Ας ξεχάσουμε για λίγο την παγκόσμια υστερία για το «Star Wars». Ας δούμε την περίπτωση μιας άλλης κινηματογραφικής σειράς επιστημονικής φαντασίας, που ξεκίνησε προ τετραετίας χωρίς πολλές τυμπανοκρουσίες και χωρίς έναν τεράστιο μηχανισμό μάρκετινγκ να τη στηρίζει. Μια σειρά ταινιών που μετεξελίχθηκε σε μια τεράστια βιομηχανία που κόβει εισιτήρια δισεκατομμυρίων δολαρίων και θησαυρίζει από το merchandising.

Η υπόθεση της ταινίας αφορά παιδιά που εξαναγκάζονται να σκοτώσουν άλλα παιδιά ώστε να διασκεδάσουν την ελίτ μιας φουτουριστικής κοινωνίας. Σε σοκάρει αλλά έχει την προσοχή σου. Αυτή η ελίτ ζει στο «Κάπιτολ» με κάθε πολυτέλεια που της προσφέρει η τεχνολογία και οι υπόλοιποι ζουν σαν δούλοι, σε μετα-αποκαλυπτικές συνθήκες, με την τροφή τους να βρίσκεται στο ελάχιστο κρέας των λιπόσαρκων ζώων που στοχεύουν με τόξα. Αρχίζεις να κάνεις συνειρμούς. Ένα από τα εργαλεία που χρησιμοποιεί το Κάπιτολ για την τήρηση της τάξης και τη φίμωση των αντικαθεστωτικών είναι η παραπληροφόρηση. Βλέπεις τον σαφή υπαινιγμό – άλλωστε ζεις στην εποχή του Διαδικτύου και του ISIS.  Ένας μηχανισμός εκφοβισμού είναι οι ετήσιοι «Αγώνες Πείνας» στους οποίους συμμετέχουν με κλήρωση 12 αγόρια και 12 κορίτσια από 12 διαφορετικές περιφέρειες και από τους οποίους μόνο ένας θα βγει νικητής και ζωντανός. Ήδη ξυπνά μέσα σου το ένστικτο της επιβίωσης.  Υπάρχει μία κοπέλα, είναι χαμηλών τόνων, μοναχική και άσσος στην τοξοβολία. Θα επιλέξει να αντικαταστήσει την μικρή της αδερφή όταν ακουστεί το όνομά της μετά την κλήρωση. Να και η ηρωίδα με την οποία θα ταυτιστείς. Αυτή θα αναγκαστεί να δει ως εχθρό της – στους αγώνες πείνας αυτό σημαίνει μόνο ένα πράγμα – τον αγαπημένο της φίλο τον οποίο θα ερωτευτεί. Και αυτή είναι η Τζένιφερ Λόρενς. Έδεσε.

Η κινηματογραφική τετραλογία «Αγώνες Πείνας», βασισμένη στα τρία ομώνυμα βιβλία της Σούζαν Κάρολ, τα έχει όλα. Είναι, δηλαδή, μια ταινία που έχει το υλικό για να πάει καλά. Αλλά τόσο καλά; Δεν είναι η πρώτη ταινία η οποία μεταφέρει τον θεατή σε έναν κόσμο όπου νέα παιδιά αναγκάζονται να αλληλοεκοντωθούν για να επιβιώσουν σε ένα «παιχνίδι». Ούτε, φυσικά, έχει το ποιόν του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» ή την επίδραση του «Χάρι Πότερ». Ωστόσο η πρώτη κινηματογραφική παραγωγή, «Αγώνες Πείνας», 2012, έσπασε το ρεκόρ εισπράξεων καταγράφοντας σχεδόν 150 εκατ. ευρώ μόνο το πρώτο σαββατοκύριακο προβολής στις ΗΠΑ. Και την ημέρα της πρεμιέρας της τελευταίας ταινίας της σειράς στις ΗΠΑ, την Παρασκευή 20 Νοεμβρίου, εκτόπισε στη δεύτερη θέση τη νέα ταινία του Τζέιμς Μποντ, «Spectre» και μάλιστα με πτώση στα κέρδη της κατά 57% σε σχέση προηγούμενη Παρασκευή.

Η τέταρτη και τελευταία ταινία, που ολοκλήρωσε την τετραλογία «Αγώνες Πείνας» και ήρθε στους ελληνικούς κινηματογράφους στις 26 του περασμένου Νοεμβρίου, δεν είχε ούτε αγώνες ούτε το ενδιαφέρον που είχαν οι προηγούμενες. Παρ’ όλα αυτά απέφερε κέρδη ύψους 95 εκατ. ευρώ το πρώτο σαββατοκύριακο που προβλήθηκε στις ΗΠΑ και μέχρι το τρίτο σαββατοκύριακο είχε παραμείνει στην πρωτιά των πωλήσεων και είχε αποφέρει παγκοσμίως 460 εκατ. ευρώ, παρότι της ίδιες μέρες παίζονταν η νέα χριστουγεννιάτικη κωμωδία φρίκης, «Krampus» και η πολλοστή συνέχεια του Ρόκι Μοαλμπόα, ως προπονητή αυτή τη φορά, στο «Creed».

Υπάρχει κάτι παραπάνω από το στόρι που έκανε τους «Αγώνες Πείνας» μια αναπάντεχη και πρωτοφανή εμπορική επιτυχία, το απαραίτητο συστατικό χάρη στο οποίο οι ταινίες της σειράς έχουν αποφέρει συνολικά σχεδόν 2,5 δισ. ευρώ στα ταμεία παγκοσμίως και λόγω του οποίου οι επιχειρηματίες ανά τον κόσμο ορέγονται θεματικά πάρκα διασκέδασης που θα μεταφέρουν το (νεανικό) κοινό στους «Αγώνες Πείνας»: Το μυστικό της κινηματογραφικής σειράς, όπως εξηγεί στο vox.com o Πίτερ Σάντερμαν είναι η χρονική συγκυρία.

Το ομώνυμο βιβλίο της Σούζαν Κάρολ κυκλοφόρησε στις 14 Σεπτεμβρίου του 2008. Την επόμενη ημέρα η τράπεζα επενδύσεων Lehman Brothers χρεωκόπησε. Ήταν η αρχή της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και το προμήνυμα της κοινωνικής κρίσης που θα την συνόδευε. Τέσσερα χρόνια μετά, το 2012, κυκλοφόρησε η πρώτη ταινία, «Αγώνες Πείνας», του σκηνοθέτη Γκάρι Ρος. Τότε η γενιά της νέας χιλιετίας ενηλικιωνόταν, αποφοιτούσε από το σχολείο και έμπαινε στον κόσμο του πανεπιστημίου και της εργασίας, μόνο και μόνο για να ανακαλύψει τις συνέπειες της ημέρας που η Lehman Brothers κήρυξε πτώχευση, τις συνέπειες της χρηματιστηριακής φούσκας που διογκωνόταν από τις αρχές του 21^ου αιώνα ή, σε πιο τοπικές περιπτώσεις, τις επιπτώσεις μίας άκρατης πολιτικής ξοδέματος από τις προηγούμενες γενιές.

Με άλλα λόγια η κινηματογραφική ταινία ήρθε να μιλήσει στους νέους την περίοδο που την είχαν ανάγκη, μέσα στην οικονομική κρίση. Δεν είναι τυχαίο ότι οι σκηνές από την περιφέρεια 12, την επαρχία όπου μεγάλωσε η Κάτνις, είναι εμπνευσμένες από το φωτογραφικό υλικό της Ντοροθέα Λανγκ, μίας από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες ντοκιμαντέρ των ΗΠΑ, που είχε επικεντρωθεί στις συνθήκες διαβίωσης των οικογενειών και αγροτών κατά  τη «Μεγάλη Εξαθλίωση», την άλλη μεγάλη οικονομική κρίση που χτύπησε τις πολιτείες, το 1929. Το βιβλίο, φυσικά, δεν είναι για το παρελθόν των ΗΠΑ αλλά για το μέλλον -ή ένα απαισιόδοξο μέλλον- όλου του κόσμου.

Η Κάτνις Έβερντιν (Τζένιφερ Λόρενς), που ενηλικιώνεται απότομα, αναλαμβάνει να προστατεύσει την οικογένειά της, να δοκιμάσει τις αντοχές της στις χειρότερες συνθήκες, και ύστερα να ηγηθεί ενός αντιστασιακού κινήματος για να αλλάξει τον κόσμο, είναι για αυτούς τους νέους μία προβολή του εαυτού τους. Οι «gamemakers», τα στελέχη που διοργανώνουν τους αγώνες πείνας, είναι στα μάτια τους η επιτροπή που θα ορίσει αν περνάνε ή όχι στο πανεπιστήμιο της επιλογής τους, τα πρόσωπα που θα αποφασίσουν αν θα κερδίσουν ή όχι μία θέση εργασίας, οι τραπεζίτες και τεχνοκράτες που θέτουν όρους χρηματοδότησης και δανειοδότησης σε μία χώρα ή οι πολιτικοί που διαπραγματεύονται αυτούς τους όρους και (δεν) αξιοποιούν αυτά τα δάνεια. Και το Κάπιτολ είναι η στυγνή πλευρά του καπιταλισμού. Είναι οι κοινωνικές ανισότητες, σε τοπικό και διεθνές επίπεδου που εντείνει η ελεύθερη αγορά και ο κοινωνικός αποκλεισμός που συνεπάγεται η τεχνολογική πρόοδος στα χέρια λίγων.

Για να αλλάξει αυτόν τον κόσμο η Κάτνις πρέπει να γίνει πρώτα μέρος του. Πρέπει να πουλήσει ένα κομμάτι του εαυτού της στα μίντια, να πουλήσει την εμφάνισή της για να γίνει και σταρ των αγώνων και ταυτόχρονα σύμβολο της αντίστασης, να συμμετέχει σε προπαγανδιστικά βίντεο για το σκοπό του αγώνα και να γίνει υποχείριο διαφορετικών συμφερόντων που τελικά της στερούν την ελευθερία, τον ίδιο το σκοπό. Το ίδιο αδιέξοδο που βιώνει ο νέος του σήμερα, που έχει μπροστά του τόσες επιλογές αλλά ταυτόχρονα καμία, που θέλει να αποδεσμευτεί από τα φορτία του παρελθόντος αλλά τελικά αυτά τον καθορίζουν, που δεν θέλει να προσδιορίζουν τη ζωή του τα social media αλλά δεν μπορεί να ζήσει αυτή τη ζωή χωρίς αυτά.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News