To 1993, μετά την απονομή του βραβείου Νομπέλ που αποτέλεσε το επιστέγασμα της ζωής αλλά και της εξαιρετικής βιβλιογραφίας της, η Τόνι Μόρισον περιέγραψε τη στιγμή που αντιλήφθηκε πως θα γινόταν συγγραφέας. Αφορμή στάθηκε μια αίσθηση αγανάκτησης και «βίαιης αποστροφής» που την κατέλαβε όταν άκουσε μια συμμαθήτριά της να της αναφέρει πόσο πολύ θα ήθελε να είχε γαλάζια μάτια και ξανθά μαλλιά. Πολλά χρόνια μετά, η Μόρισον έγραψε τα «Γαλάζια Μάτια» (εκδ. Νεφέλη) το πρώτο της βιβλίο όπου μας παρουσιάζει την ιστορία της Πέκολα, μιας μικρής αφροαμερικανίδας που επιθυμούσε όσο τίποτα άλλο δύο γαλάζια μάτια, περιγράφοντας την απέχθεια της μαύρης φυλής για το ίδιο της το χρώμα και το δέος της μπροστά στη λευκή ομορφιά.

Η 87χρονη, σήμερα, Τόνι Μόρισον αφιέρωσε τη ζωή της για να περιγράψει τις ζωές και τις εμπειρίες των Αφροαμερικανίδων ενώ κεντρικό θέμα που διατρέχει το σύνολο του έργου της υπήρξε η εικόνα που έχουν οι γυναίκες αυτές για τον ίδιο τους τον εαυτό, η εικόνα που λαμβάνουν, όσον αφορά τις ίδιες, από τα Μέσα. Η αδυναμία τους να αλλάξουν το χρώμα των ματιών τους και ο πόνος στον οποίο υπόκεινται για να ισιώσουν τα μαλλιά τους, ούτως ώστε να απομακρυνθούν όσο το δυνατό περισσότερο από την εικόνα τους στον καθρέφτη -μια εικόνα την οποία έμαθαν να θεωρούν άσχημη και απωθητική- και να προσεγγίσουν στο πρότυπο των λευκών γυναικών.

Πρόκειται για ένα θέμα βαθιά ανθρώπινο, λογοτεχνικό αλλά και πολιτικό. Το οποίο σήμερα αναδύεται εκ νέου στη δημόσια σκηνή χάρη σε μια επανάσταση κινηματογραφική που έλαβε χώρα πρώτα στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη συνέχεια σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτό, τουλάχιστον, υποστηρίζει η Corriere della Sera, αναφέροντας πως η ταινία με πρωταγωνιστή τον μαύρο υπερήρωα «Black Panther» ξεπερνά τα 500 εκατομμύρια δολάρια σε έσοδα, μόνον στις ΗΠΑ. Και σίγουρα η επιτυχία του δεν μπορεί να γίνει κατανοητή με βάση κριτήρια αποκλειστικά αισθητικά.

Έως τώρα το Χόλιγουντ εμφανιζόταν στην καλύτερη περίπτωση απρόθυμο να χρηματοδοτήσει υπερπαραγωγές με θέμα ιστορίες μαύρων που τις αφηγούνται μαύροι σκηνοθέτες – η πολύπλοκη καριέρα του Σπάικ Λι αποτελεί ένα τρανταχτό παράδειγμα. Και τα μεγάλα στούντιο κατέφυγαν στις υπερφυσικές δυνάμεις κάθε διαθέσιμου λευκού υπερήρωα πριν μεταφέρουν στη μεγάλη οθόνη τις περιπέτειες του «Μαύρου Πάνθηρα».

Με προϋπολογισμό 200 εκατομμύρια δολάρια, ποσό που δεν θεωρείται ιδιαίτερα υψηλό, οι παραγωγοί περίμεναν η ταινία να σημειώσει μέτρια επιτυχία. Αλλά εξελίχτηκε σε παγκόσμιο ζήτημα. Έξω από τους κινηματογράφους όλου του κόσμου σχηματίζονται τεράστιες ουρές. Και οι εφημερίδες αφιερώνουν σελίδες τους στον μαύρο υπερήρωα ενός παναφρικανικού έθνους που φαίνεται να συγκινεί το παγκόσμιο κινηματογραφικό κοινό περισσότερο από τα διάσημα μέλη της αποκαλούμενης «Dream Team» των υπερηρώων, όπως ο Batman και η Wonder Woman.

Οι New York Times, για παράδειγμα, δημοσίευσαν ένα κείμενο της αφροαμερικανίδας ακαδημαϊκού Τία Μάιλς, καθηγήτριας Αμερικανικής Ιστορίας και Πολιτισμού στο πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, στο οποίο περιγράφει την εξαιρετικά δύσκολη σχέση της με τα μαλλιά της, τις απόπειρες όλων των Αφροαμερικανίδων να τιθασεύουν τα κατσαρά μαλλιά τους, την αίσθηση της ανεπάρκειας, τα χημικά προϊόντα που χρησιμοποιούν ώστε να μοιάζουν το δυνατότερο φυσιολογικές.

Για την Τία Μάιλς ο «Μαύρος Πάνθηρας» αποτελεί κάτι παραπάνω από μια ταινία που βασίστηκε σε ένα κόμικ: γιατί όλες οι γυναίκες του καστ με τα εντυπωσιακά «afro» μαλλιά τους είναι πλέον σύμβολο και πηγή περηφάνιας για πάμπολλες Αφροαμερικανίδες. Ταυτόχρονα, έρχονται σε αντίθεση με τα κυρίαρχα πρότυπα ομορφιάς που προωθούνται από τα ΜΜΕ.

Αναντίρρητα το να διαρραγεί η σχέση ανάμεσα στα ίσια και ανοιχτόχρωμα μαλλιά και την κυρίαρχη ιδέα της ομορφιάς είναι δύσκολο. Αλλά μια ταινία που σημειώνει τεράστια επιτυχία και πρόκειται σίγουρα να έχει και συνέχεια, μπορεί να συμβάλει στην αλλαγή της νοοτροπίας των Αφροαμερικανίδων.

Το κούρεμα της βραβευμένης με Όσκαρ Λουπίτα Νιόνγκο έχει τρελάνει χιλιάδες κορίτσια και πλέον αποτελεί σημείο αναφοράς για κομμώτριες και κομμωτές. Και το να βλέπουν τα λευκά ράστα μαλλιά της Άντζελα Μπάσετ, τον κότσο της Λετίτια Ράιτ, το ξυρισμένο κεφάλι της Ντανάι Γκουρίρα, ενδεχομένως να μη τα οδηγήσει σε ένα βραβείο Νομπέλ, όπως συνέβη με την Τόνι Μόρισον, αλλά σίγουρα θα τα κάνει να αισθανθούν περήφανα για την εμφάνισή τους, ξεχνώντας τα γαλάζια μάτια και τα ξανθά μαλλιά.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News