Το 2016 άρχισε για τις χώρες του Περσικού Κόλπου με τρόπο που θα ζήλευαν ακόμη κι οι μεγαλύτεροι σκηνοθέτες ταινιών δράσης. Η ένταση κλιμακώθηκε άμεσα, οι εξελίξεις διαδέχονταν η μία την άλλη και η Σαουδική Αραβία με το Ιράν έγιναν πρωταγωνιστές σε ένα διπλωματικό θρίλερ, το οποίο έχει μπόλικο σασπένς και παρασκήνιο. Κι αν οι Πρέσβεις κι οι εμπορικοί ακόλουθοι ήταν τα πρώτα «θύματα», οι πραγματικοί «δράστες» είναι οι… αιρέσεις του Ισλάμ. Πίσω από όλο αυτό το σκηνικό, κρύβεται ο εδώ και -σχεδόν- 1.400 χρόνια εμφύλιος του Ισλάμ, οι διαφορές ανάμεσα σε Σιίτες και Σουνίτες και -φυσικά- το χρήμα. Το χρήμα που αποφέρει το πετρέλαιο.

Τα τελευταία γεγονότα που προκάλεσαν στο σκηνικό έντασης μεταξύ των δύο χωρών είναι η απόφαση της Σαουδικής Αραβίας να εκτελέσει 47 άτομα με το πρόσχημα πως συμμετείχαν ή σκόπευαν να συμμετάσχουν σε τρομοκρατικές ενέργειες. Ανάμεσα τους και ο Σεΐχης Νιμρ Αλ Νιμρ, ο οποίος είχε μεγάλα ερείσματα στο Ιράν και μαχόταν για δημοκρατικές εκλογές στη Σαουδική Αραβία, αλλά και τις ατομικές ελευθερίες των Σιιτών.

Σε γενικές γραμμές, η κατάσταση έχει ως εξής. Σουνίτες και Σιίτες έχουν άσβεστο μίσος από τα πρώτα χρόνια μετά τον θάνατο του Μωάμεθ, το 632 μ.Χ.

Αφορμή, το ποια από τις δύο τάσεις έχει το κληροδότημα του «τελευταίου προφήτη», ποιος δηλαδή θα συνεχίσει το λόγο του. Η βασική αιτία, όμως, είναι άλλη. Είναι η πρωτοκαθεδρία και ο βασικός ρόλος στο κήρυγμα και στην εφαρμογή του Κορανίου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Δεν είναι και μικρό πράγμα να ηγείσαι της μεγαλύτερης θρησκείας πάνω στον πλανήτη, ειδικά –μάλιστα- όταν αυτή αφορά κόσμο και χώρες που έχουν τα μεγαλύτερα κοιτάσματα πετρελαίου.

Παρακάτω θα βρείτε απαντήσεις σε πέντε βασικά ερωτήματα που προκύπτουν για τα… basics του Ισλάμ και της γεωπολιτικής κατάστασης στην περιοχή.

• Το Who is Who του Ισλάμ

Ή αλλιώς το ποιος είναι ποιος, ποιος πιστεύει τι και πώς διαμορφώνεται το παζλ.

Σαουδική Αραβία: Σουνίτες. Το Βασίλειο της αραβικής χώρας κυβερνά η σουνιτική μοναρχία των Σαούντι και, προφανώς, οι πολίτες της ακολουθούν το δόγμα των Σουνιτών στη συντριπτική πλειονότητα (90%). Οι Σουνίτες, λοιπόν, επικεντρώνονται περισσότερο στη δύναμη του Θεού μέσα στον φυσικό κόσμο και είναι αυτοί που κυριαρχούν στον κόσμο του Ισλάμ. Το 85% περίπου όλων των μουσουλμάνων πάνω στον πλανήτη είναι Σουνίτες, οι οποίοι βρίσκονται παντού. Από το Μαρόκο και τη Βόρεια Αφρική, μέχρι τη Μέση Ανατολή και την Ινδονησία. Οι Σουνίτες ακολουθούν πιστά το Κοράνι και τις προφορικές οδηγίες για τον τρόπο που δομείται η καθημερινότητά τους (ονομάζονται Χαντίθ). Αυτά τα δύο συνθέτουν τη Σαρία, το νομικό πλαίσιο που διέπει τις ανθρώπινες σχέσεις. Είτε μιλάμε για αρραβώνες και διαζύγια, είτε μιλάμε για εμπορικές και τραπεζικές συναλλαγές.

Ιράν: Σιίτες. Οπως και στη Σαουδική Αραβία, έτσι και στο Ιράν η συντριπτική πλειονότητα του κόσμου ακολουθεί ένα δόγμα. Το 95% των Ιρανών είναι Σιίτες, οι οποίοι ναι μεν παραμένουν πιστοί στο Κοράνι, ωστόσο δεν δίνουν τόσο μεγάλη βάση στις Χαντίθ, αλλά σπουδαιολογούν περισσότερο τα κηρύγματα των προφητών τους. Το Ιράν, μαζί με το Ιράκ, το Αζερμαϊτζάν και το Μπαχρέιν είναι οι χώρες της ευρύτερης περιοχής που έχουν σιιτική… υπεροπλία, αν και μεγάλες κοινότητες Σιιτών συναντούμε και στην Υεμένη, τον Λίβανο, τη Συρία και το Κατάρ.

Για να έχετε μια εικόνα, δείτε τον παρακάτω χάρτη:

• Πώς γεννήθηκαν τα δύο δόγματα;

Η διαίρεση διαρκεί, σχεδόν, 1.400 χρόνια. Αυτό από μόνο του σημαίνει πως με το πέρασμα των ετών η κάθε πλευρά ανέπτυξε ένα τελείως διαφορετικό πλαίσιο αξιών, έναν τελείως διαφορετικό κώδικα σκέψης και συμπεριφοράς. Οσο διαφορετικό δρόμο, βέβαια, σου επιτρέπει να ακολουθήσεις μία θρησκεία σαν το Ισλάμ, με τις αυστηρές νόρμες.

Ο Μωάμεθ δεν είχε γιο, κάτι που σημαίνει πως δεν υπήρχε «νόμιμος» διάδοχος με βάση τον κώδικα του αίματος. Οπότε, με τον θάνατό του το 632 μ.Χ. κάποιος έπρεπε να συνεχίσει την αυτοκρατορία του, εδαφική και θρησκευτική. Δεν ήταν μικρό πράγμα, ο Μωάμεθ ένωσε όλους τους αραβικούς λαούς κάτω από μία θρησκεία. Ο Αλή ήταν ο γαμπρός του Μωάμεθ, είχε παντρευτεί την κόρη του, τη Φατιμά. Ταυτόχρονα, ήταν και ξάδερφος του. Το 632, λοιπόν, κάποιοι είπαν πως πρέπει αυτός να αναλάβει τα ηνία. Αυτοί ήταν οι  Σιίτες (Σιάτ Αλή=οπαδοί του Αλή στα αραβικά και εν συντομία σιίτες).

Οι θρησκευτικές διαφορές πάντα ήταν συνδεδεμένες με την πολιτική ισχύ, την κατάκτηση εδαφών και τις πλούσιες σε πετρέλαιο περιοχές του Κόλπου

Αντίθετα, κάποιοι άλλοι είπαν πως ο Αμπού Μπακρ έπρεπε να αναλάβει. Ο Αμπού Μπακρ ήταν ο επί χρόνια στενός φίλος του Μωάμεθ και εκ των βασικών του συμβούλων. Ηταν και πεθερός του. Τον έχρισαν, λοιπόν, «χαλίφη» και ορκίστηκαν πίστη σε αυτόν. Κι αυτοί ήταν οι περισσότεροι. Αυτοί ήταν οι Σουνίτες.

Γενικώς, οι μεν Σουνίτες λένε πως ο Μωάμεθ δεν είχε ορίσει διάδοχο, οι δε Σιίτες ισχυρίζονται πως είχε επιλέξει τον Αλή.

Και από εδώ και πέρα αρχίζει το… ζουμί.

• Γιατί ξέσπασε το μίσος και ο εμφύλιος;

Αλή και Αμπού Μπαρκ έγιναν και οι δύο χαλίφηδες. Και οι δύο διατήρησαν τον τίτλο. Πρώτα ο Αμπού Μπακρ, ο οποίος κυβέρνησε το Πατριαρχικό Χαλιφάτο ως ο πρώτος μουσουλμάνος χαλίφης, από το 632 έως το 634. Ο Αμπού Μπακρ πεθαίνει άρρωστος, δύο χρόνια μετά τον Μωάμεθ κι αρχίζει και πάλι να συζητείται έντονα το θέμα της διαδοχής. Ο Αλή αναλαμβάνει κι αυτός τη θέση, μετά από δύο δολοφονίες διαδόχων του Αμπού Μπακρ, μέχρι να δολοφονηθεί κι αυτός, στην Κούφα (στο σημερινό Ιράκ). Κι όταν ο γιος του, Χουσεΐν, διεκδίκησε τον τίτλο του σφαγιάστηκε κι αυτός, το 680.

Κι από εκεί και πέρα αρχίζει μια πολυετής σφαγή μεταξύ όλων των Μουσουλμάνων της Μέσης Ανατολής. Ο πρώτος «εμφύλιος» ήταν γεγονός και βρήκε τελικούς νικητές τους Σουνίτες.

• Τι γίνεται σήμερα και γιατί άρχισε και πάλι η ένταση;

Στην πραγματικότητα, τα πράγματα δεν ηρέμησαν ποτέ. Μπορεί να υπήρχαν περίοδοι –άλλοτε μεγάλες, άλλοτε μικρότερες- με την ένταση να χαλαρώνει, αλλά πραγματική ειρήνη και ηρεμία δεν υπήρξε ποτέ στον αραβικό κόσμο και στις περιοχές του Κόλπου. Κι αν σχηματικά έχετε στο μυαλό σας τι ισχύει με Σουνίτες και Σιίτες, η κανονική ζωή είναι λίγο πιο περίπλοκη. Οπως σημειώνει και ο Τζον Χολ στην Independent, υπάρχουν αρκετές «στρεβλώσεις» στην κατανομή των μουσουλμάνων στις παραπάνω χώρες. Στο Μπαχρέιν –με την υποστήριξη της Σαουδικής Αραβίας- κυριαρχούν στη διακυβέρνηση οι Σουνίτες, ενώ και στο Ιράκ για πολλά χρόνια είχαμε σουνιτική διακυβέρνηση με τον Σαντάμ Χουσεΐν. Η αμερικανική εισβολή και κατοχή του Ιράκ, ο εμφύλιος στη Συρία και οι συνεχείς εμφύλιες συγκρούσεις στον Λίβανο μεγάλωσαν τις προαιώνιες διαφορές των δύο δογμάτων του Ισλάμ. Δυτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι στους κόλπους των Σιιτών δημιουργούνται και δρουν πολλές εξτρεμιστικές ομάδες. Ενώ από την άλλη, οργανώσεις όπως η Αλ Κάιντα, οι Ταλιμπάν και το Ισλαμικό Κράτος είναι σουνίτες και στρέφονται κατά του σιιτισμού

Τα τελευταία γεγονότα με τις εκτελέσεις 47 ατόμων από τη Σαουδική Αραβία επέτειναν την ένταση, αν και πολλά είχαν αρχίσει να διαφαίνονται από τον Οκτώβριο. Τότε, το σουνιτικό στη διακυβέρνηση, αλλά με σιιτική πλειονότητα στον λαό, Μπαχρέιν ανακάλεσε τον Πρέσβη του από την Τεχεράνη και έδιωξε από τη Μανάμα (την πρωτεύουσά του) τη διπλωματική αποστολή του Ιράν, όπως θυμίζουν οι New York Times.

Κι αν απορείτε γιατί γίνονται όλα αυτά, η απάντηση δεν είναι άλλη από την εδώ και χρόνια… ύποπτα καλή σχέση του Ιράν με τις ΗΠΑ και –φυσικά- το πετρέλαιο.

• Πώς ο «μαύρος χρυσός» ορίζει τα πάντα;

Η κλιμάκωση της έντασης μεταξύ των δύο μεγάλων παραγωγών, της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν, αύξησε την τιμή του πετρελαίου την πρώτη ημέρα διαπραγμάτευσης του 2016, λόγω φόβων για διακοπή του εφοδιασμού και τυχόν ελλείψεις. Αν και η τιμή του μπρεντ αυξήθηκε κατά 2,3% στα 38,12 δολ. το βαρέλι, το κόστος του αργού υποχώρησε το 2015 σε επίπεδα πρωτοφανή εδώ και 11 χρόνια – και μπορεί να κατρακυλήσει κι άλλο, ακόμα και στα 25 δολάρια το βαρέλι. Η τρέχουσα τιμή θεωρείται καταστροφική για χώρες όπως η Σαουδική Αραβία, το Ιράν και η Ρωσία, που έχουν βασίσει την οικονομία και την ισχύ τους στον μαύρο χρυσό.

Το τελικό κλείσιμο των δεικτών των χρηματιστηρίων σε χαμηλότερα επίπεδα από το άνοιγμα φανερώνει πως τα «κόλπα» που κάνει η Σαουδική Αραβία δεν πιάνουν πάντα.

Η παρτίδα πόκερ χοντραίνει, τα πράγματα ζορίζουν και η Δύση -όπως κι ο υπόλοιπος κόσμος- παρακολουθούν με κομμένη την ανάσα:

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News