Καθώς το κρουαζιερόπλοιο της Disney Cruise Line συνεχίζει την πορεία του στη «ζούγκλα» της Ντίσνεϊλαντ, ο ξεναγός αγωνίζεται να κρύψει τα συναισθήματά του. «Εντάξει, παιδιά», λέει. «Ακριβώς εδώ θα καταλάβετε γιατί δεν πρέπει να τσακωθείτε ποτέ με έναν ρινόκερο»…

Κοντά στην ακτή, ένα υδραυλικό παχύδερμο κουνάει το κέρατό του σε μια ομάδα ηλιοκαμένων «οδηγών» σαφάρι με ανατολίτικα κόκκινα φέσια και σκαρφαλώνει σε ένα δέντρο, ενώ το πλήθος τού φωνάζει. Από εκεί προχωρούν στο τμήμα «του κυνηγού κεφαλών», όπου μηχανικές φιγούρες είναι ντυμένες σαν κυνηγοί αφρικανικών φυλών. Ενας από αυτούς έχει καρφωμένο στο δόρυ του ένα κομμένο κεφάλι.

Πρόκειται για δύο από τα σημαντικότερα σημεία της «Jungle Cruise» στην παραμυθούπολη της Ντίσνεϊλαντ στο Λος Άντζελες, που θα πρέπει να εξεταστούν και να διορθωθούν πολύ προσεκτικά από την εταιρεία Disney, καθώς εξακολουθούν να παραπέμπουν στο ρατσιστικό παρελθόν της.

Στο πλαίσιο αυτής της καμπάνιας, γράφει η Telegraph, πρόσφατα το Magic Kingdom ανακοίνωσε σχέδια για «επικαιροποίηση» της «Jungle Cruise» στην Ντίσνεϊλαντ (η οποία προς το παρόν παραμένει κλειστή λόγω περιορισμών της πανδημίας). Η ατραξιόν της κρουαζιέρας άνοιξε στην Ντίσνεϊλαντ το 1955 και είναι βασισμένη -χαλαρά- στην ταινία του Τζον Χιούστον «Βασίλισσα της Αφρικής» (1951). Είναι τόσο αγαπητή στους «σκληροπυρηνικούς» θαυμαστές του Ντίσνεϊ, ώστε σε ημέρες με πολλούς επισκέπτες, μπορεί να υπάρχει αναμονή στην ουρά έως και δύο ώρες. Εχει εξάλλου εμπνεύσει και μια ταινία με τον ίδιο τίτλο («Jungle Cruise») με τον Ντουέιν Τζόνσον και την Εμιλι Μπλαντ, που αναμένεται.

Ωστόσο, η «Κρουαζιέρα στη ζούγκλα» έχει δεχτεί επίσης κριτική για τον τρόπο με τον οποίο απεικονίζει τους Αφρικανούς που κρατάνε δόρατα και μοιάζουν με ρατσιστικές καρικατούρες του 19ου αιώνα. «Η “Κρουαζιέρα στη ζούγκλα” είχε πάντα κάτι περισσότερο από μια οσμή “Λευκού Μεγάλου Κυνηγού“ στο τρόπο που απεικονίζει τους ιθαγενείς», δήλωσε στο Marketwatch, ο Λεν Τέστα, συν-συγγραφέας του «The Unofficial Guide to Walt Disney World».

«Η μουσική που ακούνε οι επισκέπτες περιμένοντας στην ουρά θα μπορούσε επίσης να ονομαστεί “Οι μεγαλύτερες επιτυχίες της βρετανικής αποικιοκρατίας”», λέει ο Τέστα.

«Για πολλούς έγχρωμους ανθρώπους που πάνε στο “Jungle Cruise”, αυτό το τμήμα του αξιοθέατου ήταν αμήχανο και άβολο», λέει ο Κρις Γουέικφιλντ, έγχρωμος δημοσιογράφος και λάτρης του Ντίσνεϊ, οικοδεσπότης του podcast για θεματικά πάρκα, «The Wakefield Report». «Το βλέπω ως ακόμη ένα βήμα της Disney για να εξιλεωθεί για προηγούμενα περιστατικά. Δεν είμαι σίγουρος αν είναι ρατσισμός ή απλώς έλλειψη ευαισθησίας, αλλά θα το χαρακτηρίσω νίκη, αν θέλουν να το διορθώσουν», λέει.

Τα πάρκα της Disney έχουν προκαλέσει αντιπαραθέσεις και στο παρελθόν. Πέρυσι, ανακοινώθηκε ότι το «Splash Mountain» θα επανασχεδιαστεί. Η ατραξιόν έχει μουσική από το «Τραγούδι του Νότου» (1946), ταινία που έχει κατηγορηθεί ότι δοξάζει τη δουλεία και απεικονίζει τους μαύρους ευχαριστημένους με τη μοίρα τους.

Αλλαγές έχουν ήδη γίνει τόσο στους «Πειρατές της Καραϊβικής», όπου παλιότερα έδειχναν τους πειρατές να βγάζουν γυναίκες σε δημοπρασία, όσο και στην «Αίθουσα των Προέδρων», η οποία τροποποιήθηκε ώστε να περιλάβει μια συζήτηση για τη δουλεία.

«Ξεπερασμένες απεικονίσεις δεν πρέπει να διατηρούνται απλώς στο όνομα της νοσταλγίας», λέει η δημοσιογράφος θεματικών πάρκων Κάρλι Γουάιζελ, η οποία βρίσκει τις αλλαγές της Disney «φανταστική απόφαση».

Οι επικριτές της Disney την κατηγορούν ακόμη ότι δεν αναγνωρίζει τη σημασία της διαφορετικότητας. Η εταιρεία απάντησε σχηματίζοντας πρόσφατα μια ομάδα διαφορετικότητας και ενσωμάτωσης. Όμως, οι σχολιαστές προειδοποίησαν την εταιρεία να μη μείνει απλώς στα λόγια.

Τα θεματικά πάρκα είναι μόνο η αρχή των προκλήσεων, καθώς η Disney προσπαθεί να αντιμετωπίσει μια κληρονομιά ρατσισμού που ξεκινά από την ίδρυση της εταιρείας το 1923. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι ο Γουόλτ Ντίσνεϊ υπήρξε ρατσιστής. Ως λευκός Αμερικανός που γεννήθηκε το 1901, είναι σχεδόν σίγουρο ότι δεν είχε φυλετικές ευαισθησίες. Ωστόσο, όσοι συνεργάστηκαν μαζί του κατέθεσαν ότι δεν εξέφρασε ποτέ ρατσιστικές ή αντισημιτικές απόψεις.

«Ούτε μια φορά δεν παρατήρησα ενδείξεις ρατσιστικής συμπεριφοράς», δήλωσε ο Φλόιντ Νόρμαν, ο πρώτος μαύρος animator του στούντιο. «Η μεταχείρισή του στους ανθρώπους, και με αυτό εννοώ όλους τους ανθρώπους, μόνο υποδειγματική μπορεί να χαρακτηριστεί», τόνισε.

Ωστόσο, μεγάλο μέρος έργων με την υπογραφή του ήταν σίγουρα ρατσιστικό, με πιο διαβόητο παράδειγμα το «Τραγούδι του Νότου» (1946).  Τι γίνεται όμως με τον «Ντάμπο, το ελεφαντάκι» (1941), στο οποίο ένα πουλί «Τζιμ Κρόου» (ήταν το όνομά του ρατσιστικού νόμου που επέβαλλε τον φυλετικό διαχωρισμό στον Νότο των ΗΠΑ μέχρι το 1960), μιλάει σαν καρικατούρα με βαθιά «αφροαμερικανική» αργκό, και τον «Πίτερ Παν» (1953) με τους φοβερούς «Ερυθρόδερμους»;

Ευαίσθητη απέναντι σε τέτοιου είδους θέματα, η εταιρεία Walt Disney έχει εμπλακεί τα τελευταία χρόνια σε έναν αγώνα για την αντιμετώπιση του ιστορικού ρατσισμού, που μοιάζει να είναι ατελείωτος. Το 1993 υποχρεώθηκε να αλλάξει τους στίχους στο τραγούδι «Νύχτες αραβικές» στον «Αλαντίν». Το πρωτότυπο λέει: «Ω, κατάγομαι από μια χώρα / Από ένα μακρινό μέρος / Οπου περιφέρονται καραβάνια με καμήλες / Όπου σου κόβουν το αυτί / Αν δεν τους αρέσει το πρόσωπό σου / Είναι βάρβαρο, αλλά είναι η πατρίδα».

Ακόμα και στις αρχές της δεκαετίας του 1990, κρίθηκε υπερβολικό. Ο προσβλητικός στίχος τροποποιήθηκε από τον στιχουργό του τραγουδιού, Χάουαρντ Ασμαν, για την κυκλοφορία του VHS ως εξής: «Που είναι επίπεδη και τεράστια / Και η ζέστη είναι έντονη / Είναι βάρβαρη, αλλά είναι η πατρίδα». Ωστόσο και πάλι δέχτηκε κριτική.

(Στα ελληνικά το τραγούδι αποδόθηκε ως εξής: «Απ’ τα βάθη μακριά, απ’ την Ανατολή/ Καραβάνια με φέραν εδώ / Σε μια χώρα τραχιά με ήθη βαρβαρικά / όμως έτσι έχω μάθει να ζω / Κοίτα ο ήλιος φωτιά και ο λίβας φυσά / Σα γυαλί η άμμος φεγγοβολά»).

Η Disney έπρεπε να αντιμετωπίσει ξανά τη στιγματισμένη κληρονομιά της όταν κυκλοφόρησε η υπηρεσία ροής Disney+, στα τέλη του 2019. Οι θεατές ειδοποιήθηκαν για τον προβληματικό τόνο μεγάλου μέρους της παλαιότερης παραγωγής του στούντιο με μια γενική επισήμανση ότι οι ταινίες ενδέχεται να περιέχουν «παρωχημένες πολιτιστικές απεικονίσεις».

Αλλά ακόμη και αυτό θεωρήθηκε ανεπαρκές, και οι ταινίες «Ντάμπο», «Πίτερ Παν», «Η Λάιδη και ο Αλήτης» και «Αριστογάτες» κρίθηκαν πολύ προσβλητικές. Ετσι, η Disney προχώρησε σε μια, ακόμα πιο κατηγορηματική, προειδοποίηση: «Αυτό το πρόγραμμα περιλαμβάνει αρνητικές απεικονίσεις ή / και κακομεταχείριση ανθρώπων ή πολιτισμών. Αυτά τα στερεότυπα ήταν λάθος τότε, είναι λάθος και τώρα». Και συνεχίζει ότι αντί να αφαιρέσουμε το περιεχόμενο, «θέλουμε να αναγνωρίσουμε τον επιβλαβή αντίκτυπό του, να μάθουμε από αυτόν και να πυροδοτήσουμε τη συζήτηση για να δημιουργήσουμε ένα πιο περιεκτικό μέλλον μαζί».

Στο περιεχόμενο μπορούν να έχουν πρόσβαση μόνο ενήλικες, κάτοχοι λογαριασμού στην πλατφόρμα Disney+, ενώ τα παιδιά κάτω των επτά ετών «αποκλείονται» από την προβολή αυτών των ταινιών.

«Είναι η τέλεια λύση; Όχι. Αφήνει την πόρτα ανοιχτή για οικογενειακές συζητήσεις; Ναι. Έχω μια κόρη δύο ετών και περιμένω να κάνω τέτοιες συζητήσεις μαζί της στο μέλλον, παρακολουθώντας μερικές από αυτές τις ταινίες», λέει  ο Κρις Γουέικφιλντ στην Telegraph, και συμπληρώνει: «Βήματα όπως αυτό και αλλαγές στα “Jungle Cruise”, “Splash Mountain” κ.λπ. φυσικά και δεν θα επουλώσουν τραύματα ούτε θα λύσουν τα προβλήματα των έγχρωμων κοινοτήτων. Αλλά είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση».

Η Disney ενσαρκώνει με πολλούς διαφορετικούς τρόπους την ψυχή της Αμερικής. Ίσως λοιπόν να μην προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει την κηλίδα του ρατσισμού, γράφει ο Εντ Πάουερ στην Telegraph. Η ιστορία της είναι η ιστορία της Αμερικής. Ετσι, από μια άποψη, οι αμαρτίες της Αμερικής είναι και αμαρτίες της Disney.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News