Το μοναχικό Μακόντο, το σκηνικό των «Εκατό Χρόνων Μοναξιάς» του magnum opus του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες φαίνεται να έχει μεγαλύτερη απήχηση στο διεθνές κοινό του 21ου αιώνα από τα ταξίδια του Αλόνσο Κιχάδα από τον μακρινό 15ο αιώνα, το θέμα του «Δον Κιχώτη» του Μιγκέλ ντε Θερβάντες. Ο τελευταίος παρέμενε ο πιο μεταφρασμένος ισπανόφωνος συγγραφέας των οκτώ προηγούμενων δεκαετιών σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Θερβάντες. Οχι πια όμως…

Προσπαθώντας να ξεκαθαρίσει η εικόνα του ποιοι ισπανόφωνοι συγγραφείς έχουν μεταφραστεί περισσότερο σε 10 διαφορετικές γλώσσες (αραβικά, κινεζικά, αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά, ιαπωνικά, πορτογαλικά, ρωσικά και σουηδικά) το Ινστιτούτο έκανε μια εκτενή αναζήτηση στη βάση δεδομένων WorldCat και δημιούργησε έναν διαδραστικό χάρτη με τα έργα που μεταφράστηκαν από τα ισπανικά από το 1950 έως σήμερα, σύμφωνα με δημοσίευμα του Guardian.

Η συγκεκριμένη δεκαετία επιλέχθηκε για να ληφθεί υπόψιν το λατινοαμερικανικό κύμα, το λεγόμενο «el boom», όταν συγγραφείς όπως ο Μάρκες, ο Μάριο Βάργκας Λιόσα, ο Κάρλος Φουέντες και ο Χούλιο Κορτάσαρ, απέκτησαν παγκόσμια αναγνώριση στις δεκαετίες του ’60 και του ’70.

«Θέλαμε να βοηθήσουμε τους ερευνητές —και οποιονδήποτε άλλον— να αναλύσουν και να οπτικοποιήσουν μεγάλες ποσότητες πληροφοριών με πιο αποτελεσματικό τρόπο», είπε χαρακτηριστικά η Ρακέλ Καλέγια, η επικεφαλής πολιτισμού στο Ινστιτούτο Θερβάντες σύμφωνα με τον Guardian. «Θα μας επιτρέψει να γνωρίζουμε τι διαβάζουν οι άνθρωποι, τι έχουν διαβάσει  —και να αποτίσουμε φόρο τιμής σε όλους τους μεταφραστές που εργάζονται για τη διάδοση βιβλίων μεταφρασμένων από τα ισπανικά από το 1950».

Κοιτώντας την περίοδο 2000-2021, μπορεί κανείς να δει ότι οι πιο μεταφρασμένοι ισπανόφωνοι συγγραφείς σε αυτές τις δέκα γλώσσες είναι ο Μάρκες, η Ιζαμπέλ Αλιέντε και ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Ακολουθούν ο Μάριο Βάργκας Λιόσα, ο Θερβάντες, ο Κάρλος Ρουίθ Θαφόν, ο Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε, ο Λουίς Σεπούλδεβα, ο Ρομπέρτο Μπολάνιο και ο Χαβιέρ Μαρίας.

Ομως τα αποτελέσματα αλλάζουν δραστικά αν λάβουμε υπόψιν το σύνολο των δεδομένων. Ο Θερβάντες διατηρεί τα πρωτεία, με τον Μάρκες να έρχεται δεύτερος και την Αλιέντε τρίτη. Ακολουθεί ο Μπόρχες, ο Βάργκας Λιόσα, ο Φεντερικό Γκαρθία Λόρκα, ο Πάμπλο Νερούδα, ο Φουέντες, o Πέρεθ-Ρεβέρτε και ο Ρουίθ Θαφόν.

Εστιάζοντας και πάλι στην τελευταία εικοσαετία, μπορεί κανείς να εντοπίσει στοιχεία που αφορούν συγκεκριμένες χώρες. Για παράδειγμα ο πιο μεταφρασμένος συγγραφέας στη Γαλλία είναι ο γάλλο-χιλιανός κινηματογραφιστής και συγγραφέας Αλεχάντρο Χοδορόφσκι, ενώ στα αγγλικά είναι η Αλιέντε και η ισπανίδα συγγραφέας παιδικών βιβλίων Ισαμπέλ Σάντσες Βεγάρα. Στην Ιταλία από την άλλη είναι ο Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν. Για να του αποτίσει φόρο τιμής, ο ιταλός Αντρέα Καμιλλέρι ονόμασε τον ντετέκτιβ στα δικά του μυθιστορήματά, Επιθεωρητή Μονταλμπάνο.

Κάτι που λείπει όμως διαχρονικά από αυτές τις κατατάξεις, είναι οι γυναίκες. Αν εξαιρεθεί η δημοφιλία της Αλιέντε οι γυναίκες συγγραφείς είναι υποεκπροσωπημένες. Οι πιο μεταφρασμένες γυναίκες ισπανόφωνες συγγραφείς, μετά την Αλιέντε που είναι πρώτη είναι η Σάντσες Βεγάρα, η Τερέσα της Αβιλα, η Λάουρα Νατάλια Εσκιβέλ, η Αλμα Φλορ Αντα, η Αννα Λιμός Πλομέρ, η Αλμουντένα Γράντες, η Παλόμα Ναβαρέτε, η Αδελφή Χουάνα Ινές ντε λα Κρουζ και η Ζοέ Βαλντές.

Μέσα από τα στοιχεία αυτά, μπορούν να προκύψουν κι άλλου είδους συνδέσεις με συγκεκριμένα περιστατικά. «Τα “Εκατό Χρόνια Μοναξιά” ήταν ένα φαινόμενο από μόνο του, αλλά όταν ο Μπιλ Κλίντον είπε ότι ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες ήταν ένας από τους αγαπημένους του συγγραφείς, αυτό είχε αντίκτυπο», δήλωσε η Καλέγια, σύμφωνα με το Guardian. «Είναι λίγο σαν όταν ο Κλίντον είχε πει ότι το καλύτερο ηλιοβασίλεμα στον κόσμο ήταν στη Γρανάδα —και η Γρανάδα γέμισε με Αμερικανούς».

Ο,τι και να γίνει όμως στο μέλλον, η Καλέγια είναι σίγουρη ότι ένας συγκεκριμένος συγγραφέας και το πιο γνωστό έργο του θα παραμείνουν πάντα σταθερά σημεία αναφοράς.

«Ο Δον Κιχώτης είναι ένα διεθνές κλασικό έργο, αλλά αν πολλά από τα έργα των δημιουργών μας που γράφουν στα ισπανικά στη διάρκεια του αιώνα μας γίνουν επίσης κλασικά, τότε αυτό είναι πολύ θεμιτό», είπε στο Guardian. «Αλλά ο Δον Κιχώτης είναι αξεπέραστος και θα είναι πάντα  —όσα Νομπέλ κι αν υπάρξουν».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News