Είναι μια πονεμένη ιστορία. Παλιά, όσο δεν φαντάζεστε. Εάν ο πρώτος ξένος διαιτητής που καλέσαμε στην Ελλάδα για να διευθύνει έναν ποδοσφαιρικό αγώνα υψίστης σημασίας ζούσε σήμερα, θα ήταν… 120 ετών. Μας είχε έρθει από το Μιλάνο τον Ιούνιο του 1930 για να «σφυρίξει» το ντέρμπι τίτλου Παναθηναϊκός – Ολυμπιακός στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας. Φεύγοντας, ο Ρινάλντο Μπαρλασίνα -αυτό ήταν τ’ όνομά του- άφησε πίσω του τα πιο βίαια επεισόδια που είχαν γνωρίσει μέχρι τότε τα ελληνικά γήπεδα.

Ηταν το ματς στο οποίο εμφανίστηκε το περιλάλητο φέρετρο – αυτό που οι οπαδοί του Ολυμπιακού, βέβαιοι για την επικράτηση της ομάδας τους, είχαν κουβαλήσει στους Αμπελοκήπους για να «κηδέψουν» τον Παναθηναϊκό. Ο Ολυμπιακός, όμως, έχασε με ένα σκορ ιστορικό: 8-2. Ακολούθησε «πόλεμος» στους γύρω δρόμους. Δεκαπέντε μέρες αργότερα ο επαναληπτικός αγώνας φιλοξενήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Κρίθηκε πολύ επικίνδυνο, οι οπαδοί των δύο ομάδων να ανταμώσουν ξανά στον Πειραιά.

Η μετάκληση ξένων διαιτητών έγινε μόδα στα μέσα της δεκαετίας των ’50s, ως συνέπεια της πλήρους απαξίωσης των ελλήνων ρέφερι στα μάτια των φιλάθλων. Οι «δικοί μας» δεν τηρούσαν ούτε τα προσχήματα. Για να βοηθήσουν τους «μεγάλους» να νικήσουν, έφταναν στο σημείο να αφήνουν τα ματς να εξελίσσονται δέκα και δεκαπέντε λεπτά μετά το 90′ (οι καθυστερήσεις δεν είχαν, ακόμη, καθιερωθεί). Οι ξένοι, όμως, έρχονταν -κυρίως- για τα ντέρμπι. Επειδή μόνον οι εύποροι σύλλογοι είχαν τη δυνατότητα να πληρώσουν τα έξοδά τους (μετακίνηση, διαμονή/διατροφή και αμοιβή).

Οι «εισαγόμενοι» διαιτητές δεν ήταν καλύτεροι από τους Ελληνες. Αλλωστε, δεν προέρχονταν μόνον από τα προηγμένα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα. Είχαν έρθει και Βούλγαροι, Ρουμάνοι, Μαλτέζοι, Κύπριοι, Τούρκοι, ακόμη και Αιγύπτιοι. Συχνά τα έκαναν μούσκεμα. Αρκετά ματς είχαν διακοπεί. Οπως το Ολυμπιακός – ΠΑΟΚ της σεζόν 1963-1964, στη Νέα Φιλαδέλφεια, το οποίο «σφύριξε» ο Βούλγαρος Ρομάντζεφ (το κέρδισε ο Ολυμπιακός 2-0 στα χαρτιά). Αλλά, η αλήθεια είναι πως η παρουσία του ξένου διαιτητή ηρεμούσε την εξέδρα. Ο κόσμος πίστευε ότι τα λάθη τους, ακόμη και τα πιο «χοντρά», δεν ήταν σκόπιμα. Οι παράγοντες, που γνώριζαν καλύτερα από τον καθέναν πόσο εύκολα επηρεάζεται ο έλληνας ρέφερι, επειδή εκείνοι τους προσέγγιζαν για να «τη φέρουν» στον αντίπαλο, είχαν το κεφάλι τους ήσυχο. Ιδίως στη δεκαετία των ’60s, που η κόντρα Ολυμπιακού – Παναθηναϊκού κορυφώθηκε, οι ξένοι διαιτητές βρήκαν πολλά μεροκάματα στην Ελλάδα. Από το 1963 έως το 1967 δεν διηύθυναν μόνον τα ντέρμπι, αλλά τα περισσότερα ματς κάθε αγωνιστικής.

Η δουλειά τους δεν ήταν εύκολη. Ηταν άμαθοι στην καχυποψία των ποδοσφαιριστών που συνάντησαν στα μέρη μας. Ενας Γερμανός (Λιντ) σε αγώνα Βέροιας – ΑΕΚ έχασε τη συγκέντρωσή του από τις αλλεπάλληλες διαμαρτυρίες και προς το τέλος του ματς «σφύριζε» σαν μεθυσμένος. Ο τότε προπονητής της ΑΕΚ, Γιένε Τσάκναντι, προσπάθησε να τον δικαιολογήσει, δηλώνοντας την επομένη ότι «μέσα σ’ αυτήν τη διαβολεμένη ατμόσφαιρα έσπασαν τα νεύρα του». Κάποιοι έφαγαν και ξύλο. Εναν Αγγλο τον έριξε ανάσκελα, με γροθιά, ο τερματοφύλακας του Παναθηναϊκού, Μαθιός. Τους ζήσαμε, τους απομυθοποιήσαμε και αρχίσαμε… τα δικά μας.

Για τον θεσμό της μετάκλησης διαιτητών από το εξωτερικό, η αρχή του τέλους ήρθε τον Οκτώβριο του 1973. Επαιζαν ο Παναθηναϊκός με την ΑΕΚ στη Λεωφόρο, και τον βέλγο διαιτητή της αναμέτρησης, ονόματι Ντελκούρ, τον είχε διαλέξει ο -διορισμένος από τη Χούντα- πρόεδρος της ΕΠΟ, Γεώργιος Δέδες, ο οποίος ήταν και μέλος του Παναθηναϊκού. Οι γηπεδούχοι νίκησαν (1-0) με πέναλτι που καταλογίστηκε μετά το 90′. Οι οπαδοί της ΑΕΚ μετέτρεψαν το επόμενο ματς της ομάδας τους, στη Νέα Φιλαδέλφεια, σε συλλαλητήριο, απαιτώντας δικαιοσύνη από τον -τότε- πρωθυπουργό, Σπύρο Μαρκεζίνη, ενώ ο άγγλος προπονητής της, Αντερσον, δήλωσε πως «ο διαιτητής εξασφάλισε τις επόμενες διακοπές του στην Ελλάδα».

Η τελευταία φορά που ήχησε ξένη σφυρίχτρα στην Ελλάδα ήταν την 1η Ιουνίου 1975, στη Νέα Σμύρνη (Πανιώνιος – ΠΑΟΚ 2-2). Ο τελευταίος τελικός Κυπέλλου Ελλάδας με αλλοδαπό διαιτητή (τον ανεκδιήγητο Ιταλό Τζιανφράνκο Μενεγκάλι) διεξήχθη εκείνη τη χρονιά (Ολυμπιακός – Παναθηναϊκός 1-0).

Το Σάββατο θα γυρίσουμε 43 χρόνια πίσω. Ο σενιόρ Νταβίντ Φερνάντεθ Μπορμπαλάν, κοντοχωριανός του προπονητή της ΑΕΚ (από την Ανδαλουσία) δεν προτιμήθηκε για το βιογραφικό του -δεν είναι, δα, ο Κολίνα- αλλά για την υπηκοότητά του. Ο πορτογάλος αρχιδιαιτητής, Μέλο Περέιρα, προτίμησε να προσβάλει συλλήβδην τους έλληνες διαιτητές, να «ομολογήσει» τη δική του αποτυχία ως προϊστάμενός τους και να ανοίξει ζήτημα νομιμότητας του ορισμού του 45χρονου Ισπανού -άρα και εγκυρότητας του αγώνα-, παρά να αφήσει την καχυποψία των δύο φιναλίστ να οργιάζει. Επειδή σε αυτόν τον Τελικό δεν παίζεται μόνον ένα Κύπελλο, αλλά και η θέση της χώρας στη διεθνή ποδοσφαιρική κοινότητα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News