Το 2014 το ελληνικό Δημόσιο δεν είχε ούτε μία μετοχή του ΟΠΑΠ. Όμως εισέπραξε από φόρους 498 εκατ.€,  2,5 φορές περισσότερα απ’ όσα ήταν τα κέρδη της εταιρείας (199 εκατ.€)! Οπότε, καν’ το όπως στον ΟΠΑΠ!

Με αφορμή την υπογραφή της συμφωνίας για την ιδιωτικοποίηση των 14 περιφερειακών αεροδρομίων ανέτρεξα στο αρχείο των ιδιωτικοποιήσεων. Εξαιρουμένης της μεταρρύθμισης του κράτους δεν υπάρχει άλλο πεδίο που να αναδεικνύει τόσο ξεκάθαρα και τεκμηριωμένα την αποτυχία μας, όσο το πεδίο των αποκρατικοποιήσεων. Ο κάβουρας κινείται με υπερηχητικές  ταχύτητες σε σχέση με το 6 χρόνων πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων.

Αν κανείς περιοριζόταν στα  πρωτοσέλιδα, στις κραυγές και οιμωγές του διαδικτύου, θα πίστευε πως τα τελευταία 6 χρόνια «ξεπουλάμε τα ασημικά μας». Στην πραγματικότητα η μόνη ιδιωτικοποίηση που έχει ολοκληρωθεί και εισπραχθεί στα χρόνια της  κρίσης είναι του ΟΠΑΠ. Τα υπόλοιπα είναι πωλήσεις «αέρα», όπως άδειες  κινητής τηλεφωνίας,  άδειες παιχνιδομηχανών VLTs, άδειες λαχείων, καθώς επίσης το 10% των μετοχών του ΟΤΕ και λιγοστά χαμηλότερης αξίας ακίνητα.

Για τον ΟΠΑΠ έχουν γραφτεί δράματα, τραγωδίες και κωμωδίες. Ότι ξεπουλήθηκε, ότι το δημόσιο εισέπραξε όσα βγάζει ο ΟΠΑΠ σε έναν χρόνο, ότι είναι έγκλημα εσχάτης προδοσίας να πουλάς τη χρυσοτόκο όρνιθα (cash cow) κ.λπ.

Η αλήθεια είναι ότι, θεωρητικά, λόγω των χαρακτηριστικών της δραστηριότητας του ΟΠΑΠ,   ούτε για μένα θα ήταν προτεραιότητα η πώλησή του, αν δεν υπήρχε το εξαιρετικά πιεστικό δημοσιονομικό πλαίσιο. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον όμως, πως ακόμα και σ' αυτήν την περίπτωση οι επιδόσεις του Δημοσίου ήταν τόσο φτωχές στο παρελθόν, ώστε η ιδιωτικοποίηση  του ΟΠΑΠ να αποδεικνύεται οικονομικά πολύ επωφελής ενέργεια.

Καταρχάς ο ΟΠΑΠ δεν ξεπουλήθηκε. Διότι πριν την πώληση του μεριδίου του Δημοσίου (33%) στην Emma Delta το 2013, το ελληνικό Δημόσιο θέσπισε έναν νέο φόρο 30% στα μικτά κέρδη του ΟΠΑΠ, πολλαπλασιάζοντας  έτσι τα φορολογικά έσοδα.

Αν  συγκρίνει κανείς τη διετία πριν την  πώληση (2011-12) με τη διετία μετά την πώληση (2013-14), θα διαπιστώσει μερικά ενδιαφέροντα οικονομικά στοιχεία. (Πίνακας 1)

Τη διετία μετά την πώληση ο κύκλος εργασιών του ΟΠΑΠ μειώθηκε κατά 4%. Την ίδια περίοδο τα έσοδα του Δημοσίου αυξήθηκαν κατά 40%, παρά το ότι το Δημόσιο δεν είχε πλέον μερίδιο στα κέρδη.  (Για τα έτη 2011 και 2012 προσθέτω στους φόρους που εισέπραξε το Δημόσιο και το 33% των μετά φόρων κερδών που του αναλογούν. Τα έτη 2013 και 2014 το Δημόσιο εισέπραξε μόνο φόρους καθώς είχε πουλήσει το μερίδιό του στην Emma Delta).  Τελικά, όπως εξελίχθηκε η διαδικασία, η πώληση ήταν επωφελής για το Δημόσιο, διότι και πιο πολλά έσοδα εισπράττει  ετησίως και εισέπραξε εφάπαξ  652 εκατ.€.

Αντιστοίχως, τα κέρδη του ΟΠΑΠ λόγω των πολύ υψηλότερων φόρων (φόροι γνωστοί και προσυμφωνημένοι που ελήφθησαν υπόψιν κατά την διαμόρφωση της τιμής πώλησης του οργανισμού) μειώθηκαν κατά 67% στη διετία μετά την πώληση. Το 2013 ο ΟΠΑΠ είχε κέρδη 141 εκατ. €  και τα αναλογούντα κέρδη για την Emma Delta  (33%) ήταν 47 εκατ. €. Αν σκεφτούμε ότι ο ιδιώτης κατέβαλλε 652 εκατ. € για να αγοράσει το μερίδιό του, αυτό αναλογεί σε 14 φορές τα ετήσια κέρδη και όχι 1-2 φορές όπως επανειλημμένα γράφτηκε.

Δεν θέλω να μπω στη συζήτηση αν η τιμή ήταν καλή ή όχι, αν μπορούσε να είναι καλύτερη.  Θέλω απλά να τονίσω πως δεν επρόκειτο για ξεπούλημα.

Σε εκείνους, όμως, που θεωρούν το τίμημα χαμηλό, θέλω να υπενθυμίσω τα ρίσκα που ανέλαβε ο ιδιώτης. Το καλοκαίρι του 2015, δύο χρόνια μετά την καταβολή των 652  εκατ. € κινδύνεψε να δει τα προσδοκώμενα έσοδα της επιχείρησής του να μετατρέπονται σε δραχμές. Παράλληλα είχε την ευκαιρία να διαπιστώσει πως το ελληνικό Δημόσιο είναι έτοιμο ανά πάσα στιγμή να καταστρατηγήσει τις συμφωνηθείσες ρήτρες, να επιβάλλει νέους φόρους και γενικά να συμπεριφερθεί εχθρικά και τιμωρητικά προς την επιχειρηματικότητα. Αυτό δηλαδή που διαπιστώνει και κάθε άλλος επιχειρηματίας στη χώρα. Ίσως, ίσως λέω, αυτός να είναι ένας λόγος που στη χώρα μας το κράτος πουλάει φθηνά.

Η περίπτωση των 14 περιφερειακών αεροδρομίων, βέβαια, είναι διαφορετική. Το τίμημα είναι πολύ καλό (εδώ μια παλαιότερη προσέγγιση), ίσως επειδή πίσω από τον αγοραστή υπάρχουν «πλάτες» που μπορούν να εγγυηθούν πως ο επενδυτής δεν θα «κακοποιηθεί». Ίσως πάλι να μας φαίνεται το τίμημα μεγάλο, επειδή συνηθισμένοι από το management του Δημοσίου δεν μπορούμε να αξιολογήσουμε καλά τις δυνητικές πηγές εσόδων που μπορεί να αποφέρει η δραστηριότητα που εκχωρείται.

Όμως η πώληση του ΟΠΑΠ το 2013 δεν ήταν η αρχή, αλλά το τέλος μιας διαδικασίας ιδιωτικοποίησης που είχε ξεκινήσει το 2001. Στο διάστημα 2001-2005 το ελληνικό Δημόσιο είχε πουλήσει μέσω του χρηματιστηρίου το 67% των μετοχών του ΟΠΑΠ. Άρα είχε ήδη εκχωρήσει τα 2/3 των κερδών. Αλλά κρατούσε το management. Η συζήτηση και η ευαισθητοποίηση για τα κέρδη του ΟΠΑΠ που «ξεπουλιούνται» ξεκίνησε και κορυφώθηκε με την εκχώρηση του  management. Φαίνεται πως αυτό που περισσότερο ενδιέφερε δεν ήταν πόσα είναι τα έσοδα του Δημοσίου αλλά ποιος διαχειρίζεται,  ποιος χορηγεί και ποιος διορίζει.

Εκεί, στην αρχή της ιδιωτικοποίησης του ΟΠΑΠ βρίσκεται όλο το ενδιαφέρον και αναδεικνύεται πόσο σημαντική και ωφέλιμη ήταν η ιδιωτικοποίηση του οργανισμού.

Αν δείτε τον απολογισμό του 2001 (εδώ στη σελ. 5), θα ανακαλύψετε πως το 1999 ο ΟΠΑΠ είχε μετά φόρων κέρδη  6 εκατ.€, το 2000 είχε 12 εκατ.€ ενώ το 2001 τα κέρδη ανήλθαν στα 237 εκατ.€!  Ο σχεδιασμός της  1ης μετοχοποίησης του ΟΠΑΠ (4/2001)  ήταν η αφορμή και το κίνητρο  για να ξεκινήσει το νοικοκύρεμα και η αξιοποίηση των δυνατοτήτων του οργανισμού, ο οποίος έγινε ανώνυμη εταιρεία μόλις το 1999.

Γιατί δεν είχε κέρδη και τι γίνονταν τα δυνητικά κέρδη του ΟΠΑΠ πριν το 2001 κανείς δεν αναρωτήθηκε… και φυσικά κανείς δεν λογοδότησε. Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος η εκχώρηση μέρους του ΟΠΑΠ σε ιδιώτες το 2001 είχε ως συνέπεια να εκτοξευτούν τα κέρδη του δημοσίου. Δυστυχώς μία πτυχή της  «κακοδιαχείρισης» στην οποία διακρίνεται το ελληνικό Δημόσιο είναι και η  ελλιπής αξιοποίηση των πόρων.

Θα αντιτείνει ο καλοπροαίρετος αναγνώστης πως και πριν υπήρχαν κέρδη, που δεν εμφανίζονταν, επειδή γίνονταν κοινωνικό μέρισμα. Τα μοίραζαν δηλαδή πολιτευτές κατά το δοκούν, χωρίς έλεγχο, χωρίς διαφάνεια και κοινωνικά ωφέλιμη αξιολόγηση.  Αν κάποιος μπει στο site  του ΟΠΑΠ σήμερα, θα βρει με ευκολία όλους τους απολογισμούς  και τις εκθέσεις χρήσης του οργανισμού  από το 2000 και  μπορεί να αντλήσει πλήθος στοιχείων σχετικά με την δραστηριότητά του. Από τότε και μετά γνωρίζουμε ως πολίτες τι εισπράττει ο καθένας και πού κατευθύνονται τα χρήματα της χρυσοτόκου όρνιθας. Πιο πριν δεν γνωρίζαμε. Και, όπως καταλαβαίνετε, ως πολίτης αυτής της χώρας δεν με παρηγορεί ότι τα κέρδη του ΟΠΑΠ μοιράζονταν σε χορηγίες με πολιτικές αποφάσεις. 

Όμως, πράγματι, τα μεγέθη (τα κέρδη) δεν είναι συγκρίσιμα λόγω των επιχορηγήσεων. Το πόσο κρίσιμη ήταν η ιδιωτικοποίηση για τις οικονομικές επιδόσεις του ΟΠΑΠ φαίνεται ξεκάθαρα και χωρίς αστερίσκους στο παρακάτω διάγραμμα όπου απεικονίζεται ο τζίρος της εταιρίας την πενταετία πριν και μετά την ιδιωτικοποίηση του 2001. (Στοιχεία πριν το 2000 στο ενημερωτικό Μάρτιος 2001 σελ. 34 εδώ και μετά το 2000 εδώ). Παγερή στασιμότητα πριν, ξέφρενη ανάπτυξη μετά.

Έτσι φτάσαμε ακόμα και τώρα μέσα στη βαθιά κρίση, το ελληνικό Δημόσιο, χωρίς να έχει μετοχές του ΟΠΑΠ, να εισπράττει ετησίως από φόρους στα παιγνίδια του ΟΠΑΠ περίπου τόσα όσα ήταν τα ετήσια έσοδα της εταιρείας τη δεκαετία του 90. (Καλό είναι να θυμόμαστε ότι περίπου το 65%-70% του τζίρου του ΟΠΑΠ επιστρέφεται στους παίκτες με τη μορφή κερδών. Ενδεικτικά το 2014 ο ΟΠΑΠ είχε έσοδα 4,26 δισ., επέστρεψε στους παίκτες 2,88 δισ., πλήρωσε φόρους 498 εκατ. είχε έξοδα 680 εκατ. και έμειναν 199 εκατ. κέρδη για τους μετόχους.)

Η θεαματική βελτίωση των οικονομικών επιδόσεων του οργανισμού συνδέεται με το γεγονός πως πλέον υπήρχαν ιδιώτες μέτοχοι, υπήρχε κίνητρο για βελτίωση των μεγεθών της εταιρείας, υπήρχε διαφάνεια, αξιολόγηση, έλεγχος και λογοδοσία. Είχε χρυσάφι στα πόδια του το δημόσιο, αλλά χρειαζόταν την ιδιωτικοποίηση για να σκύψει να το μαζέψει.

Οπότε, μην στεναχωριέστε κ. Σπίρτζη. Αυτό που υπογράψατε είναι καλό για τον τόπο,  την κοινωνία, τους αδύναμους πολίτες,  όλους τους πολίτες. Ήταν σπουδαίο αυτό που κάνατε. Συνεχίστε, παρακαλώ!

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News