Στο θέατρο Μπολσόι της Μόσχας έχουν πραγματοποιηθεί παραστάσεις από μερικούς από τους μεγαλύτερους χορευτές μπαλέτου στον κόσμο –από τον Βασλάβ Νιζίνσκι έως την Γκαλίνα Ουλάνοβα–, θρυλικούς καλλιτέχνες του χορού, η φήμη των οποίων παραμένει ζωντανή δεκαετίες αφότου οι ίδιοι μεσουρανούσαν στη σκηνή.

Αλλά τα τελευταία χρόνια φιλοξενεί λιγότερο επιφανείς ερμηνευτές, όπως αναφέρουν οι Times του Λονδίνου. Στο Μπολσόι έκανε πρόσφατα το ντεμπούτο της σε πρωταγωνιστικό ρόλο η Μαρία Σουβάλοβα, μια 27χρονη μπαλαρίνα που τυχαίνει να είναι και κόρη του Ιγκόρ Σουβάλο – ενός πρώην κορυφαίου κυβερνητικού αξιωματούχου, που τώρα ηγείται της τράπεζας VEB, την οποία στηρίζει το Κρεμλίνο.

Ο συνεργάτης της ρωσικής κυβέρνησης έχει χαρακτηριστεί από τον βρετανό πρωθυπουργό, Κιρ Στάρμερ, ως ένας από τους «συντρόφους που υποστηρίζουν το καθεστώς του προέδρου Πούτιν». Πολλοί κριτικοί δεν εντυπωσιάστηκαν από την ερμηνεία της Σουβάλοβα, υποστηρίζοντας ότι είχε επιλεγεί για τον περιζήτητο ρόλο της Ανιούτα –βασισμένο στο ομότιτλο διήγημα του Αντον Τσέχοφ– μόνο λόγω των υψηλών διασυνδέσεων της οικογένειάς της.

Θεατρικοί κριτικοί και πρώην καθηγητές του θεάτρου Μπολσόι γράφουν για «αδέξια» και «χυδαία» ερμηνεία της μπαλαρίνας, η οποία «προσπαθούσε να θυμηθεί τον επόμενο συνδυασμό κινήσεων και να μην πέσει στη διάρκεια της χορογραφίας», όπως έγραψε χαρακτηριστικά η καθηγήτρια χορού, Αννα Ρούσκις. Η Αναστασία Μενγιάλοβα, κριτικός μπαλέτου, γράφει ότι «η επιλογή, ειδικά στη σκηνή του Μπολσόι, πρέπει να βασίζεται αποκλειστικά στο ταλέντο».

Δεν ήταν όλες οι κριτικές αρνητικές, αλλά η Ρούσκις αναφέρει τους Times ότι της προσφέρθηκαν χρήματα για να δημοσιεύσει θετική κριτική της παράστασης στους λογαριασμούς της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης – υποδηλώνοντας, έτσι, ότι μεγάλο μέρος των επαίνων για την ερμηνεία της Σουβάλοβα είχε κίνητρο την οικονομική ανταμοιβή.

Τα μπαλέτα Μπολσόι έχουν εμπλακεί σε μια σειρά από διαμάχες με πολιτική χροιά τα τελευταία χρόνια. Το 2023, έβγαλαν από το ρεπερτόριό τους ένα μπαλέτο αφιερωμένο στον διάσημο ομοφυλόφιλο χορευτή της Σοβιετικής εποχής, Ρούντολφ Νουρέγιεφ, επικαλούμενα έναν ρωσικό νόμο που απαγορεύει κάθε μορφή προώθησης των δικαιωμάτων της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ.

Αργότερα το ίδιο έτος, ο Βάλερι Γκεργκίεφ, ένας διεθνώς διάσημος μαέστρος που υποστηρίζει τον Πούτιν, διορίστηκε επικεφαλής των Μπολσόι, ρόλο που έχει και στο θέατρο Μαριίνσκι της Αγίας Πετρούπολης. Ο Γκεργκίεφ, επικεφαλής μαέστρος της Συμφωνικής Ορχήστρας του Λονδίνου από το 2007 έως το 2015, έχει πλέον εξοστρακιστεί από την ευρωπαϊκή μουσική σκηνή μετά την άρνησή του να καταδικάσει την εισβολή του Κρεμλίνου στην Ουκρανία.

Τον περασμένο Δεκέμβριο, ο Γκεργκίεφ φέρεται να εγκατέλειψε απροσδόκητα τα Μπολσόι στη διάρκεια του διαλείμματος σε μια όπερα που διηύθυνε, ώστε να παράσχει τις υπηρεσίες του σε μια απόδοση τραγουδιών βασισμένων σε ποιήματα της Μαρίας Ζαχάροβα, εκπροσώπου του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών. Το κοινό των Μπολσόι περίμενε για περίπου μία ώρα την επιστροφή του, ώστε να συνεχιστεί η παράσταση.

Ο χώρος του μπαλέτου δεν είναι ο μόνος που αντιμετωπίζει τις συνέπειες της αυταρχικής πολιτικής της Ρωσίας. Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία το 2022, ο Πούτιν έχει επιταχύνει τις προσπάθειες να μετατρέψει τη σύγχρονη ρωσική κουλτούρα σε ένα όργανο που εξυπηρετεί τα συμφέροντα του Κρεμλίνου.

Οι καλλιτέχνες που προσφέρουν την αφοσίωσή τους ανταμείβονται ανεξαρτήτως του ταλέντου τους, ενώ όσοι αντιτίθενται στον πόλεμο κινδυνεύουν με φυλακίσεις, εφαρμογή μαύρης λίστας, και εξαναγκασμό σε αυτοεξορία. Από την ημέρα της εισβολής, το ρωσικό καθεστώς έχει εντείνει τις καταστολές εναντίον της καλλιτεχνικής ανεξαρτησίας.

Τον περσινό Ιούλιο, η σκηνοθέτις θεάτρου, Ευγενία Μπέρκοβιτς και η θεατρική συγγραφέας, Σβετλάνα Πετρίτσουκ, καταδικάστηκαν σε έξι χρόνια φυλάκιση η καθεμιά από στρατοδικείο με την κατηγορία της «δικαίωσης της τρομοκρατίας» για ένα θεατρικό έργο τους με θέμα γυναίκες που αναγκάζονται να παντρευτούν μαχητές του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία.

Η ποινή επέφερε σοκ στην καλλιτεχνική κοινότητα της Ρωσίας, καθώς το εν λόγω έργο με τίτλο «Φινίστ, το Γενναίο Γεράκι», είχε κερδίσει δύο διάσημα ρωσικά θεατρικά βραβεία. Οι κατηγορίες εναντίον τους θεωρήθηκαν από πολλούς ως εκδίκηση για τη δημόσια αντίθεση της Μπέρκοβιτς στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Πολλοί καλλιτέχνες φοβούνται ότι θα χάσουν τη δουλειά τους με αντίστοιχες κατηγορίες, αν εκφράσουν την αντίθεσή τους στον Πούτιν.

Τα θέατρα και ο κινηματογράφος της Ρωσίας βασίζονται κυρίως στην κρατική χρηματοδότηση, προσφέροντας στο Κρεμλίνο πολλές ευκαιρίες να τα επηρεάσει. Το υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε ότι θα δίνει πλέον προτεραιότητα στις χρηματοδοτήσεις ταινιών που απεικονίζουν «τον ηρωισμό και την αφοσίωση των ρώσων στρατιωτών κατά τη διάρκεια της ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» – όρο που χρησιμοποιεί το Κρεμλίνο για την εισβολή στην Ουκρανία.

Ωστόσο, η πρώτη μεγάλη ρωσική ταινία για τον πόλεμο, με τίτλο «Ο Μάρτυρας», η οποία βγήκε στις αίθουσες το 2023 και αφηγείται την ιστορία ενός βέλγου βιολονίστα που βρίσκεται στο Κίεβο στην αρχή του πολέμου και μαρτυρίες υποτιθέμενων τρομερών εγκλημάτων ουκρανών εθνικιστών, απέτυχε παταγωδώς στο box office, ανακτώντας μόλις το 10% του κόστους προϋπολογισμού της από τις εισπράξεις των εισιτηρίων.

Πολλοί από τους επικριτές του Πούτιν στην καλλιτεχνική κοινότητα της Ρωσίας δεν κατάφεραν, ή δεν επιθυμούσαν, να εγκαταλείψουν τη χώρα. Ωστόσο, η βάναυση λογοκρισία της ανεξάρτητης σκέψης οδηγεί στην απώλεια ασφαλών τρόπων διαφωνίας τους απέναντι στο καθεστώς. Αντιθέτως, πολλοί καλλιτέχνες επιλέγουν να αφοσιωθούν στις δουλειές τους, χωρίς να στηρίζουν δημοσίως τις θέσεις του Κρεμλίνου.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News