Μπορεί ο όρος «υπερθέρμανση του πλανήτη» να έχει επισήμως αντικατασταθεί από τον όρο «κλιματική αλλαγή» –ώστε να πειστούν και οι αρνητές της οικολογικής καταστροφής–, αλλά εξακολουθεί να συνιστά τη μεγαλύτερη απειλή για το κλίμα. Ειδικά η υπερθέρμανση των ωκεανών αρκεί για να οδηγήσει σε καταστροφικούς καύσωνες την καλοκαιρινή περίοδο.

Αυτόν τον μήνα η παγκόσμια επιφάνεια της θάλασσας σημείωσε νέα ρεκόρ θερμοκρασίας. Ποτέ δεν έχει θερμανθεί τόσο πολύ σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Οι επιστήμονες δεν καταλαβαίνουν πλήρως γιατί συνέβη αυτό. Αλλά ανησυχούν ότι, σε συνδυασμό με άλλα καιρικά φαινόμενα, η θερμοκρασία του πλανήτη θα μπορούσε να φτάσει σε νέα ανησυχητικά επίπεδα μέχρι το τέλος του επόμενου έτους.

Οι ειδικοί προβλέπουν ότι ένα ισχυρό καιρικό φαινόμενο Ελ Νίνιο –καιρικό σύστημα που θερμαίνει τον ωκεανό– θα εμφανιστεί επίσης τους επόμενους μήνες. Οι θερμότεροι ωκεανοί τείνουν να εξαφανίσουν τη θαλάσσια ζωή, να οδηγήσουν σε πιο ακραίες καιρικές συνθήκες και να ανεβάσουν τη στάθμη της θάλασσας. Είναι επίσης λιγότερο αποτελεσματικοί στην απορρόφηση των αερίων του θερμοκηπίου, που προκαλούν θέρμανση του πλανήτη.

Μια σημαντική νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα χωρίς τυμπανοκρουσίες, υπογραμμίζει μια ανησυχητική εξέλιξη. Τα τελευταία 15 χρόνια η συσσωρευμένη θερμότητα της Γης έχει αυξηθεί κατά 50%, με το μεγαλύτερο μέρος της να πηγαίνει στους ωκεανούς.

Αυτό έχει συνέπειες στον πραγματικό κόσμο, αναφέρει ρεπορτάζ του BBC. Oχι μόνο η συνολική θερμοκρασία των ωκεανών σημείωσε νέο ρεκόρ τον Απρίλιο του τρέχοντος έτους, αλλά σε ορισμένες περιοχές η διαφορά από τη μέση μακροπρόθεσμη τιμή της ήταν τεράστια.

Τον Μάρτιο οι θερμοκρασίες της επιφάνειας της θάλασσας στα ανοιχτά της ανατολικής ακτής της Βόρειας Αμερικής ήταν έως και 13,8 βαθμούς Κελσίου υψηλότερες από τον μέσο όρο της περιόδου 1981–2011. «Δεν είναι ακόμη απολύτως τεκμηριωμένο γιατί συνέβη μια τόσο γρήγορη αλλαγή και μια τόσο τεράστια αλλαγή» δηλώνει η Καρίνα Φον Σούκμαν, επικεφαλής συγγραφέας της νέας μελέτης και ωκεανογράφος στην ερευνητική ομάδα «Mercator Ocean International».

«Διπλασιάστηκε η θερμότητα στο κλιματικό σύστημα τα τελευταία 15 χρόνια» εξηγεί η ωκεανογράφος. «Δεν μπορώ να πω ότι για αυτό ευθύνεται η κλιματική αλλαγή ή κάποια φυσική μεταβλητότητα ή ένας συνδυασμός και των δύο. Δεν γνωρίζουμε ακόμη. Αλλά βλέπουμε καθαρά την αλλαγή».

Ενας παράγοντας που θα μπορούσε να επηρεάσει το επίπεδο της θερμότητας που διοχετεύεται στους ωκεανούς είναι –και αυτό έχει το ενδιαφέρον του– η μείωση της ρύπανσης από τη ναυτιλία. Το 2020, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός θέσπισε κανονισμό για μείωση της περιεκτικότητας σε θείο των καυσίμων που χρησιμοποιούν τα πλοία.

Αυτό είχε γρήγορο αντίκτυπο, μειώνοντας την ποσότητα των σωματιδίων αερολύματος που απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα. Αλλά τα αερολύματα που μολύνουν τον αέρα βοηθούν επίσης στην αντανάκλαση της θερμότητας πίσω στο διάστημα – η απομάκρυνσή τους μπορεί να έχει προκαλέσει την είσοδο περισσότερης θερμότητας στα θαλάσσια νερά.

Η μέση επιφανειακή θερμοκρασία των θαλασσών έχει αυξηθεί κατά περίπου 0,9 βαθμούς Κελσίου σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, με αύξηση 0,6 βαθμών Κελσίου μόνο τα τελευταία 40 χρόνια. Η αύξηση είναι χαμηλότερη από τις αντίστοιχες στις θερμοκρασίες του αέρα στη Γη, οι οποίες έχουν αυξηθεί κατά περισσότερο από 1,5 βαθμό Κελσίου από την προβιομηχανική εποχή.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι απαιτείται πολύ περισσότερη ενέργεια για τη θέρμανση του νερού από ό,τι της γης, και στο ότι οι ωκεανοί απορροφούν θερμότητα πολύ κάτω από την επιφάνειά τους. Ακόμη και αυτή η φαινομενικά μικρή μέση αύξηση έχει σημαντικές συνέπειες. Μερικές από αυτές είναι οι παρακάτω:

♦ Απώλεια ειδών: συχνότεροι και έντονοι θαλάσσιοι καύσωνες οδηγούν σε μαζική θνησιμότητα της θαλάσσιας ζωής. Αυτό είναι ιδιαίτερα επιζήμιο για τους κοραλλιογενείς υφάλους.

♦ Πιο ακραία καιρικά φαινόμενα: η αυξημένη θερμότητα στην άνω επιφάνεια του ωκεανού σημαίνει ότι οι τυφώνες και οι κυκλώνες μπορούν να λάβουν περισσότερη ενέργεια – το οποίο με τη σειρά του σημαίνει ότι γίνονται πιο έντονες και πιο μακροχρόνιες.

♦ Ανοδος της στάθμης της θάλασσας: τα θερμότερα νερά καταλαμβάνουν περισσότερο χώρο –φαινόμενο γνωστό ως θερμική διαστολή– και μπορούν να επιταχύνουν σημαντικά την τήξη των παγετώνων στη Γροιλανδία και στην Ανταρκτική, που ρέουν στους ωκεανούς. Αυτό ανεβάζει τη στάθμη των παγκόσμιων θαλασσών, αυξάνοντας τους κινδύνους παράκτιων πλημμυρών.

♦ Λιγότερη ικανότητα απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα: οι ωκεανοί καταλαμβάνουν σήμερα περίπου το ένα τέταρτο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Τα θερμότερα νερά έχουν λιγότερη ικανότητα να απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα. Εάν οι ωκεανοί προσλαμβάνουν λιγότερο διοξείδιο στο μέλλον, αυτό θα συσσωρευτεί περισσότερο στην ατμόσφαιρα, θερμαίνοντας περαιτέρω τον αέρα και τους ωκεανούς.

Ενας άλλος σημαντικός παράγοντας που ανησυχεί τους επιστήμονες είναι το καιρικό φαινόμενο γνωστό ως «νότια ταλάντωση Ελ Νίνιο». Τα τελευταία τρία χρόνια αυτό το φυσικό γεγονός βρισκόταν σε μια ψυχρότερη φάση, γνωστή ως «Λα Νίνια», που συνέβαλε στη διατήρηση των παγκόσμιων θερμοκρασιών υπό έλεγχο.

Αλλά οι ερευνητές πιστεύουν τώρα ότι σχηματίζεται ένας ισχυρός Ελ Νίνιο, που θα έχει σημαντικές επιπτώσεις για τον κόσμο. «Το μοντέλο του Αυστραλιανού Γραφείου όντως προβλέπει έντονα έναν ισχυρό Ελ Νίνιο. Και όλα τα κλιματικά μοντέλα τείνουν προς ένα ισχυρότερο φαινόμενο» λέει ο Χιου ΜακΝτάουελ, από το Γραφείο Μετεωρολογίας της Αυστραλίας.

Ο ΜακΝτάουελ προειδοποιεί ότι οι προβλέψεις σε αυτό το σημείο του έτους είναι λιγότερο αξιόπιστες. Αλλοι ερευνητές είναι πιο πεπεισμένοι. Ενα παράκτιο ρεύμα Ελ Νίνιο έχει ήδη αναπτυχθεί στις ακτές του Περού και του Ισημερινού, και οι ειδικοί πιστεύουν ότι θα ακολουθήσει ένα πλήρως διαμορφωμένο γεγονός, με επιπτώσεις στις παγκόσμιες θερμοκρασίες.

«Εάν ένα νέο Ελ Νίνιο έρθει πάνω του, πιθανότατα θα έχουμε επιπλέον υπερθέρμανση του πλανήτη κατά 0,2-0,25 βαθμούς Κελσίου» δηλώνει ο δρ Τζόζεφ Λούντεσερ, από το Ινστιτούτο Κλιματικής Ερευνας του Πότσνταμ. «Ο αντίκτυπος στη θερμοκρασία μειώνεται λίγους μήνες μετά την κορύφωση οποιουδήποτε Ελ Νίνιο, γι’ αυτό το 2024 θα είναι πιθανώς το θερμότερο έτος που θα έχει καταγραφεί ποτέ».

Ο Ελ Νίνιο πιθανότατα θα διαταράξει τις καιρικές συνθήκες σε όλον τον κόσμο, θα αποδυναμώσει τους μουσώνες και θα απειλήσει με περισσότερες πυρκαγιές την Αυστραλία. Υπάρχουν όμως πιο θεμελιώδεις ανησυχίες ότι, όσο περισσότερη θερμότητα πηγαίνει στον ωκεανό, τα νερά θα είναι ολοένα και λιγότερο ικανά να αποθηκεύσουν την αυξημένη ενέργεια.

Υπάρχουν επίσης ανησυχίες ότι η θερμότητα που περιέχεται στους ωκεανούς δεν θα παραμείνει εκεί. Αρκετοί επιστήμονες είναι διστακτικοί όσον αφορά την καταγραφή των συνεπειών. Ενας εξ αυτών δηλώνει «εξαιρετικά ανήσυχος και φοβερά αγχωμένος» για το μέλλον.

Ορισμένες έρευνες έχουν δείξει ότι ο κόσμος θερμαίνεται με άλματα: τα πράγματα αλλάζουν ελάχιστα για μια περίοδο ετών και στη συνέχεια γίνονται ξαφνικά άλματα προς τα πάνω (όπως μια ξαφνική επιτάχυνση στο ανέβασμα μιας σκάλας), που συνδέονται στενά με την ανάπτυξη του Ελ Νίνιο.

Υπάρχει κάποια ελπίδα σε αυτό το σενάριο, σύμφωνα με την Καρίνα φον Σούκμαν. Οι θερμοκρασίες ενδέχεται να πέσουν ξανά μετά την υποχώρηση του Ελ Νίνιο. «Εχουμε ακόμα ένα μικρό παράθυρο για να δράσουμε και θα πρέπει να το εκμεταλλευθούμε για να ελαχιστοποιήσουμε τις συνέπειες» λέει στο BBC News.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News