«Αν θέλει ο Θεός, και σε μια ψάθα πάνω μπορείς να πλεύσεις» έλεγαν οι αρχαίοι, αλλά σε ό,τι αφορά την οικονομία η «ψάθα» μας οδεύει πάλι σε φουρτούνα. Οπως αναφέρουν οι Financial Times, οι Κεντρικές Τράπεζες σε όλο τον κόσμο ετοιμάζονται για τo πιο ευρύ κύμα αύξησης των επιτοκίων εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες και αυτό σημαίνει ότι η εποχή του φθηνού δανεισμού φτάνει στο τέλος της.

Σε πάνω από 60 χώρες έχουν ήδη ανακοινωθεί αυξήσεις επιτοκίων και η εξέλιξη σηματοδοτεί την αντιστροφή της τάσης για φθηνό χρήμα που άρχισε το 2008, με στόχο να ξεκολλήσει ο πλανήτης από τη διεθνή κρίση που άρχισε στις ΗΠΑ, με τα ενυπόθηκα στεγαστικά και την κατάρρευση της Lehman Brothers.

Τα νέα δεν είναι καλά για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις στην Ελλάδα καθώς είναι η τρίτη φορά που πάμε να πάρουμε ανάσα και κάτι συμβαίνει.

Ο κύκλος των χαμένων ευκαιριών

Η πρώτη φορά ήταν το 2015. Το 2014 η Ελλάδα κατέγραψε για πρώτη φορά ανάπτυξη μετά από πολλά χρόνια και οι επίσημες προβλέψεις της Κομισιόν έδειχναν ανάπτυξη 2,9% το 2015 και 3,7% το 2016.

Ηταν η εποχή της υψηλής ανάπτυξης για την Ευρώπη, όταν «έβρεχε λεφτά» από την ποσοτική χαλάρωση του Μάριο Ντράγκι και η Γηραιά Ηπειρος επέστρεφε στην κανονικότητα. Παντού εκτός από την Ελλάδα, όπου λόγω του πρώτου εξαμήνου του 2015, με τις ανοησίες των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, είχαμε τελικά ύφεση αντί για ισχυρή ανάπτυξη.

Πιο απλά, αντί για την κανονικότητα, πχ. τη δυνατότητα ένα ζευγάρι να πάρει στεγαστικό δάνειο για να αποκτήσει ένα σπίτι, το 2015 πήγαμε σε νέα αβεβαιότητα που χρειάστηκε τρία χρόνια για να υποχωρήσει.

Η δεύτερη φορά ήταν το 2020, όταν αντί για το γύρισμα της σελίδας από την προηγούμενη δεκαετία, προέκυψαν η Covid και η ύφεση.

Και η τρίτη φορά είναι το 2022, αυτό που συμβαίνει τώρα: πάνω που είχαμε ξεπεράσει την ύφεση που προκάλεσε σε όλο τον κόσμο η πανδημία ήρθε το πληθωριστικό τσουνάμι που εντάθηκε μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Οι κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο έχουν θέσει σε κίνηση τον πιο συντονισμένο κύκλο σύσφιξης της νομισματικής πολιτικής των τελευταίων δεκαετιών. Σε αυξήσεις επιτοκίων με στόχο να αναχαιτίσουν τον πληθωρισμό έχουν προχωρήσει ήδη η Τράπεζα της Αγγλίας και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed).

Η Τράπεζα της Αγγλίας προχώρησε τον Μάιο στην τέταρτη αύξηση επιτοκίων από τον Δεκέμβριο του 2021, ανεβάζοντας το επιτόκιο στο 1%, ενώ τον ίδιο μήνα η Fed προχώρησε κι αυτή σε αύξηση στο εύρος του 0,75%-1,00%, που είναι η μεγαλύτερη από το 2000.

Πριν από λίγες ημέρες, η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, προανήγγειλε την αύξηση των επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) τον Ιούλιο και το τέλος των αρνητικών επιτοκίων τον Σεπτέμβριο. H EKT διατηρεί ακόμη το βασικό επιτόκιο στο 0% και το επιτόκιο καταθέσεων στο -0,5%. Επομένως, η «μετάφραση» όσων είπε η Λαγκάρντ οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πιθανότατα θα έχουμε δύο ισόποσες αυξήσεις: κατά 0,25% τον Ιούλιο και άλλο 0,25% τον Σεπτέμβριο.

Τι σημαίνει για εμάς η αύξηση των επιτοκίων

Η αύξηση των επιτοκίων και το τέλος του φθηνού δανεισμού δεν αφορά μόνο τις τράπεζες και όσους παρακολουθούν δυσνόητα γραφήματα. Είναι μια εξέλιξη που αφορά κάθε νοικοκυριό και κάθε επιχείρηση και σύμφωνα με τους αναλυτές θα διαρκέσει χρόνια, όχι μήνες.

Για όλους μας, η βασική επίπτωση του υψηλού πληθωρισμού είναι η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματός μας. Το ζούμε ήδη.

Σε αυτή την εξέλιξη, η συνεπακόλουθη αύξηση των επιτοκίων της ΕΚΤ πχ. κατά 0,5% που προβλέπει το βασικό σενάριο, σημαίνει για παράδειγμα ότι μια οικογένεια με στεγαστικό δάνειο με κυμαινόμενο επιτόκιο (τα περισσότερα βασίζονται στο διατραπεζικό επιτόκιο Euribor) θα δει μια αύξηση κοντά στα 40 ευρώ στη μηνιαία δόση για ένα δάνειο της τάξης των 150.000 ευρώ.

Ταυτόχρονα, παρά τον πληθωρισμό, αυτή τη στιγμή δεν αναμένεται αύξηση στα επιτόκια των καταθέσεων, ειδικά για τρεχούμενους λογαριασμούς και λογαριασμούς ταμιευτηρίου. Το γεγονός αυτό ενισχύει τις τράπεζες που κερδίζουν από την αύξηση των επιτοκίων δανεισμού, ωστόσο οι καταθέτες ταμιευτηρίου δεν αποκομίζουν κανένα κέρδος.

Το δημόσιο ταμείο και το χρέος

Σε αντίθεση με τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που πλήττονται από τον ακριβότερο δανεισμό, για το δημόσιο ταμείο ο πληθωρισμός έχει και θετικές πλευρές: ενισχύει τα φορολογικά έσοδα, όπως τον ΦΠΑ, κάτι που είναι ήδη ορατό και στην Ελλάδα κατά τους πρώτους μήνες του 2022.

Θετικές πλευρές έχει ο πληθωρισμός και για το χρέος. Παρότι η διεθνής αναταραχή έχει αυξήσει τα επιτόκια δανεισμού της Ελλάδας, το μεγαλύτερο μέρος του χρέους μας είναι προς την ΕΕ και με χαμηλά επιτόκια.

«Τα επόμενα χρόνια θα είναι δύσκολα για ολόκληρη την Ευρώπη, καθώς ο πληθωρισμός και τα επιτόκια αυξάνονται. Αλλά η Ελλάδα προστατεύεται εν μέρει γιατί ένα πολύ μεγάλο μέρος του χρέους της είναι κλειδωμένο σε χαμηλά επιτόκια για μακρές περιόδους» σημείωσε προ ημερών στο Protagon ο πολύπειρος οικονομικός αναλυτής Χιούγκο Ντίξον.

Παράλληλα, ο πληθωρισμός, παρότι φρενάρει την ανάπτυξη, ενισχύει το ονομαστικό ΑΕΠ κι αυτό σημαίνει ότι ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ μικραίνει. Η θετική αυτή εξέλιξη πιστοποιείται από την Κομισιόν που εκτιμά στην τελευταία της έκθεση ότι το δημόσιο χρέος της Ελλάδας που βρίσκεται στο 193% του ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί -και λόγω της έντονης αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ- στο 186% του ΑΕΠ το 2022 και στο 180% το 2023.

Πληρώνουμε (και) τη χαμένη ανάσα

Συμπερασματικά, οι δυσκολίες που ήδη βιώνουμε κι αυτές που έχουμε μπροστά μας δεν έχουν σχέση με όσα τραυματικά βιώσαμε την προηγούμενη δεκαετία. Ο πληθωρισμός και η αύξηση των επιτοκίων είναι μια εξέλιξη που συνεπάγεται προβλήματα αλλά είναι μια εξέλιξη παγκόσμια και κανένας δεν δείχνει την Ελλάδα με το δάχτυλο.

Παρότι οι δυσκολίες είναι σαφώς πιο διαχειρίσιμες (με τις κατάλληλες πολιτικές), στη νέα αυτή αναταραχή μας επιβαρύνει το γεγονός ότι δεν προλάβαμε να πάρουμε ανάσα. Γιατί η οικονομία είναι κλίμα. Και μοιραία νιώθουμε ότι βιώνουμε συνεχώς, τα ίδια και τα ίδια, σαν τη μέρα της μαρμότας. Κυρίως γιατί η Ελλάδα δεν άνοιξε λόγω του τρίτου μνημονίου το παράθυρο ευημερίας και φθηνού χρήματος που άνοιξαν η Ευρώπη και οι ΗΠΑ, τουλάχιστον κατά την περίοδο από το 2014, που επέστρεφε στην ανάπτυξη, ως τις αρχές του 2020 που χτύπησε τον πλανήτη ο Covid.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News