Ολα τα χαρτιά άνοιξαν στο τραπέζι.

Τα μέτρα της κυβέρνησης για τον τουρισμό. Τα υγειονομικά πρωτόκολλα που θα συνοδεύσουν το άνοιγμα των συνόρων.

Αυτά είναι τα εργαλεία που διατίθενται για να λειτουργήσει η αγορά από εδώ και στο εξής.

Πώς θα εξελιχθεί το 2020;

Το αίνιγμα είναι κοινό. Οι λύτες, πολλοί και διαφορετικοί.

Η κυβέρνηση, οι επιχειρήσεις, οι τράπεζες, οι εργαζόμενοι, οι επιστήμονες, η κοινωνία.

Ολοι έχουν από μια προσέγγιση στο ίδιο πρόβλημα.

Υπάρχουν και δύο «άγνωστοι»: η πελατεία και η υγειονομική εξέλιξη. Οι τελευταίοι μπορεί να συμβαδίσουν ομαλά ή και όχι.

Εξάλλου το υγειονομικό διαβατήριο, το τεστ των 72 ωρών πριν από το ταξίδι και τα κενά στις αεροπορικές θέσεις, κατέληξαν ένας δειγματοληπτικός έλεγχος κατά την άφιξη με πλήρη αεροπλάνα και τήρηση των υγειονομικών πρωτοκόλλων.

Ανάγκα και οι θεοί πείθονται.

Τα μέτρα της κυβέρνησης έγιναν δεκτά μάλλον μουδιασμένα, με συγκατάβαση, από τους ξενοδόχους. Οι αρμόδιοι φορείς σχολίασαν ότι «κινούνται στη σωστή κατεύθυνση», αποτελούν «το πρώτο βήμα», αλλά «υπάρχουν πεδία βελτιώσεων» και «θα χρειαστούν πρόσθετες διευκρινίσεις» σε μέτρα ή και «εμπλουτισμός» τους. Κοινή πεποίθηση ήταν ότι η σημασία του τομέα έγινε αντιληπτή στο ανώτατο επίπεδο. «Ολοι έχουν καταλάβει ότι πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος ο τουρισμός να λειτουργήσει φέτος», λένε παράγοντες της αγοράς. Η επιδότηση της εργασίας και η ρευστότητα είναι τα βασικά ζητούμενα. Οι εξαγγελίες του Πρωθυπουργού στις 20 Μαΐου έδωσαν το περίγραμμα. Στήριξη μέχρι τέλος Σεπτεμβρίου της απασχόλησης και των εργαζομένων, οι οποίοι στην αιχμή της τουριστικής περιόδου φθάνουν τις 700.000 και δυνατότητες ευελιξίας στις επιχειρήσεις να διαχειριστούν τη λειτουργία και το προσωπικό τους.

Η ρευστότητα των επιχειρήσεων παραμένει ερώτημα, όπως και ο χειρισμός αυτών που επλήγησαν από τη χρεοκοπία της Thomas Cook, καθώς φορείς και τράπεζες έχουν δηλώσει ότι πρόσβαση σε χρηματοδότηση θα έχουν οι ενήμερες επιχειρήσεις. Η πραγματικότητα είναι ότι τα όρια της οικονομίας είναι πεπερασμένα. Ταυτόχρονα, η έκθεσή της στον τουρισμό είναι μεγάλη.

Μεγάλες είναι και οι ανάγκες του τουρισμού, μια και η πανδημία τον έφερε στο «σημείο μηδέν». Φαίνεται όμως ότι δεν είναι δυνατόν να καλυφθούν όλες.

Τεχνικά ζητήματα χρειάζονται επίσης αποσαφήνιση, όπως οι εισφορές που θα πρέπει να καταβάλλονται από τον εργοδότη στο ακέραιο του μισθού κατά το διάστημα του προγράμματος ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ, οι δικλείδες στο ΤΕΠΙΧ, αλλά και η ολοκλήρωση της επιστρεπτέας προκαταβολής φόρου.

Με τη δήλωση ότι «η πολιτεία έχει κάνει το καθήκον της» και τώρα σειρά έχουν οι επιχειρήσεις – ιδίως του τουρισμού – ο Πρωθυπουργός ρίχνει την μπάλα στο γήπεδό τους.

Με την επικράτεια να ανοίγει ουσιαστικά την 1η Ιουλίου, η χώρα, που κατάφερε με αυστηρά μέτρα να περιορίσει στο ελάχιστο τη διασπορά του Covid19 και πρωταγωνίστησε στα διεθνή μέσα γι’ αυτό, αποφασίζει να μπει στη διεθνή αρένα, με «σημαία» της την υγειονομική ασφάλεια για τους τουρίστες. Μεγάλο το στοίχημα για τους κατοίκους, τους εργαζόμενους, τους επισκέπτες.

«Πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τον ιό, όχι να τον φοβόμαστε, αλλά να τον σεβόμαστε», λέει ο πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Ηρακλείου Νίκος Χαλκιαδάκης. «Ολοι μας θα ξεκινήσουμε με λίγα κρεβάτια», σημειώνει, ενώ εκτιμά ότι «αν οι τρεις πρώτες εβδομάδες πάνε καλά υγειονομικά, τότε θα έρθει κόσμος. Υπάρχει μεγάλη επιθυμία για διακοπές».

Πού βρίσκονται όμως οι βασικές μας αγορές; Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, ΗΠΑ, είναι σε δύσκολη επιδημιολογική κατάσταση. Και ποιοι προορισμοί στην Ελλάδα έχουν εικόνα πόσα ξενοδοχεία θα λειτουργήσουν; Ολα αυτά θα ξεκαθαρίσουν το επόμενο διάστημα. Αλλά και ο έγκαιρος προγραμματισμός είναι κάτι που δεν θα ισχύσει φέτος. Ολα θα παιχτούν την τελευταία στιγμή. Ο τουρισμός είναι ψυχολογία. Πόσο έτοιμοι είμαστε εμείς να ταξιδέψουμε; Να μπούμε σε ένα αεροπλάνο και να καθίσουμε δίπλα – δίπλα στις θέσεις;

Η άρση της απαγόρευσης την 1η Ιουνίου στα δωδεκάμηνης λειτουργίας και στις 15 Ιουνίου στα εποχικής, δίνει το έναυσμα. Οι πτήσεις θα ακολουθήσουν, από τις 15 Ιουνίου απελευθερώνονται στο «Ελευθέριος Βενιζέλος» και την 1η Ιουλίου στα υπόλοιπα αεροδρόμια της χώρας. «Αυτή τη στιγμή δεν έχουμε πελάτες. Πώς θα ανοίξουμε; Η Ελλάδα είναι εν πολλοίς αερομεταφερόμενοι επισκέπτες», λένε οι ξενοδόχοι. Η παράταση αναστολής μέχρι 100% και τον Ιούνιο και τον Ιούλιο επιτρέπει στις επιχειρήσεις μια σχετικώς ομαλή μετάβαση προς τη λειτουργία.

Η ευέλικτη μορφή διαχείρισης της εργασίας βοηθάει. Αλλά υπάρχει σύγχυση με τα ασφαλιστικά. Στο ποσοστό που συνεισφέρει για την εργασία το κράτος, ο εργοδότης θα πληρώνει ασφαλιστικές εισφορές για τον ακέραιο μισθό. «Με τα μέτρα που ανακοινώθηκαν οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, με βάση τις παρούσες συνθήκες, δεν είναι εύκολο να επιβιώσουν. Δημιουργούνται αντικίνητρα στο να ανοίξουν», λέει ο αντιπρόεδρος του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΞΕΕ) Αρης Σουλούνιας. Φυσικά, το μέγεθος επηρεάζει. Αλλιώς είναι στα 20 δωμάτια και αλλιώς στα 400.

Και οι εργαζόμενοι αντιδρούν και ζητούν να επαναπροσληφθούν στο σύνολό τους. Η Πανελλήνια Ομοσπονδία εργαζομένων στον επισιτισμό – τουρισμό χαιρετίζει τις κινητοποιήσεις που έγιναν στις 20 και 22 Μαΐου στην Κρήτη, τη Ρόδο και την Πάτρα, καθώς και όλες τις κινητοποιήσεις των πρωτοβάθμιων Σωματείων σε όλη την Ελλάδα και αποφάσισε ομόφωνα τη διεξαγωγή μεγάλου συλλαλητηρίου στις 10 Ιουνίου στην Αθήνα.

Από τις 15 Ιουνίου «μας επιτρέπουν να ανοίξουμε, αλλά πώς μπορούν να ανοίξουν ξενοδοχεία στην Κρήτη και στη Ρόδο αν δεν υπάρχουν ακόμα πτήσεις; Πολλοί ξενοδόχοι το σκέφτονται. Η αναστολή έως τέλος Ιουλίου, δίνει ένα περιθώριο ζωής, μέχρι να αρχίσει να διαφαίνεται κίνηση», σημειώνει ο πρόεδρος και ιδρυτής της HotelBrain Πάνος Παλαιολόγος.

«Η πανδημία είναι ακόμα εδώ. Ενα επιπόλαιο άνοιγμα μπορεί να ακούγεται καλύτερο οικονομικά, αλλά να αποδειχθεί αρκετές φορές χειρότερο» και να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα, προσθέτει.

«Τα ξενοδοχεία δεν προλαβαίνουν να πιστοποιηθούν. Για να το κάνουν άλλωστε, τα ξενοδοχεία θα πρέπει να είναι σε λειτουργία», λέει ο κ. Σουλούνιας, σημειώνοντας ότι η χώρα ανοίγει σε πιθανά εισαγόμενα κρούσματα.

Στον προβληματισμό για την επάνοδο κρουσμάτων με την είσοδο επισκεπτών από το εξωτερικό, ο καθηγητής Σωτήρης Τσιόδρας απάντησε ότι «όλα είναι πρωτόγνωρα, δεν μπορεί να υπάρξει κάτι το οποίο να θεωρηθεί 100% εγγύηση για να ανοίξει κάτι». Ο ίδιος εξέφρασε τη βεβαιότητα για δεύτερο κύμα του ιού και άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο να επανέλθουν μέτρα.

Πολλοί ξενοδόχοι σκέφτονται αν θα (μπορέσουν) να ανοίξουν. Εδώ και το μέγεθος επηρεάζει: τα κόστη, την προσαρμογή, την πληρότητα, τις τιμές. Μικρότερα ξενοδοχεία, boutique, με αναβαθμισμένες υπηρεσίες στις Κυκλάδες, δηλώνουν πιο αισιόδοξα, από τον Αύγουστο και μετά. Εφόσον και η πρόσβαση έχει ομαλοποιηθεί. «Τα πάντα εξαρτώνται από τις αεροπορικές εταιρίες. Οι ακυρώσεις μέρα με τη μέρα λιγοστεύουν». Και δειλά αρχίζουν κάποιες διερευνητικές επαφές.

«Πρέπει να ανοίξουμε», λέει ο ξενοδόχος και συνιδρυτής της Lamway, εταιρίας διαχείρισης ξενοδοχείων, Δημοσθένης Λεοντής. «Αν μείνει ένα ξενοδοχείο κλειστό, εξαφανίζεται από τον χάρτη. Σε «τρώει» ο ανταγωνισμός και μετά, τα έξοδα είναι πολύ περισσότερα». Ο ίδιος σημειώνει ότι τα premium μπουτίκ ξενοδοχεία «δεν θέλουν να «σκοτώσουν» τις τιμές και τις διατηρούν». Λόγω μικρού μεγέθους, μπορούν να το κάνουν.

Σχολιάζοντας τα μέτρα, η Ενωση Ξενοδόχων Ρόδου σημειώνει ότι δεν βοηθούν στη μείωση του λειτουργικού κόστους των ξενοδοχείων, κάτι το οποίο θα παρακινούσε περισσότερους ξενοδόχους να ανοίξουν με χαμηλότερες πληρότητες, ενώ διατηρούν τον ΦΠΑ διαμονής στα ίδια επίπεδα. Το όφελος από τη μείωση στο ΦΠΑ του τουριστικού πακέτου είναι κάτω του 1% και η μείωση των ασφαλιστικών εισφορών 0,90 μονάδες, με όφελος για τον εργοδότη 0,38%.

Το πρόγραμμα Συν-εργασία σχολιάζει μεταξύ άλλων και η Ενωση Ξενοδόχων Σαντορίνης, ζητώντας επιδότηση εισφορών για το κομμάτι όπου δεν προσφέρει την εργασία του ο υπάλληλος.

Εν τω μεταξύ, στους κύκλους των ξενοδόχων έχει επανέλθει η ανησυχία ότι αρκετοί θα βρεθούν εκ νέου εκτεθειμένοι – όπως στην περίοδο της οικονομικής κρίσης – σε distress κεφάλαια. Και εδώ μπαίνει το ζήτημα της ρευστότητας στις επιχειρήσεις, αλλά και το θέμα που έχει προκύψει σχετικά με την ενημερότητά τους, μετά από τη χρεοκοπία της Thomas Cook.

Οι τράπεζες, με τη σειρά τους, ανησυχούν για μια νέα γενιά κόκκινων δανείων. «Αυτή θα φανεί στο δεύτερο εξάμηνο. Τότε θα έχουμε ξεκάθαρη εικόνα», είπε ο διευθύνων σύμβουλος της Eurobank Φωκίων Καραβίας, κατά την ανακοίνωση των πρωτοβουλιών της τράπεζας, ύψους 750 εκατ. ευρώ, για τη στήριξη του ελληνικού τουρισμού και των ενήμερων επιχειρήσεων.  Ο ίδιος σημείωσε ότι «αυτή η πανδημία θα αφήσει το αποτύπωμά της σε πιο μακροπρόθεσμη και ίσως σε μόνιμη βάση».

Το στοίχημα «που έχουμε αυτή τη στιγμή είναι αφενός να βελτιώσουμε το προϊόν και αφετέρου να μείνει στην χώρα μας το μεγαλύτερο ποσοστό του τουριστικού εισοδήματος», είπε ο κ. Παλαιολόγος σε διαδικτυκή συζήτηση με θέμα τα κόκκινα δάνεια. «Στην προηγούμενη κρίση τα καταφέραμε να μην γίνει πλιάτσικο από ξένους οπορτουνιστές αγοραστές που είχαν έρθει με σκοπό να αποκτήσουν τυχοδιωκτικά ελληνικά ξενοδοχεία». Τη στιγμή αυτή, με την κρίση του κορονοϊού, «είμαι πολύ ανήσυχος και βλέπω ότι υπάρχει μεγάλος κίνδυνος αφελληνισμού του κλάδου», τονίζει. «Είναι σίγουρο ότι αν δεν στηριχθεί τώρα ο κλάδος, κάποιες αξίες ακινήτων θα πέσουν».

Προφανώς «σε συνθήκες πολέμου πρέπει να προστατευθούν οι επιχειρήσεις μας, όλες οι χώρες αυτή τη στιγμή προσπαθούν να προστατεύσουν τις επιχειρήσεις. Αυτό όμως δεν πρέπει να αποτελεί επιχείρημα και άλλοθι για τον καθένα, επικαλούμενος δήθεν αφελληνισμό ή προσπάθεια απαξίωσης, για να γυρίσουμε σε παλιές πρακτικές», σημείωσε ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) Γιάννης Ρέτσος απαντώντας σε σχετική ερώτηση. «Πρέπει να σταματήσουμε να το χρησιμοποιούμε προσχηματικά ως απειλή».

Στην ίδια εικόνα και οι σχέσεις των επιχειρήσεων με τους ταξιδιωτικούς οργανισμούς εξελίσσονται δύσκολα. «Εχουμε μικρή διαπραγματευτική ικανότητα απέναντι στους μεγάλους Tour Operators», επισημαίνει ο κ. Παλαιολόγος και εστιάζει στην ανάγκη «να μοιραστεί η ζημιά, μεταξύ ξενοδόχων, εργαζομένων, τραπεζών και προμηθευτών».

Η μονοπώληση μεγάλων αγορών και η μεγάλη εξάρτηση του ελληνικού τουρισμού από τους ταξιδιωτικούς οργανισμούς «μας φέρνει μπροστά ακόμη και σε ωμούς εκβιασμούς. Κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να δούμε σοβαρά σχεδιάζοντας μεσομακροπρόθεσμα τον τουρισμό των επόμενων δεκαετιών», σχολίασε πρόσφατα ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων Γρηγόρης Τάσιος. Στα νέα δεδομένα θα πρέπει να ληφθούν υπόψη και οι ενισχυόμενες τάσεις που έχουν να κάνουν με την εντοπιότητα και την ποιότητα.

Τώρα που οι επιχειρήσεις βγαίνουν σταδιακά από τον «αναπνευστήρα» για να κάνουν το μεγάλο «μακροβούτι» μέχρι το φθινόπωρο και να προσεγγίσουν ζωντανές το 2021, τώρα θα σκεφτούν τι πρέπει να κάνουν από την πλευρά τους για να μείνουν υγιείς. «Θα πρέπει παράλληλα να μελετήσουν καλύτερα το μοντέλο τους», λένε σύμβουλοι του τουρισμού. Να δουλέψουν νέα business plans».

«Ναι, είμαστε σε αχαρτογράφητα νερά. Αλλά αποδείξαμε, ως λαός, ότι δεν φοβόμαστε τα δύσκολα. Κυρίως, δεν φοβόμαστε να αλλάξουμε» είπε ο Πρωθυπουργός στο διάγγελμά του την περασμένη Τετάρτη.

Πόσα ακόμα θα πρέπει να αλλάξουμε;

«Περνάμε από το sustainability στο safety», λέει ο πρόεδρος της Ενωσης Ξενοδόχων Κερκύρας Μπάμπης Βούλγαρης, σημειώνοντας ότι τα ξενοδοχεία θα πρέπει να ελέγξουν τα κόστη, αλλά και «να προστατεύσουμε το 2020, αν έχουμε κρούσματα». Ο ίδιος εκτιμά ότι ο μαζικός τουρισμός θα επηρεαστεί, όπως και οι επιχειρήσεις που δουλεύουν σε αυτό το μοντέλο. «Σίγουρα θα αλλάξουν πολλά» σε μια «υγειονομική και οικονομική κρίση».

Θα πρέπει να αλλάξει το μοντέλο; Το επισημαίνουν και οι τράπεζες. «Για το θέμα αυτό γίνονται συνεχόμενες συζητήσεις και δεν είναι τωρινό φαινόμενο», απάντησε ο αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος της Eurobank Κωνσταντίνος Βασιλείου στην διαδικτυακή συνέντευξη Τύπου της τράπεζας. Είναι «το μοντέλο λειτουργίας των επιχειρήσεων, αυτό που ακολουθείται στη χώρα και κυρίως γύρω από το κομμάτι all inclusive καθώς και η πολύ μεγάλη εξάρτηση από τους tour operators, που υπήρχε και πριν από τον κορονοϊό», όπως με τη χρεοκοπία της Thomas Cook. «Και τώρα που βλέπουμε κολοσσούς, όπως η TUI, να ζητούν κρατική βοήθεια προκειμένου να αντεπεξέλθουν, νομίζω ότι όλους τους ανθρώπους του τουρισμού πρωτίστως αλλά και εμάς ως τράπεζα του τουρισμού και με θεσμικό ρόλο (συμμετοχή σε ΔΣ του ΣΕΤΕ και της Marketing Greece), είναι κάτι που μας απασχολεί και θα πρέπει να δούμε», ανέφερε. «Οχι απαραίτητα για ένα διαφορετικό μοντέλο, αλλά για ένα μοντέλο στο οποίο θα έχουμε σταδιακά λιγότερη εξάρτηση από τους Tour Operators και θα μπορέσουν τα ξενοδοχεία, είτε κατά μόνας είτε μέσω κοινών πλατφορμών, να έχουν περισσότερες απευθείας πωλήσεις, είτε ως μεμονωμένα ξενοδοχεία, είτε ως προορισμοί», κατέληξε.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Horwarth η πληρότητα στα επίπεδα του 2019 θα επιστρέψει το 2022 και η αντίστοιχη τιμή δωματίου το 2023. Ενώ, όποια επένδυση δεν είχε εξασφαλίσει χρηματοδότηση, θα πρέπει να κάνει νέα μελέτη σκοπιμότητας, με νέες παραδοχές, αναφέρει ο Country Director της Horwarth HTL Ξενοφών Πετρόπουλος. Από την άλλη, οι επενδύσεις που έχουν εξασφαλίσει χρηματοδότηση, θα μπουν στην αγορά από το 2022 και μετά. Από εδώ και πέρα η νέα κανονικότητα θα προσαρμοστεί με βάση αυτά τα δεδομένα.

Σε όλα αυτά, τι κάνει η κοινωνία; Η κοινωνία που πειθάρχησε για την επιτυχία της υγειονομικής διαχείρισης ίσως αδημονεί να λειτουργήσει ο τουρισμός στις περιοχές όπου εξαρτάται άμεσα, ίσως ανησυχεί για μια νέα έξαρση από εισαγόμενα κρούσματα, ίσως φοβάται για το δεύτερο κύμα, αλλά και αγωνιά για το ποια θα είναι η νέα οικονομική πραγματικότητα.

Καθένας από τους παίκτες έχει δώσει ή θα δώσει τη δική του λύση.

Θα λυθεί όμως το αίνιγμα;

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News