Σπαράγματα τοιχογραφιών, εύθραυστα, άλλοτε με το χρώμα απολεπισμένο, άλλοτε ακόμα εκθαμβωτικά, για αιώνες θαμμένα στα ερείπια της προϊστορικής πόλης, βγαίνουν από το χώμα της Θήρας συνεχώς από το 1967. Τέσσερις γενιές συντηρητών και αρχαιολόγων έχουν σκύψει πάνω τους με δέος και επιστημοσύνη και κατόρθωσαν να συνδέσουν ξανά τις εικόνες, να αποκαλύψουν την αφήγησή τους, την αποτύπωση του τρόπου ζωής, των τελετουργικών, των σχέσεων, του κάλλους της εποχής. Και όμως ελάχιστες, μπροστά στον τελικό αριθμό τοιχογραφιών που εκτιμάται ότι έχουν δημιουργηθεί, έχουν εντοπισθεί και ανασυσταθεί… Ενας μοναδικός πλούτος τέχνης, ιστορίας και αφηγηματικής δύναμης περιμένει ακόμα να μιλήσει.

Οι τοιχογραφίες που αποκαταστάθηκαν – εκατοντάδων τετραγωνικών μέτρων- και οι οποίες δεν εκτίθενται, δεν τις έχουν δει ποτέ οι πολίτες, αποκαλύπτονται μαζί με γνωστά ευρήματα και την ιστορία της Προϊστορικής Θήρας στο λεύκωμα που εξέδωσε για το 2016 το Ιδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση. Ετσι η παράδοση-παρακαταθήκη που ξεκίνησε το 1997  από τον «Κύκλο των Μουσείων», συνεχίζεται με τον 18^ο τόμο της σειράς, που έγραψε και επιμελήθηκε ο αρχαιολόγος Χρίστος Ντούμας. Ο καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας που επί σαράντα χρόνια ανασκάπτει την περιοχή, διαδεχόμενος τον Σπυρίδωνα Μαρινάτο.

Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο, που είναι ήδη αναρτημένο σε μορφή e-book με ελεύθερη πρόσβαση στο www.latsis-foundation.org ετοιμαστείτε να δείτε τα γνωστά ευρήματα μέσα από μια νέα διάσταση χάρη στα συνοδευτικά κείμενα, την επιλογή της φωτογραφικής απεικόνισης, την εστίαση σε λεπτομέρειες. Και φυσικά να ανακαλύψετε άγνωστα έργα τέχνης από το Ακρωτήρι, με την έννοια ότι δεν έχουν παρουσιαστεί ποτέ στο κοινό, δεν έχουν καν εκτεθεί και παραμένει άγνωστο αν και πότε θα συμβεί αυτό.

Εικόνες όπως η ακόλουθη: Μια γυναίκα ώριμη, με κοσμήματα πολύτιμα, μεγάλους ολόχρυσους περίτεχνους κρίκους στα αυτιά, περιδέραια σε τρεις σειρές, ένα ένδυμα εφαρμοστό σαν σάρκα στον κορμό και κάτω μια πλούσια φούστα με έντονο πράσινο χρώμα, με χείλη μισάνοιχτα κοιτάζει μια νεαρή γυναίκα που μοιάζει να αντιγράφει τις κινήσεις της. Σαν καθρέπτης. Εχει ξυρισμένο κεφάλι η νεαρή, φοράει και αυτή κοσμήματα, μοιάζει να επιζητεί την επιδοκιμασία της μεγαλύτερης γυναίκας. Και οι δυο βρίσκονται σε ένα ορεινό τοπίο κατάφυτο με κρόκους. Και οι δυο αγγίζουν με τα χέρια τους στήμονες κρόκου. Η μεγαλύτερη διδάσκει τη νεότερη την τέχνη της συλλογής του πολύτιμου υλικού. Αυτή η εικόνα μοναδικής τέχνης, η εικόνα της καθηλωτικής εξιστόρησης με πλήθος πληροφοριών για την εποχή, προέρχεται από τη μεγάλη τοιχογραφική σύνθεση από τον ανατολικό τοίχο του δωματίου στον όροφο πάνω από τη λεγόμενη Δεξαμενή Καθαρμών στη Δυτική Οικία.

Με φωτογραφίες των πλήρων συνθέσεων και στη συνέχεια με πλήθος μεγεθυμένων στιγμιότυπων των τοιχογραφιών καταγράφονται στον τόμο τα στοιχεία αυτά.   Με τον αρχαιολόγο Χρίστο Ντούμα που επί δεκαετίες ανασκάπτει το χώρο και συνθέτει τα επιστημονικά δεδομένα από τις ανακαλύψεις (και σκεφτείτε έχουν μπει μόνο σε 4 από τα γνωστά 34 κτήρια της εποχής) να επιμένει πως πρέπει να δημιουργηθεί ένα μουσείο ειδικά για την έκθεση αυτών των τοιχογραφιών που είναι αθέατες για το κοινό. Ξεφυλλίζοντας το λεύκωμα μοιάζει αδιανόητο πώς αυτά τα έργα μοναδικής ομορφιάς και κλίμακας παραμένουν αθέατα. Και όμως ο παγκόσμιος αντίκτυπος που ακαριαία θα προκαλούσαν θα ήταν τεράστιος, ενδεικτικός αυτού που αποκαλούμε ξανά και ξανά συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας αδυνατώντας να του δώσουμε σάρκα.

«Πρέπει να δημιουργηθεί ένας ειδικά σχεδιασμένος χώρος, ένα νέο μουσείο,  για την παρουσίαση των τοιχογραφιών όχι μόνο ως έργων ζωγραφικής που έχουν να αφηγηθούν σημαντικές ιστορίες, αλλά και σε σχέση με τη ζωή των ανθρώπων την εποχή που δημιουργήθηκαν. Να δίνουν πληροφορίες ακόμα και στον πιο μικρό επισκέπτη για το πώς αυτή η κοινωνία κτηνοτρόφων εξελίχθηκε σε κοινωνία καραβοκύρηδων. Και βέβαια να έχει χώρους περιοδικών εκθέσεων…» υπογραμμίζει ο κ. Ντούμας.

Το μέγεθος, η κλίμακα των τοιχογραφιών, αποτελούν μέρους του δέους και την μοναδικότητάς τους. Τους επιτρέπει επίσης να είναι ομιλητικές, όπως λέει χαριτολογώντας ο κύριος Ντούμας. Όπως εξήγησε στην παρουσίαση του λευκώματος, ένα από τα σχετικά νεότερα ευρήματα που τώρα ακόμα βρίσκονται στη φάση της ανασύνθεσης, είναι μια τοιχογραφία ύψους 3,20 και πλάτους περίπου 5,40 μέτρων, χωρίς ένδειξη παράθυρου (!) που βρισκόταν στον τρίτο όροφο της οικίας. Μια τοιχογραφία με διακοσμητικές σπείρες… «Σκεφτείτε πόσο στιβαροί ήταν οι τοίχοι του σπιτιού αυτού, πόσο βάρος μπορούσαν να σηκώσουν οι απο κάτω όροφοι», λέει. Ερωτηθείς αν υπάρχει εκτίμηση για το βάρος που θα μπορούσε να έχει μια τέτοια τοιχογραφία απάντησε πως δεν είναι εφικτό αυτό, αφού ανάλογα με τον τοίχο, η τσιμεντοκονία που έμπαινε από πίσω μπορεί να είχε πάχος από δύο ως και δέκα εκατοστά….

Και μόνο αυτά τα ψήγματα εικόνων και πληροφοριών στα οποία έχουμε αναφερθεί ως τώρα φανερώνουν ότι οι ιστορίες που γεννά ο τόπος μέσα από το χώμα ακόμα είναι ατελείωτες. Καμία βεβαιότητα δεν μπορεί να είναι πλήρης. Όπως τόνισε στην ομιλία του το μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση Βαγγέλης Χρόνης «κάθε χρόνο γίνεται προσπάθεια ώστε το βιβλίο να προσθέτει γνώση, να προβάλλει περισσότερο ή λιγότερο γνωστές πτυχές του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού αλλά και να καθίσταται πρέσβης της Ελλάδας και του πολιτισμού της στο εξωτερικό». Ο τόμος εκδίδεται και στα αγγλικά και αποστέλλεται μεταξύ άλλων στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου, όπως στην Οξφόρδη, τη Σορβόννη, το Princeton και σε μουσεία όπως το Μητροπολιτικό της Νέας Υόρκης, το Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη, σε κορυφαίες βιβλιοθήκες, στα Ηνωμένα Εθνη και αλλού. Όπως πρόσθεσε εμφατικά ο κ. Χρόνης «ο πολιτισμός δεν μπορεί να απουσιάζει, ούτε να παίζει δευτερεύοντα ρόλο στην Ιστορία».

Ο τόμος των 300 και πλέον σελίδων που έχει την αισθητική επιμέλεια των εκδόσεων Ολκός, χωρίζεται σε τρία  μέρη. Στο πρώτο με τίτλο «Η Πόλη στο Ακρωτήρι» αναφέρεται η ιστορία της ανασκαφής που ξεκίνησε πριν από σχεδόν 50 χρόνια, το 1967 για να λύσει το  μυστήριο του τι υπάρχει κάτω από αυτές τις γιγαντιαίες ηφαιστειακές αποθέσεις. Στο μέρος αυτό βρίσκουμε επίσης στοιχεία για την ίδρυση του οικισμού,  τα δημόσια οικοδομήματα, τα ιδιωτικά και τα κτήρια ειδικής χρήσης.

Το δεύτερο μέρος παρουσιάζει το Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, το κτήριο και τη φιλοσοφία της έκθεσης. Ενώ το τρίτο μέρος  του τόμου είναι ένα σχεδόν κανονικό μουσείο. Ένα εικονικό μουσείο ή μουσείο των εικόνων όπως λέει ο κύριος Ντούμας. Εδώ συναντάμε την υστεροκυκλαδική περίοδο, και τις τοιχογραφίες. Όπως την τεσσάρων μέτρων νηοπομπή από ιδιωτική κατοικία, την σύνθεση των κροκοσυλλεκτριών από δημόσιο κτήριο, την μοναδική αναπαράσταση μύησης νέων εφήβων

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News