Ο Ai Weiwei κρέμασε τρεις σημαίες του στην Αθήνα
Ολο το βράδυ της Τρίτης έμεινε ξάγρυπνος. Δεν ήξερε πως κλείνουν τα φώτα στο δωμάτιο του κεντρικού ξενοδοχείου όπου μένει (φεύγει από την Αθήνα το πρωί της Παρασκευής). Το πάλεψε και μετά εγκατέλειψε την προσπάθεια. Σκέφτηκε τις ημέρες που βρισκόταν σε απομόνωση στην Κίνα. Και έτσι, το πρωί της Τετάρτης μέσα στο κατάμεστο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης με μέσα ενημέρωσης από ολόκληρο τον κόσμο, ο περιβόητος κινέζος ακτιβιστής, εικαστικός, συγγραφέας, κινηματογραφιστής, αρχιτέκτονας Αi Weiwei δήλωνε «δεν είναι αυτή μια από τις καλύτερες μου μέρες λόγω αϋπνίας. Και όχι, δεν είδα κάποιο όνειρο χθες».
Τους τελευταίους τέσσερις μήνες τράβηξε 12.030 φωτογραφίες και έκανε χιλιάδες αναρτήσεις στα social media για το Προσφυγικό, βάζοντας σχεδόν συνέχεια τον εαυτό του μέσα στο πλάνο. Και προκαλώντας εκνευρισμό σε πολλούς. Είναι από τις πιο πληθωρικές επικοινωνιακά περσόνες των τελευταίων μηνών, έχοντας προκαλέσει έντονη κριτική για την έκθεσή του στη δημοσιότητα με φόντο το Προσφυγικό. Τον έχουν πει νάρκισσο, ματαιόδοξο, δημοσιοσχετίστα. Κανείς όμως δεν αμφισβήτησε ποτέ το ιδιοφυές ταλέντο του ως εικαστικού. Παρατηρώ τον Ai Weiwei να μπαίνει στην αίθουσα της συνέντευξης Τύπου για την έκθεσή του στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, με διστακτικά βήματα, μειδιώντας. «Ω, πολλές κυρίες» είπε πριν κάτσει στη θέση του, καθώς τον σκάναραν δεκάδες μάτια, φωτογράφοι γονατισμένοι τον βομβάρδιζαν και τα κινητά τηλέφωνα είχαν σηκωθεί στον αέρα για να τον φωτογραφίσουν.
Απάντησε σε αυτή την «επίθεση» βγάζοντας με το κινητό του μια φωτογραφία αυτού που συνέβαινε μπροστά του. Και μετά, αυτό που περιμέναμε να δούμε επικοινωνιακά απλά δεν έγινε ποτέ. Εννοώ πως για τα επόμενα περίπου σαράντα λεπτά, μιλούσε σχεδόν ψιθυρίζοντας, σεμνά, χωρίς εξάρσεις, χωρίς έντονες κινήσεις, μονίμως με τα ακουστικά στα αυτιά για να μη χάσει ούτε λέξη από όσα έλεγαν οι συνομιλητές του. Και με αυτοσαρκαστική διάθεση.
Είναι δύσκολο να στέκεσαι απέναντί του και να εστιάζεις σε μια του ιδιότητα, αφού όλες συγχέονται σε ένα αναπόσπαστο σύνολο: Εικαστικός, ακτιβιστής, εκκεντρικός, πολιτικοποιημένος. Και κάπως γκρινιάρης καθώς λέει «μου λέτε ότι είμαι ακτιβιστής αλλά και εσείς μόνο πολιτικές ερωτήσεις μου κάνετε». Είναι ο καλλιτέχνης που ταυτίστηκε όσο κανένας άλλος με το Προσφυγικό ζήτημα ακριβώς επειδή επέλεξε να ζήσει μέρες, μήνες στις παραλίες όπου έφταναν οι βάρκες της μεγάλης φυγής, στα κέντρα υποδοχής, στα σύνορα Τουρκίας Συρίας, στην Ειδομένη, στο Ισραήλ, στην Ιορδανία. «Δεν ξέρω αν είμαι καλός καλλιτέχνης. Είμαι σίγουρα όμως καλός ερευνητής», είπε λίγο πριν τα εγκαίνια της έκθεσής του στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Είναι η πρώτη φορά που ο ίδιος εκθέτει σε αρχαιολογικό μουσείο και είναι η πρώτη φορά που το αριστουργηματικό μουσείο της Βασιλίσσης Σοφίας φιλοξενεί πλάι πλάι –αν και σε διαφορετικές προθήκες- έργα σύγχρονης τέχνης με έργα της κυκλαδικής συλλογής στον πρώτο και τον δεύτερο όροφο της Νεοφύτου Δούκα.
Οταν ήρθε τον περασμένο Δεκέμβριο στην Αθήνα κατόπιν πρόσκλησης από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης με το οποίο είχε επαφή επί χρόνια, ένιωσε να τον κυριεύουν η τέχνη και οι συμβολισμοί του κυκλαδικού πολιτισμού. Δυο μέρες μετά αποφάσισε να επισκεφθεί τη Λέσβο για να δει από κοντά το προσφυγικό δράμα και έκτοτε είναι σαν η ζωή του η ίδια, η καλλιτεχνική του έκφραση να έκανε μια απότομη στροφή. Επικεντρώθηκε απολύτως, εμμονικά, λυσσαλέα στους πρόσφυγες και αποφάσισε να κάνει αυτό που ο ίδιος πιστεύει ότι πρέπει να κάνει ο καλλιτέχνης, να υπηρετεί η τέχνη. «Είμαι καλλιτέχνης. Αυτή είναι η δουλειά μου», είπε χαμηλόφωνα. «Πρέπει το μάτι και τα συναισθήματά μου να εκφράσουν τον κόσμο, να ερμηνεύσουν την πραγματικότητα. Ο καλλιτέχνης πρέπει να εφεύρει μια γλώσσα για να εκφράσει τον εαυτό του, και μετά να μετατρέψει σε επικοινωνία αυτό που αισθάνεται. Εγώ για να καταφέρω να το κάνω αυτό αναγκάστηκα να γίνω ακτιβιστής. Υπάρχουν τρόποι για να το καταφέρεις…»
Μέσα από τις ραγδαίες αυτές εξελίξεις -«έχει ενδιαφέρον, στην ίδια περιοχή, στην Ελλάδα, συμβαίνει σχεδόν το ίδιο πράγμα με απόσταση χιλιάδων ετών»- αποφάσισε στην έκθεση, εκτός από γνωστά έργα του που έχουν εκτεθεί στο παρελθόν, να δημιουργήσει ένα έργο επηρεασμένο από τον κυκλαδικό πολιτισμό αλλά και σειρά έργων εμπνευσμένων από το Προσφυγικό. Επιχειρώντας να αγγίξει και τον δημόσιο χώρο, έβγαλε στο μπαλκόνι της Βασιλίσσης Σοφίας ένα έργο που αποτελείται από τρεις σημαίες από σατέν. Λευκό-ασημί πανί με χρυσές γραμμές. Η μία για την Ελλάδα, η άλλη για την Ευρώπη και η τρίτη με το όνομα «Σκιά». Οπως σημειώνουν οι επιμελητές «οι σημαίες είναι εμβληματικά αντικείμενα, παγκόσμια σύμβολα ταυτότητας, εθνικισμού και της έννοιας του “ανήκειν”. Στο πλαίσιο της μετανάστευσης αποκτούν ιδιαίτερη σημασία, καθώς χιλιάδες άνθρωποι εγκαταλείπουν τις πατρίδες τους σε αναζήτηση νέας στέγης υπό τη σημαία της Ευρώπης. Δύο από τις σημαίες είναι πράγματι εκείνες της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που μοχθούν στην προσπάθεια να υποκαταστήσουν τις πατρίδες των εκτοπισμένων και των άστεγων. Η τρίτη σημαία αντιπροσωπεύει τον μεταιχμιακό χώρο που καταλαμβάνουν οι πρόσφυγες στη Λέσβο: το στρογγυλό σχήμα στο κέντρο είναι το περίγραμμα του σώματος του Aϊλάν, του τρίχρονου παιδιού κουρδικής καταγωγής από τη Συρία, του οποίου η εικόνα κατέκλυσε τα παγκόσμια ΜΜΕ μετά τον πνιγμό του στο Αιγαίο στις 2 Σεπτεμβρίου 2015». Το υλικό και η όψη τους παραπέμπει στις θερμικές κουβέρτες που μοιράζονται στους πρόσφυγες.
Μια φωτογραφία που δημοσίευσε ο χρήστης Museum of Cycladic Art (@cycladic_museum) στις
Ο Ai Weiwei είναι σκληρός, καθόλου φειδωλός στα λόγια του για τη στάση της Ευρώπης. «Η Ελλάδα άνοιξε τα χέρια και με έναν τρόπο γεμάτο μεγαλείο και σεβασμό επέλεξε να τους αγκαλιάσει και όχι να τους πετάξει στην θάλασσα όπως την συμβούλευαν κάποιοι. Η Ελλάδα πήρε την σωστή απόφαση και αυτή θα καταγραφεί στην ιστορία. Την ίδια ώρα κάποιοι από συγκεκριμένες χώρες της Ευρώπης είναι απάνθρωποι, αηδιαστικοί, κρύοι, αδιάφοροι, υποκρίνονται ότι δεν είναι δουλειά τους να ασχοληθούν με τους πρόσφυγες». Χαρακτήρισε παράνομη και ανήθικη τη συμφωνία της Ευρωπαϊκής Ενωσης με την Τουρκία για την επαναπροώθηση των προσφύγων.
O ίδιος όμως; Πόσο βοηθά τους πρόσφυγες μέσω της τέχνης του; «Δεν ξέρω αν μπορούν τα έργα μου να βοηθήσουν τους πρόσφυγες. Το μόνο σίγουρο είναι πως εγώ ο ίδιος χρειάζομαι βοήθεια». Βλέποντας ένα από τα έργα του, στον πρώτο όροφο του Μεγάρου Σταθάτου, το «Σωσίβιο» διακρίνεις όλους τους συμβολισμούς και την προσπάθειά του Αi να μεταγράψει σε ένα σώμα ιστορικό αυτό που συμβαίνει στη Λέσβο. Το έργο, φτιαγμένο από μάρμαρο παραπέμπει σε σωσίβιο, σαν αυτά που ξεβράζονται στις ακτές της Λέσβου. «Ο δακτύλιος έχει πολλές έννοιες: η παρουσία του στις ακτές της Λέσβου παραπέμπει στην χρήση του ως μέσο επίπλευσης από τους πρόσφυγες, που επιχειρούν να διασχίσουν τη θάλασσα από την Τουρκία στην Ελλάδα» αναφέρει η περιγραφή του έργου. «Το ανεπαρκές αυτό σωστικό μέσο για όσους βρίσκονται μεσοπέλαγα, τονίζει την επισφάλεια της ζωής των χιλιάδων ξεριζωμένων από τον πόλεμο. Εξ άλλου, υπήρξαν καταγγελίες ότι σε αρκετούς πρόσφυγες δόθηκαν ψεύτικα σωσίβια που οδήγησαν πολλούς σε θάνατο, όπως τον μικρό Αϊλάν».
Καταγγέλλει τους πολιτικούς, καλεί τους ίδιους τους πολίτες να ενεργοποιηθούν. «Δεν μπορούμε να εμπιστευθούμε τους πολιτικούς. Εκτός αν τους κάνουμε να εργαστούν για εμάς. Πρέπει να παλέψουμε μόνοι μας, γιατί διαφορετικά θα αναγκαστούν να το κάνουν τα παιδιά μας». Mιλά συχνά για τα παιδιά, για τα παιδιά των προσφύγων που συνάντησε «να κρατάνε το κλειδί του σπιτιού τους στο χέρι και να λένε “κάποια μέρα γυρίσω πίσω”». Για όλους αυτούς λέει πως ψάχνει τη σωστή γλώσσα για να επικοινωνήσει. Τη γλώσσα αυτών των ανθρώπων που δεν έχουν φωνή.
Και κάπως έτσι, ενώ «είχε προτάσεις από ολόκληρο τον κόσμο» ο δημιουργός επέλεξε να εκθέσει σε αυτή τη χρονική στιγμή στην Αθήνα. Ξύλο και μάρμαρο τα κυρίαρχα υλικά των έργων, τόσα στα εμβληματικά του που ήρθαν στην Αθήνα, όσο και στα καινούρια που δημιούργησε ειδικά για αυτή την έκθεσή. Αναμεσά τους ξεχωρίζει το «Standing Figure» ένα γλυπτό σε φυσικό μέγεθος στο αίθριο του πρώτου ορόφου του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Παραπέμπει σε ειδώλια τύπου Σπεδού της πρωτοκυκλαδικής περιόδου. Το μικρό κυκλαδικό ειδώλιο έχει μετατραπεί σε τεράστια θεότητα που της πέφτει από τα χέρια ένα αγγείο. Δεν σπάει, δεν φτάνει στο έδαφος, μένει μετέωρο, καθώς o Ai Weiwei θέλει να αφήσει έναν υπαινιγμό για την καταστροφή αρχαίων έργων κατά την Πολιτιστική Επανάσταση της Κίνας.
Συνολικά στην έκθεση παρουσιάζονται 19 έργα του (ως ένα υπολογίζουμε εδώ τις τρείς σημαίες του) και τρία βίντεο. Παρουσιάζονται επίσης φωτογραφίες έξι ερασιτεχνών που ζουν στη Λέσβο και κατέγραψαν με τις κάμερές τους το προσφυγικό δράμα.
Επιμελητής της έκθεσης είναι ο Micfhael Frahm. Το 10% των εσόδων της έκθεσης θα διατεθεί στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα και στην οργάνωση ΜΕΤΑδραση που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης.
Ιnfo
Ai Weiwei at Cycladic
20 Μαΐου-30 Οκτωβρίου
Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Ακολουθήστε το Protagon στο Google News
-
Ο Καραμανλής δεν ενδιαφέρεται για την Προεδρία της Δημοκρατίας. Οχι πως υπήρχε τέτοια περίπτωση βέβαια…
22 Νοεμβρίου 2024, 22:00
