Τα ομόλογα, όχι οι μετοχές, σταμάτησαν στις 9 Απριλίου τον Τραμπ. Η απόφασή του αμερικανού προέδρου να παγώσει (πλην Κίνας) για 90 ημέρες τους επιπλέον υψηλότατους δασμούς που είχε ανακοινώσει πομπωδώς στις 2 Απριλίου, την «Ημέρα της Απελευθέρωσης» όπως την ονόμασε, ήρθε όταν οι αποδόσεις των αμερικανικών ομολόγων ξεπέρασαν αυτές των ομολόγων της Ελλάδας.

Οικονομικοί αναλυτές σχολίασαν μετά από αυτό το γεγονός πως εκείνο που τρόμαξε τον Τραμπ και τους συμβούλους του ήταν η αλλαγή υποδείγματος. Διότι αυτό που γνωρίζαμε εδώ και δεκαετίες ήταν ότι σε περιόδους αναταραχής και ανασφάλειας οι επενδυτές τρέχουν προς το δολάριο και τα αμερικανικά ομόλογα —αγοράζουν δηλαδή, δεν πωλούν— γιατί ακόμη και για τον κοινό νου οι ΗΠΑ φαντάζουν ως η τελευταία χώρα που θα μείνει όρθια σε περίπτωση μιας παγκόσμιας κρίσης.

Οταν όμως στις 8 και στις 9 Απριλίου οι επενδυτές έτρεχαν να φύγουν από τα αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία, πουλούσαν π.χ. αμερικανικά κρατικά ομόλογα ανεβάζοντας τις αποδόσεις τους, η ανησυχία ήταν μεγάλη. Ακόμη και για τον Τραμπ, ο οποίος προηγουμένως δεν είχε αντιδράσει όταν κατέρρεε ο δείκτης S&P 500 του αμερικανικού χρηματιστηρίου.

Πέρα από τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα, αυτό που απασχολεί όλο και πιο έντονα τους αναλυτές είναι η πορεία του δολαρίου. Διότι εάν η τάση μετά τους δασμούς του Τραμπ είναι αυτή της φυγής από το «κάστρο» του δολαρίου, οι επιπτώσεις θα είναι παγκόσμιες. «Αν οι επενδυτές συνεχίσουν να πωλούν αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία, μια ζοφερή μοίρα περιμένει την παγκόσμια οικονομία» τονίζει σε ανάλυσή του ο Economist.

Το βέβαιο είναι ότι αυτή η κρίση γεννήθηκε στον Λευκό Οίκο. Ο απερίσκεπτος εμπορικός πόλεμος του Τραμπ ήταν αυτός που δημιούργησε την οικονομική αβεβαιότητα. «Η οικονομία της Αμερικής, που κάποτε ζήλευε όλος ο κόσμος, τώρα φλερτάρει με την ύφεση, καθώς οι δασμοί διαρρηγνύουν τις αλυσίδες εφοδιασμού, ενισχύουν τον πληθωρισμό και τιμωρούν τους καταναλωτές» συνεχίζει η βρετανική επιθεώρηση.

Για δεκαετίες οι επενδυτές είχαν ως αποκούμπι σε μια ώρα ανάγκης τη σταθερότητα των αμερικανικών περιουσιακών στοιχείων, καθιστώντας τα έτσι θεμέλιους λίθους της παγκόσμιας οικονομίας. Οπως επισημαίνει ο Economist, το βάθος μιας αγοράς 27 τρισ. δολαρίων παίζει ρόλο στο να θεωρούνται τα κρατικά ομόλογα των ΗΠΑ «ασφαλές καταφύγιο», ενώ το δολάριο κυριαρχεί παντού στο εμπόριο.

Το σύστημα αυτό υποστηρίζεται από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed). Γι’ αυτό και οι επιθέσεις του Τραμπ κατά του προέδρου της Fed, Τζερόμ Πάουελ, αυτή την εβδομάδα προκάλεσαν νέα ανησυχία στις αγορές. Ο Τραμπ πιέζει, όπως είναι γνωστό, τη Fed να μειώσει τα επιτόκια. Τα δικαστήρια των ΗΠΑ θα τον εμποδίσουν ίσως να απολύει κατά βούληση τους διοικητές της Κεντρικής Τράπεζας, αλλά σε κάθε περίπτωση θα μπορέσει να διορίσει έναν πειθήνιο νέο πρόεδρο της Fed το 2026. Ούτε αυτό όμως θα είναι καλό για τις αγορές. Θα επανέλθουμε.

Η βρετανική επιθεώρηση επισημαίνει ότι «το δολάριο παραδοσιακά αποτελεί πηγή ασφάλειας. Τελευταία, όμως, αποτελεί αιτία φόβου. Από το υψηλότερο σημείο που καταγράφηκε στα μέσα Ιανουαρίου το δολάριο έχει υποχωρήσει έκτοτε πάνω από 9% έναντι ενός καλαθιού σημαντικών νομισμάτων».

Το πρόβλημα γίνεται μεγαλύτερο από τον συνδυασμό της αύξησης των αποδόσεων των αμερικανικών ομολόγων και της πτώσης του νομίσματος. «Αν οι επενδυτές φεύγουν, παρόλο που οι αποδόσεις είναι αυξημένες, αυτό πρέπει να συμβαίνει επειδή πιστεύουν ότι η Αμερική έχει γίνει πιο επικίνδυνη. Φήμες κυκλοφορούν ότι μεγάλοι ξένοι διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων ξεφορτώνονται δολάρια», προσθέτει το βρετανικό περιοδικό.

Το ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί αυτό αφορά τους πολίτες άλλων χωρών, π.χ. στην Ευρώπη και στη χώρα μας, και πώς μπορεί η πτωτική πορεία του δολαρίου να επηρεάσει άλλες οικονομίες πέραν των ΗΠΑ αλλά και τη δική μας τσέπη. Οπως το θέτει BBC «τα νομίσματα αυξάνονται και μειώνονται συνεχώς, αλλά η πρόσφατη πτώση του δολαρίου ήταν ιδιαίτερα δραματική. Γιατί λοιπόν το δολάριο πέφτει και γιατί έχει σημασία;». 

Η ιστοσελίδα του βρετανικού δικτύου θυμίζει ότι το δολάριο σημείωνε άνοδο το φθινόπωρο, ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2024, λόγω της σχετικά ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης των ΗΠΑ, και ότι συνέχισε να ενισχύεται μετά τη νίκη του Τραμπ τον Νοέμβριο, με την ελπίδα ότι θα μπορούσε να επεκταθεί αυτή την τάση.

Οι συζητήσεις σχετικά με την επερχόμενη τότε εμπορική πολιτική του Τραμπ έπαιξαν κι αυτές ρόλο, καθώς πολλοί επενδυτές πίστευαν ότι οι δασμοί που υποσχόταν πριν αναλάβει καθήκοντα θα ωθούσαν προς τα πάνω τον πληθωρισμό, αναγκάζοντας τη Fed να αυξήσει τα επιτόκια ή τουλάχιστον να μην τα μειώσει τόσο γρήγορα όσο αναμενόταν. Η προοπτική υψηλότερων επιτοκίων στις ΗΠΑ καθιστούσε το δολάριο πιο ελκυστικό, εξηγεί το BBC, καθώς αυτό σήμαινε ότι οι επενδυτές θα κέρδιζαν περισσότερα χρήματα από τα αποθέματά τους σε δολάρια σε σύγκριση με άλλα νομίσματα.

Ωστόσο αυτός ο υπολογισμός άλλαξε τους τελευταίους μήνες καθώς η αναταραχή που προκάλεσαν οι δασμοί του Τραμπ —και εν γένει οι αλλοπρόσαλλοι χειρισμοί του— προκάλεσαν μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με τον αντίκτυπο που θα έχουν.

Η ανάπτυξη των ΗΠΑ αναμένεται τώρα ευρέως ότι θα εξασθενήσει. Αυτό είχε με τη σειρά του αντίκτυπο στο δολάριο, το οποίο σημείωσε απότομη πτώση. Ενώ και οι πρόσφατες επιθέσεις του Τραμπ στον Τζερόμ Πάουελ της Fed για τη μη μείωση των επιτοκίων πρόσθεσαν κι αυτές πίεση στο δολάριο.

Οπως είναι γνωστό, η αξία όλων των νομισμάτων ανεβαίνει ή υποχωρεί επηρεαζόμενη από πολλούς παράγοντες, όπως οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό και οι πολιτικές των κεντρικών τραπεζών. Ωστόσο, ο δείκτης του δολαρίου, ο οποίος μετρά την ισχύ του έναντι ενός καλαθιού νομισμάτων, έχει πέσει στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων τριών ετών. Η απότομη πτώση του νομίσματος καθώς και το προαναφερθέν ξεπούλημα των κρατικών ομολόγων των ΗΠΑ στις αρχές Απριλίου, που θεωρούνται ασφαλές περιουσιακό στοιχείο, είναι κάτι ασυνήθιστο.

«Τι σημαίνει όμως ένα ασθενέστερο δολάριο;» συνεχίζει το BBC. «Η πρώτη φορά που οι απλοί Αμερικανοί μπορεί να παρατηρήσουν ένα ασθενέστερο δολάριο είναι όταν ταξιδεύουν στο εξωτερικό, καθώς τα χρήματά τους δεν θα τους εξασφαλίζουν όσα στο πρόσφατο παρελθόν. Παράλληλα, οι ξένοι τουρίστες στις ΗΠΑ θα διαπιστώσουν ότι με το νόμισμά τους θα μπορούν να αγοράζουν περισσότερα». εξηγεί.

Γιατί όμως οι κινήσεις του δολαρίου έχουν τεράστιο αντίκτυπο διεθνώς, περισσότερο από ό,τι οι διακυμάνσεις άλλων νομισμάτων; Το βρετανικό δίκτυο σταχυολογεί τις βασικές αιτίες:

♦ «Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το δολάριο είναι το κύριο αποθεματικό νόμισμα του πλανήτη, που σημαίνει ότι οι κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο κατέχουν δολάρια σε μεγάλες ποσότητες ως μέρος των συναλλαγματικών τους αποθεμάτων. Οι κεντρικές τράπεζες χρησιμοποιούν τα δολάρια ΗΠΑ σε διεθνείς συναλλαγές, για την πληρωμή του διεθνούς χρέους ή για τη στήριξη των εγχώριων συναλλαγματικών ισοτιμιών»

♦ Το δολάριο είναι επίσης το κύριο νόμισμα που χρησιμοποιείται στο διεθνές εμπόριο, καθώς περίπου το ήμισυ των τιμολογίων του παγκόσμιου εμπορίου αφορούν συναλλαγές σε δολάρια ΗΠΑ. Μια πτώση του δολαρίου σημαίνει ότι οι εξαγωγές αγαθών των ΗΠΑ γίνονται φθηνότερες. Αλλά τα εισαγόμενα στις ΗΠΑ αγαθά μπορεί να γίνουν ακριβότερα λόγω του ασθενέστερου νομίσματος (χώρια οι επιπτώσεις από τους δασμούς). Αυτό συμβαίνει γιατί όταν το δολάριο πέφτει σε αξία σε σύγκριση με άλλα νομίσματα (π.χ. με το ευρώ) χρειάζεσαι περισσότερα δολάρια για να αγοράσεις το ίδιο ξένο αγαθό.

♦  Μια ακόμα πτυχή που αφορά και την Ελλάδα είναι ότι πολλά εμπορεύματα που τελούν υπό διαπραγμάτευση στις διεθνείς αγορές, όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, τιμολογούνται επίσης σε δολάρια. Επομένως ένα ασθενέστερο δολάριο καθιστά το αργό πετρέλαιο φθηνότερο για τις χώρες που κατέχουν άλλα νομίσματα.

«Το ισχυρό δολάριο ήταν παράλληλα και ένα σύμβολο της αμερικανικής πολιτικής ισχύος. Η ιδέα και μόνο ότι θα μπορούσε να χάσει την ιδιότητά του ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα ήταν αδιανόητη» σχολιάζει το BBC. Ενώ σύμφωνα με αναλυτές, ακόμη κι αν εξαιτίας της πτώσης του δολαρίου άλλα νομίσματα γίνουν πιο σημαντικά, το δολάριο δεν θα χάσει σύντομα την πρωτοκαθεδρία του.

Οι αγορές που παρακολουθούν αυτή την εβδομάδα τις διακυμάνσεις των επιθέσεων του Τραμπ προς τον Πάουελ το κάνουν και γιατί ανησυχούν για το δολάριο. Διότι εάν ασκηθεί πίεση στον Πάουελ να εγκαταλείψει το αξίωμά του θα προκύψει πιθανότατα ζήτημα αξιοπιστία της Fed, κάτι που θεωρείται ζωτικής σημασίας.

«Η ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών θεωρείται κρίσιμη για τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης σταθερότητας των τιμών, περιφρουρώντας τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής από βραχυπρόθεσμες πολιτικές πιέσεις» επισημαίνει στο BBC η Σουζάνα Στρίτερ, αναλύτρια της  χρηματιστηριακής Hargreaves Lansdown.

Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι οι διακυμάνσεις της αξίας του δολαρίου επηρεάζουν την παγκόσμια οικονομία μέσω δύο κύριων καναλιών: του εμπορίου και της χρηματοδότησης. Περισσότερο από το 40% του παγκόσμιου εμπορίου –το μεγαλύτερο μέρος του οποίου δεν αφορά την Αμερική– τιμολογείται σε δολάρια.

Σε ό,τι αφορά, δε, τα αγαθά που αποτιμώνται σε δολάρια, κανένα εμπόρευμα δεν είναι πιο σημαντικό από το αργό πετρέλαιο. Επομένως κάθε μείωση είναι ευπρόσδεκτη για τις τιμές των καυσίμων στην Ελλάδα (που κινήθηκαν ήδη καθοδικά προ του Πάσχα για μια σειρά από λόγους), ενώ είναι προφανές ότι η περαιτέρω υποχώρηση του δολαρίου έναντι του ευρώ θα κάνει πιο οικονομικά τα ταξίδια στις ΗΠΑ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News