν το «Rogue One: a Star Wars story», τελευταίο θαύμα της σειράς «Ο πόλεμος των άστρων» που από την Πέμπτη παίζεται και στις ελληνικές αίθουσες; Εκατομμύρια. Και πόσοι από αυτούς θα ξέρουν ότι ένας από τους πρωταγωνιστές της ταινίας είναι νεκρός – όχι τώρα πρόσφατα, αλλά πριν από 22 χρόνια; Λιγότεροι. Ο θάνατός του, πάντως, γράφει η Washington Post, δεν εμπόδισε την κριτική να τον επαινέσει για την ερμηνεία του.

Αυτός ο ηθοποιός – ζόμπι είναι ο Πίτερ Κάσινγκ και πρωταγωνιστούσε στο πρώτο επεισόδιο της σειράς που είχε γυρίσει ο Τζορτζ Λούκας το 1977. Ο ρόλος του ήταν αυτός του φοβερού κυβερνήτη Τάρκιν. Και τώρα ο Τάρκιν επέστρεψε, ως ζωντανός νεκρός του σύμπαντος, επειδή το Rogue One προηγείται χρονολογικά της πρώτης ταινίας του 1977. Είναι με άλλα λόγια ένας πόλεμος των άστρων πριν από τον πόλεμο των άστρων.

Κάπως έτσι ο Πίτερ Κάσινγκ επιστρατεύτηκε για να ζωντανέψει με τη βοήθεια της τεχνολογίας. «Είμαστε στις απαρχές μιας νέας εποχής» έγραψε ο Μάικλ Κάβνα στην WP. «Σε μια εποχή όπου θα μπορούν να βραβεύονται ηθοποιοί που έχουν πεθάνει εδώ και πολύ καιρό». Τεχνικά, για τον Τάρκιν ως σώμα δοκιμάστηκαν άλλοι ηθοποιοί. Αυτός που επιλέχθηκε τελικά ήταν ο Γκατ Χένρι, ένας βετεράνος του Royal Shakespeare Company. Στη συνέχεια, το πρόσωπό του αντικαταστάθηκε ψηφιακά από το πρόσωπο του Πίτερ Κάσινγκ.

Και τώρα η κινηματογραφική κριτική παραληρεί. Ελπίζει κανείς όχι στη λογική ότι καλός ηθοποιός είναι ο νεκρός ηθοποιός.

Φωτό: Ο Πίτερ Κάσινγκ στην ταινία του 1977. Στην ταινία του 2016 έλαμψε ξανά με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Πηγή: starswar.com

Πόσο παλιά είναι η τέχνη της «μετα-αλήθειας», του νεολογισμού που ανακηρύχθηκε φέτος λέξη της χρονιάς; Τουλάχιστον όσο και η τυπογραφία. Γιατί, μας πληροφορεί το  Politico, ήταν Πάσχα του 1475 στο Τρέντο της Ιταλίας όταν δολοφονήθηκε ένα αγοράκι 2,5 χρονών, ο Σιμονίνο. Ο τοπικός φραγκισκανός ιερέας Μπερναντίνο ντα Φέλτρε διαβεβαίωσε τους πιστούς μέσω των κηρυγμάτων του ότι οι δολοφόνοι του ήταν οι Εβραίοι. Που όχι μόνο είχαν σκοτώσει τον μικρό Σιμονίνο. Αλλά του είχαν πιει και το αίμα.

Οι Εβραίοι κατέληξαν στην πυρά. Για να αποδειχθεί ότι η δύναμη μιας κακόβουλης είδησης που δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα είναι τεράστια. Αποδείχθηκε τότε, όπως αποδεικνύεται και σήμερα από τη χιονοστιβάδα κακόβουλων πληροφοριών που κατέκλεισαν το Facebook και το Twitter συμβάλλοντας στη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ. Το Politico υπενθυμίζει ότι ούτε ο Διαφωτισμός και η τεχνολογική επανάσταση κατάφεραν να σταματήσουν τη ροή των ψεύτικων ειδήσεων.

Η ιστορία των fake news είναι παλιά. Και είναι γεμάτη βία και αίμα. Στα τέλη του 19ου αιώνα ο Ουίλιαμ Ράντολφ Χιρστ, εκδότης της Morning Journal στο πρόσωπο του οποίου βασίστηκε ο «Πολίτης Κέιν» του Ορσον Ουέλς, επιστράτευσε ψεύτικες ειδήσεις για να υποδαυλίσει τον αμερικανοϊσπανικό πόλεμο. Πώς; Οταν ο ανταποκριτής του στην Αβάνα τού τηλεγράφησε ότι δεν υπήρχε κανένας πόλεμος, ο Χιρστ του απάντησε: «Βάλε εσύ τις εικόνες και τον πόλεμο θα τον βάλω εγώ». Την επομένη εμφανίστηκαν στην εφημερίδα του σκίτσα που έδειχναν κουβανούς αξιωματικούς να κακοποιούν Αμερικανίδες. Κι ο πόλεμος έγινε.

Και μάλλον δεν χρειάζεται να γίνουν πολλά περισσότερα το 2016 για να ξεσπάσει ένας νέος.

Φωτό: Βόμβα ή τορπίλη προκάλεσε την έκρηξη; Η ερώτηση έγινε. Και η απάντηση μπορεί να μην έχει καμία σημασία. Πηγή: Politico/ Getty

Ας μην γεμίζουμε ενοχές και ας μην τα ρίχνουμε όλα στον καταναλωτισμό: με αφορμή τις γιορτές των Χριστουγέννων, η Figaro δημοσίευσε ένα εξαιρετικό αφιέρωμα για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Υπογραμμίζοντας ότι αυτό δεν είναι καθόλου προϊόν του μάρκετινγκ αλλά αποτέλεσμα ενός εθίμου που ανάγεται στην εποχή του Μεσαίωνα, διατηρήθηκε τους αιώνες που ακολούθησαν για να πάρει τη σημερινή του μορφή στη δεκαετία του 1920.

Εξίσου ενδιαφέρον όμως έχει και η πρόβλεψη για το πώς θα είναι το χριστουγεννιάτικο τραπέζι το 2050. Οι ειδικοί υποθέτουν ότι θα τρώμε πιο υγιεινά και θα δοκιμάζουμε γεύσεις που θα προέρχονται απ’ όλον τον κόσμο. Με άλλα λόγια, στη μέση του τραπεζιού μπορεί να υπάρχει ένα αγριογούρουνο. Και κάπου εκεί δίπλα ένα πιατάκι με τζατζίκι.

Φωτό: Για Χριστούγεννα ό,τι πρέπει. Πηγή: Le Figaro / Pierre Olivier Dechamps