Παράλληλα με το σπουδαίο ποιητικό έργο του, που ξεκινάει το 1978, ο Μιχάλης Γκανάς, που έφυγε από τη ζωή, έγραψε στίχους που μελοποιήθηκαν ή έγιναν τραγούδια από σημαντικούς συνθέτες και ερμηνευτές. Ξεχωρίζουμε ορισμένους που ακούγονται και τραγουδιούνται μέχρι τις μέρες μας.

Χρώμα δεν αλλάζουνε τα μάτια

Προέρχεται από τη χρυσή εποχή των τηλεοπτικών σειρών και έχει μείνει σαν «σφραγίδα», τόσο για το «Λόγω Τιμής», για την προσωπική διαδρομή του ερμηνευτή Γεράσιμου Ανδρεάτου, αλλά και για τη λαϊκή πλευρά του συνθέτη Δημήτρη Παπαδημητρίου. Οι στίχοι του Μ. Γκανά κατάφεραν να συμπυκνώσουν όλη την ουσία της φιλίας για ανθρώπους που μπορεί να χάνονται μια νύχτα στο Παγκράτι αλλά «βλέπονται στα όνειρά τους». Η σειρά, σε σενάριο της Μιρέλλας Παπαοικονόμου και σκηνοθεσία του Λάμπη Ζαρουτιάδη, είχε κάνει πρεμιέρα στο MEGA τον Σεπτέμβριο του 1996 και επί 31 επεισόδια απέδιδε τις αγωνίες και τα πάθη των νέων της εποχής.

Καράβια βγήκαν στη στεριά

Μετά το 1994, οπότε εμφανίζεται στη δισκογραφία ο Μίνως Μάτσας με τον κύκλο «Χίλιες και Μία Νύχτες Πάλι», ένα από τα πιο δυνατά τραγούδια που δίνει σε ερμηνευτή είναι τα «Καράβια» με τη φωνή του Γιώργου Νταλάρα. Οι σουρεαλιστικές και ταυτόχρονα ποιητικές εικόνες του Γκανά («ποιος είδε φάρο στον Ψηλορείτη/ στην Ελασσόνα λευκό πανί/ κι ένα καράβι από την Κρήτη/ να πιάνει Ξάνθη, Κομοτηνή;») περνάνε γρήγορα στον ραδιοφωνικό αέρα και δίνουν ούριο άνεμο στον νεαρό τότε συνθέτη.

Τραγούδια για τους μήνες

Ισως δεν υπάρχει πιο ολοκληρωμένο άλμπουμ ως μουσική πρόταση για τη δεκαετία του 1990 πέρα από τα «Τραγούδια για τους Μήνες» (1996) σε μουσική Δημήτρη Παπαδημητρίου και ποιήματα που εκτείνονταν από τη Σαπφώ έως τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Κώστα Καρυωτάκη, τη Μαρία Πολυδούρη και τον Μιχάλη Γκανά. Η Ελευθερία Αρβανιτάκη, σε μία από τις ερμηνευτικές κορυφές της, αποδίδει στο άλμπουμ τέσσερα υπέροχα ποιήματα του τελευταίου: «Λιανοτράγουδο», «Πάμε Ξανά στα Θαύματα», «Μαύρα Πιόνια», «Του Πόθου τ’ Αγρίμι». Από το «Λιανοτράγουδο» αρκεί ίσως ο παρακάτω στίχος για να δείξει την εκφραστική δύναμη του Γκανά:

«Εγώ τον πόνο τον βαστώ
την πίκρα την αντέχω
κλαίω γιατί σε ξέχασα
και όχι που δεν σ’ έχω»

Μικρός Τιτανικός

Το 1993 ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, που γνωρίζει όσο λίγοι την ένταση που μπορούν να βγάλουν οι λεγόμενοι «απλοί στίχοι», κυκλοφορεί το τρίτο προσωπικό του άλμπουμ με τίτλο «Ρίξε Κόκκινο στη Νύχτα». Εκεί, ανάμεσα στα άλλα κομμάτια, περιλαμβάνονται και τρία σε στίχους του Μ. Γκανά, τα οποία ακούγονται άνετα μέχρι σήμερα. Το «Να Δεις τι σου ‘χω για Μετά», «Ελα να Πάμε στα Καμένα» και, φυσικά, ο «Μικρός Τιτανικός», όπου περιγράφεται η αβίωτη σχέση και πάλη ενός ζευγαριού.

Ασίκικο πουλάκι

Το άλμπουμ του 1996 σε μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, στίχους του Μιχάλη Γκανά και ερμηνευτή τον Βασίλη Λέκκα ονομαζόταν «Ασίκικο πουλάκη» (με ήτα), καθώς έτσι υποδηλωνόταν η οικογένεια της μητέρας του κορυφαίου συνθέτη (Ασπασία Πουλάκη) από τον Τσεσμέ της Μικράς Ασίας. Το τραγούδι, πάλι, τιτλοφορήθηκε κανονικά «Ασίκικο Πουλάκι» και πρόκειται για ένα από τα καλύτερα όπου περιγράφεται η Μικρασιατική Καταστροφή:

«Φωτιά στη Σμύρνη και στα μάτια μου καπνός
Κι ώσπου να ρίξει μια βροχή ο ουρανός
Ένα κορίτσι σε παλιά φωτογραφία
Θα κλαίει χρόνια τους νεκρούς του καθενός

Καμένα σπίτια και μια σπίθα στην καρδιά
Μα η Ελλάδα όπως πάντα μακριά
Όποιος γλιτώσει τη φωτιά και το μαχαίρι
Θα βρει μια μάνα που θυμίζει μητριά»

 

«Πατριδογνωσία»

Ενα από τα πολλά τραγούδια όπου ο ποιητής μεταχειρίζεται με τρόπο διαφορετικό αναμνήσεις, στιγμιότυπα και εικόνες της ελληνικής επικράτειας, άλλοτε για να την «αγαπήσει» και άλλοτε για να την υπονομεύσει μέσω της ειρωνείας (αντίστοιχου ύφους, για παράδειγμα, είναι και οι «Δρόμοι του Αρχάγγελου», αφιερωμένο στον Μίκη Θεοδωράκη). Το τραγούδι, σε μουσική Μιχάλη Χριστοδουλίδη, προέρχεται από το πολυσυλλεκτικό άλμπουμ «Η Ασφαλτος που Τρέχει» (2001), με τον Γιώργο Νταλάρα, ο οποίος εδώ ερμηνεύει μαζί με τον Πάνο Κατσιμίχα:

«Χείλη μου μοσχοστάφυλο
Και ροζακί μου στόμα
Μπρούσκο φιλί στη Μυτιλήνη
Λόγια στυφά στη Σαντορίνη

Δέντρο γεμάτο με φωλιές
Και σκιερό μου σώμα
Σκήτη κρυφή στο Αγιον Ορος
Βαθύς γκρεμός σε κάθε όρος»

Στο Σου-Μιτζου κάποια βραδιά

Από τον εξαιρετικό δίσκο «Πρώτο Βράδυ στην Αθήνα» του Νίκου Ξυδάκη (1983), όπου εκτός από τον ίδιο ερμηνεύουν η Γλυκερία και ο Μανόλης Λιδάκης. Για το συγκεκριμένο τραγούδι ο συνθέτης είχε αφηγηθεί αργότερα πώς εμπνεύστηκε ο Γκανάς τον στίχο: «Ενας φίλος του ναυτικός μέσα στη μοναξιά μια μαύρη νύχτα τον πήρε τηλέφωνο από ένα λιμάνι της Ιαπωνίας. Εκείνος του έλεγε πού βρίσκεται, αλλά η φωνή από το τηλέφωνο δεν έφτανε καθαρά… Μόνο κάτι γιαπωνέζικες συλλαβές έπιανε το αυτί του. Τσου μου σου, γιου μι τζου, σου μι τζου, κάτι τέτοιο. Ο ίδιος ο Μιχάλης έδωσε το τελικό άκουσμα δίχως να γνωρίζει αν ο τόπος, το Σου Μι Τζου δηλαδή, είναι υπαρκτός». Εκτός από αυτό, δικοί του είναι οι στίχοι και στα: «Φεύγουν Καράβια» και «Η Γυναίκα του Πρωτομάστορα».

Τα κορμιά και τα μαχαίρια

Το 1994 η Ελευθερία Αρβανιτάκη συνεργάζεται με τον αμερικανο-αρμένιο συνθέτη Ara Dinkjian στο ομότιτλο άλμπουμ σε στίχους του Μιχάλη Γκανά και της Λίνας Νικολακοπούλου («Βάρκα», «Τα Σχοινιά», «Παράπονο»). Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου ενορχηστρώνει τον δίσκο, ο οποίος ανοίγει την παράλληλη πορεία της Αρβανιτάκη στη world music σκηνή. Εκτός από τα «Κορμιά», σχεδόν όλα τα τραγούδια σε στίχους του Μ. Γκανά γίνονται διαχρονικές επιτυχίες: «Φύσα Ψυχή μου», «Σκιές και Χρώματα», «Σαν Βροχή», «Μαύρο Κυπαρίσσι», «Τα Πολλά να Γίνουν Ολα», «Η Καρδιά μου Απόψε Ξαγρυπνά», «Γελαστή Φωτογραφία».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News