«Η ίδια η ύπαρξη των βιβλιοθηκών αποτελεί τη μεγαλύτερη απόδειξη πως υπάρχει ακόμα ελπίδα για το μέλλον του ανθρώπου», έγραφε ο T.Σ. Ελιοτ. «Πω, πω Χριστέ μου», ψιθύρισε δίπλα μου μια γυναίκα μέσα στη βιβλιοθήκη της Τράπεζας της Ελλάδος όταν άκουσε πως στο βιβλιοστάσιο υπάρχουν μεταξύ άλλων τα Απαντα του Πλάτωνα που εκδόθηκαν στη Βασιλεία το 1534. Το δέος, η αίσθηση του μέτρου (δεν είσαι τόσο σπουδαίος ή μεγάλος όσο νομίζεις, αλλά μέρος ενός σύμπαντος ιστορίας και πληροφορίας) και η ευφορία της νέας γνώσης αποτελούν γονιδιακά στοιχεία των σπουδαίων, μεγάλων βιβλιοθηκών. Και σε αυτήν της Τράπεζας της Ελλάδος, στο κτίριο που θεμελιώθηκε το 1933 και λειτούργησε πρώτη φορά το 1938 η αίσθηση αυτή είναι έντονη, παρά το γεγονός ότι δεν πρόκειται για μια γενικού ενδιαφέροντος βιβλιοθήκη αλλά για οικονομική.

Την περασμένη Πέμπτη, το κοινό είχε την ευκαιρία της ξενάγησης στο χώρο και κυρίως της μύησης στα μυστικά και στη λειτουργία της. Διακόσια άτομα πέρασαν από εκεί, ξεφύλλισαν βιβλία, χάιδεψαν δερματόδετες εκδόσεις περασμένων αιώνων, άκουσαν την ιστορία της, ακούμπησαν στο τραπέζι όπου το 1933 έγινε η θεμελίωση της τράπεζας (ένα αντικείμενο μνημείο). Η κυρίαρχη αίσθηση ήταν αυτή που έγραψε ένας εκ των επισκεπτών στο βιβλίο εντυπώσεων: «Για σκεφτείτε: Ολη μας τη ζωή περνάμε απ’ έξω αλλά δεν έχουμε δει ποτέ τι υπάρχει μέσα». Και η αλήθεια είναι πως η βιβλιοθήκη είναι καθημερινά ανοιχτή για όλο το κοινό, με ελεύθερη είσοδο, από τις 9.00 το πρωί ως τις 13.30 το μεσημέρι.

Η εμπειρία εδώ είναι πολυδιάστατη. Της μελέτης, της έρευνας, της ανακάλυψης αλλά και της επίσκεψης σε ένα σπουδαίο αρχιτεκτονικό έργο, που θεμελιώθηκε το 1933 και άρχισε να λειτουργεί το 1938. Αξίζει να σημειωθεί ότι είχε προηγηθεί το 1929 αρχιτεκτονικός διαγωνισμός όπου συμμετείχαν οι κορυφαίοι αρχιτέκτονες της εποχής (Δεσποτόπουλος, Λαζαρίδης, Λάσκαρης κ.α.). Η αίθουσα της βιβλιοθήκης – που αποτελεί πλέον τμήμα της διεύθυνσης Κέντρο Πολιτισμού Ερευνας και Τεκμηρίωσης- είναι πλημμυρισμένη στο φως. Διεισδύει μέσα από τους μεγάλους φεγγίτες με τα αριστουργηματικά βιτρό που προσφέρουν μοναδική διαμπερότητα. Τα πατώματα είναι φτιαγμένα με τσιμεντοκονία στο χρώμα της ώχρας στον Μεσοπόλεμο, κάποια από τα τραπέζια προέρχονται από εκείνη την εποχή… Όλα δημιουργούν μια εμπειρία αρχιτεκτονικής επίσκεψης που είναι ζητούμενο πλέον σε τέτοιους φορείς και οργανισμούς ανά τον κόσμο.

Όμως ο πραγματικός πλούτος είναι η ίδια η συλλογή. 180.000 τεκμήρια διαθέτει η βιβλιοθήκη, το 60% των οποίων βρίσκεται σε χώρο της Τράπεζας της Ελλάδος στο Χαλάνδρι. Στο κτίριο της Εδουάρδου Λο και Πανεπιστημίου, ξεχωριστή θέση έχουν οι διεθνείς εκδόσεις εφημερίδων και περιοδικών, οι σύγχρονες εκδόσεις βιβλίων που αφορούν στην οικονομική θεωρία (ναι φυσικά χωρίς φίλτρα και αποκλεισμούς, θα βρείτε και τις νεότερες εκδόσεις των βιβλίων του Γιάνη Βαρουφάκη, του Τζέιμς Γκαλμπρέιθ κ.α.), όλοι οι προϋπολογισμοί του ελληνικού κράτους από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα, οι πρώτοι τόμοι της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, βιβλιοδετημένα τα πρακτικά της Βουλής και πολλά ακόμα.

Όμως δεν θα βρει ο μελετητής μόνο τον μεγαλύτερο πλούτο εκδόσεων και υλικού για την οικονομική θεωρία και ιστορία. Θα βρει και 1.000 σπάνια βιβλία κλασικών συγγραφέων και κυρίως περιηγητών του 19^ου αιώνα. Όπως λέει η  Εύα Σεμερτζάκη, προϊσταμένη της βιβλιοθήκης, «στα βιβλία των περιηγητών συναντάμε εξαιρετικές “φωτογραφίες” της εποχής, δηλαδή τα χαρακτικά τους». Περίπου 200 άτομα ξεναγήθηκαν από την κ. Σεμερτζάκη στη Βιβλιοθήκη της Τράπεζας της Ελλάδος και οι περισσότεροι από αυτούς δεν έκρυψαν την έκπληξή τους για ένα από τα πλέον ογκώδη, λιτά στο δέσιμό τους βιβλία: την «Οδύσεια» από τον Νίκο Καζαντζάκη, στην πρώτη της έκδοση. Δεν υπήρξε επισκέπτης που να μην το φυλλομέτρησε. Η κ. Σεμερτζάκη παρατηρεί πως ιδιαίτερο ενδιαφέρον υπήρξε για ένα από τα πιο ογκώδη βιβλία της συλλογής. Ηταν μια μελέτη τουριστικής ανάπτυξης του 1964 για την Κρήτη. Αυτό που περισσότερο έμοιαζε να ιντριγκάρει τους επισκέπτες ήταν η αναγραφή πως αυτό ήταν ένα προσωπικό αντίτυπο του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Ξενοφώντα Ζολώτα.

Στο βιβλίο των εντυπώσεων από αυτή την open day που οργάνωσε η βιβλιοθήκη  (θα ακολουθήσουν και άλλες) έγραψε όμως και ο νυν διοικητής της τράπεζας Γιάννης Στουρνάρας. «Εξαιρετική η βιβλιοθήκη, μεγάλη η πρόοδος από τότε που την άφησα». Οι εργαζόμενοι στην τράπεζα θυμούνται ότι όταν άρχισε να εργάζεται εκεί ο κ. Στουρνάρας, το 1989, το γραφείο του βρισκόταν δύο πόρτες μακριά από τη βιβλιοθήκη, στον τρίτο όροφο…

Σε κάθε ένα από τα τραπέζια όπου είχαν τοποθετηθεί ειδικές εκδόσεις για να δείξουν ο εύρος της συλλογής, επισκέπτες συγκεντρώνονταν και ο καθένας στρεφόταν σε αυτό που περισσότερο αφορούσε το προσωπικό του ενδιαφέρον. Όταν η κυρία Σεμερτζάκη έδειξε το τραπέζι όπου υπάρχουν όλες οι εκδόσεις για τα Νομπέλ Οικονομίας που έχουν δοθεί ως τώρα, κάποιος είπε χαριτολογώντας. «Και ο Ντίλαν;», για να πάρει την απάντηση από άλλον επισκέπτη «μη γελάς, μπορεί να πάρει ΚΑΙ το Νομπέλ Οικονομίας».

Εχει ενδιαφέρον πως η συμπαγής και ουσιαστική ιδιότητα μιας ενημερωμένης οικονομικής τράπεζας, μπορεί με τον κατάλληλο τρόπο να ειδωθεί με ενδιαφέρον και από το ευρύτερο κοινό. Όχι μόνο από μελετητές και ερευνητές. Και πώς όλο αυτό αντανακλά συνολικά στην εικόνα της τράπεζας, στην πρόσληψη που έχει ο μέσος πολίτης για αυτήν. Ανακαλύπτει ιστορίες πίσω από αυτή, περιστατικά, ανακαλύπτει πρόσωπα που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Όταν για παράδειγμα αναφέρθηκε στην ξενάγηση ότι ο πρώτος προϊστάμενος βιβλιοθηκάριος ήταν ο Κωνσταντίνος Ελευθερουδάκης της γνωστής οικογένειας που στη συνέχεια κυριάρχησε στο χώρο των βιβλιοπωλείων (για να σιγήσει εσχάτως) τα επιφωνήματα και τα κουνήματα του κεφαλιού δεν έλειψαν. Σημαδούρες και σημεία στίξης σε μια ιστορία που τώρα αρχίζει να διαβάζει, να μεταγλωττίζει το κοινό.

Η Βιβλιοθήκη της Τράπεζας της Ελλάδος δεν περιορίζεται όμως στις σπάνιες εκδόσεις και στο έντυπο υλικό. Διαθέτει πλήθος ηλεκτρονικών πηγών καθώς και την δυνατότητα σκαναρίσματος υλικού. Αν και η γοητεία της τεχνολογίας δεν θα ξεπεράσει ποτέ για παράδειγμα αυτή τη συλλεκτική έκδοση με όλα τα τεύχη του Economist του 1928. Εκεί όπου στις 25 Μαΐου αυτής της χρονιάς εντοπίζουμε την είδηση για τη δημιουργία της Τράπεζας της Ελλάδος. Και στην επόμενη έκδοση διαβάζουμε για τις δραματικές πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα: «Η πολιτική κρίση στην Ελλάδα αυτή την εβδομάδα αποδεικνύει πώς μια μικρή χώρα δεν μπορεί να χωρέσει μια μεγάλη προσωπικότητα. Η προσωπικότητα του κυρίου Βενιζέλου είναι τόσο εντυπωσιακή όσο και αμφισβητούμενη…»

Info:
Βιβλιοθήκη της Τράπεζας της Ελλάδος
Ελ. Βενιζέλου 21, Αθήνα (είσοδος από τη γωνία με την οδό Εδ. Λω). Τηλ: 210 3202446, 210 3202522
Ε-mail: [email protected]
Ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα-Παρασκευή 09.00 – 13.30

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News