Λίγοι γνωρίζουν τι είναι και πού εφαρμόζεται η θεωρία των παιγνίων στην πράξη. Ας αναπτύξω εδώ μερικές πτυχές, σαφώς, χωρίς να μπορώ να δείξω το σύνολο λόγω περιορισμένου χώρου, έχουν γραφτεί πολλά βιβλία για αυτό το θέμα. Είχα ασχοληθεί με τη θεωρία αυτή πριν από πολλά χρόνια, όταν έκανα τη διδακτορική μου διατριβή. Την είχα εντάξει σε ένα καινοτόμο μοντέλο χειρισμού συγκρούσεων μεταξύ οργανισμών (από επιχειρήσεις, συνδικάτα εργοδοτικούς συνδέσμους μέχρι κράτη), το οποίο ανέπτυξα ο ίδιος χρησιμοποιώντας κυρίως αμερικανική θεωρητική αντίληψη.

Η βασική πτυχή της θεωρίας αυτή αποσκοπεί να απεικονίσει με μαθηματικά μοντέλα σύνθετα προβλήματα αποφάσεων μεταξύ κοινών ή αντικρουόμενων θέσεων και συμφερόντων. Το όλον αποσκοπεί στη μείωση ζημιών ή στην αύξηση κέρδους ή στην ενδυνάμωση ίδιων θέσεων για ένα μεταβατικό διάστημα. Βασικό στοιχείο είναι ο εκάστοτε υπολογισμός της ισχύος των συνεταίρων και αντιπάλων, που όμως μεταβάλλεται ενίοτε σημαντικά στην πορεία. Μιλάμε για μη γραμμικές εξισώσεις με πολλά ερωτηματικά.

Τα πράγματα αποκτούν περισσότερο ενδιαφέρον στην πράξη εάν λάβουμε υπ’ όψιν πως δεν έχουμε μόνο να κάνουμε με ορθολογιστές αλλά και με ανισόρροπους αντιπάλους ή, αν θέλετε, με παίκτες. Κοινώς, και με τρελούς, ακόμα και με ψυχασθενείς. Εδώ υπεισέρχεται η ψυχολογία και μάλιστα με αξιώσεις που επισκιάζουν τους μαθηματικούς αναλυτές.

Ένα ιστορικώς καταγεγραμμένο πολιτικό και στρατιωτικό θέμα εφαρμογής έγινε κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο από τους Άγγλους, οι οποίοι προσπάθησαν να αποκωδικοποιήσουν τις κινήσεις του Χίτλερ χρησιμοποιώντας παρόμοιες μεθόδους και με προσοχή συνέλεγαν όλα τα στοιχεία που μπορούσαν να βρουν για τη συμπεριφορά του. Στόχος ήταν να προβλέψουν την επόμενη κίνηση και να τοποθετηθούν καταλλήλως. Δεν τα πήγαν άσχημα.

Θα αναφέρω εδώ ενδεικτικά δυο από τα πολύ γνωστά μοντέλα της θεωρίας παιγνίων, το chicken game και το prisoners dilemma. Το πρώτο έχει να κάνει με ντεμί ανισόρροπους αντιπάλους, δυο επιθετικούς ανταγωνιστές που έχουν διάθεση να φτάσουν στα άκρα, ελπίζοντας όμως ότι στην κρίσιμη στιγμή θα κάνει πίσω ο εχθρός για να μην καταστραφεί, αν όμως δεν κάνει, μπορεί να εξολοθρευτούν και οι δυο. Συμβαίνει και στην πράξη σήμερα, σε ένα είδος απαγορευμένου φυσικά αγωνίσματος, όταν τρέχουν δυο ανταγωνιστές με φουλ γκαζωμένα αυτοκίνητα σε πορεία μετωπικής σύγκρουσης. Ποιος θα κάνει πρώτος στην μπάντα; Μπορείτε να στοιχηματίσετε… παίζει, δηλαδή, και τζόγος εδώ.

Το δεύτερο αναφέρεται στη δύσκολη θέση δυο ή περισσότερων κακοποιών, συνεταίρων, για τους οποίους όμως δεν υπάρχουν αρκετά και διαθέσιμα αποδεικτικά στοιχεία στην εισαγγελία. Κλεισμένοι σε χωριστά κελιά πιέζονται να ομολογήσουν, ο ένας εναντίων των άλλων, με αντάλλαγμα ο συνεργαζόμενος με τις Αρχές να τη βγάλει σχεδόν καθαρή, ο άλλος να μπει βαθιά στη στενή για χρόνια. Αν δεν μαρτυρήσει κανένας, ίσως να γλιτώσουν και οι δυο ή όλοι.

Δεν θα σας κουράσω άλλο, υπάρχει σήμερα ένα σοβαρό πεδίο εφαρμογών στην πράξη, π.χ. σε βιομηχανικούς πλειστηριασμούς μέσω Ίντερνετ. Μέχρι και βραβείο Νόμπελ πήγε, στον αμερικανό μαθηματικό Nash που έφτιαξε ένα καινοτόμο μοντέλο, ανατρέποντας παλιούς μαθηματικούς, με χρηματοοικονομικές εφαρμογές στις… ασφάλειες. Μιλάμε για πολλά λεφτά. Για τη ζωή του Nash, που σάλταρε κυριολεκτικά κάπου στην πορεία του, έχει γυριστεί και ένα αξιολογότατο κινηματογραφικό έργο, "A beautiful mind".

Παμε πίσω στη θεωρία παιγνίων που, όπως αναφέρεται, χρησιμοποιεί ο κύριος Βαρουφάκης, που τα ξέρει -λένε- καλύτερα από τους άλλους. Και σε αυτήν τη θεωρία, ιδίως όμως στην πράξη, μετράει κάτι πολύ σοβαρά. Πρέπει να έχεις μελετήσει τους αντιπάλους σου σε βάθος. Να τους έχεις διαβάσει. Και αυτοί καλύτερα να μη σε γνωρίζουν. Κάτι ξέρουν μερικοί παίκτες πόκερ που φοράνε σκούρα γυαλιά, να μη φαίνονται τα μάτια τους, μπορεί να τους προδώσουν.

Δυστυχώς, και ο νυν ΥΠΟΙΚ Βαρουφάκης έχει γράψει και πει τόσα πολλά, που είναι βιβλίο ανοικτό για τους αντιπάλους του, και ο ΣΥΡΙΖΑ έχει αποκλείσει ένα βασικό στοιχείο, που δίνει φοβερή δύναμη στους ασθενέστερους παίκτες. Τι εννοώ; Να είναι απρόβλεπτοι, μέχρι και τρελοί. Ή να μην είναι οι αντίπαλοι σίγουροι, αν είναι ή δεν είναι τρελοί. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει εξαρχής αποκλείσει το εθνικό νόμισμα. Τη Νέα Δραχμή, είναι λοιπόν προβλέψιμος και συμβατικός. Οι ΑΝΕΛ δεν ακούγονται στα οικονομικά.

Για τους αντιπάλους παίκτες, τα υπόλοιπα είναι πολύ απλά μαθηματικά… Αυτός δε, που παρουσιάζεται ελάχιστα στις κάμερες, είναι ο πιο επικίνδυνος.

Ο Ντράγκι είναι το πιο σκληρό καρύδι στη σκηνή. Μέχρι και τη σιδηρά κυρία Μέρκελ έβαλε στη θέση της πριν από κάτι μήνες… Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ θα προσπαθήσει ακόμα. Δεν είναι διατεθειμένη για ρήξη. Άρα, το μη χείρον βέλτιστον, να δούμε πόσο θα είναι. Μικρό καλάθι να κρατάμε…

Υ.Γ.: Για αυτούς που ίσως ενδιαφέρονται για τη διατριβή μου, που ανέφερα, παραθέτω τον τίτλο, το βιβλίο είναι στα γερμανικά: “Die Zielanalyse als ein Instrument des Konfliktmanagements. Eine systemtechnische Methodik”, Dunker und Humblodt, Berlin

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News