Νέα δικαστική διαμάχη έχει ξεσπάσει, σύμφωνα με τους βρετανικούς Times, με φόντο έναν πίνακα του Βίνσεντ βαν Γκογκ, που λεηλατήθηκε από τους ναζί, καθώς οι κληρονόμοι μιας εβραίας συλλέκτριας μηνύουν το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης και το Ιδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στην Αθήνα, ζητώντας την επιστροφή του έργου «Η συγκομιδή της ελιάς».

Σύμφωνα με την αγωγή, που κατατέθηκε σε δικαστήριο της Καλιφόρνιας, το Met πούλησε κρυφά τον πίνακα το 1972 για να αποφύγει την επιστροφή του έργου στην εβραία ιδιοκτήτριά του, Χίτβιχ Στερν, που τον αναζητούσε. Το 1936, η Στερν αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Μόναχο με τον σύζυγο και τα παιδιά της, βρίσκοντας καταφύγιο στο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας. Αφησε, όμως, αναγκαστικά πίσω μοναδικά έργα Τέχνης, μεταξύ των οποίων τον πίνακα «Η συγκομιδή της Ελιάς», του Βαν Γκογκ – έργα που καταχράστηκε το Τρίτο Ράιχ. 

Σύμφωνα με τους απογόνους της Στερν, το έργο αρπάχτηκε από τους ναζί και πουλήθηκε στην Thannhauser Gallery μαζί με ένα έργο του Ρενουάρ που ανήκε επίσης στην εβραία συλλέκτρια. Στη συνέχεια, η γκαλερί πούλησε τον πίνακα «Συγκομιδή της ελιάς», ο οποίος έκτοτε θα άλλαζε διαρκώς χέρια, προτού καταλήξει στον συλλέκτη Βίνσεντ Αστορ. Εκείνος, με τη σειρά του, τον πούλησε στο Met το 1956.

Οπως είναι γνωστό, μετά το τέλος του πολέμου άρχισαν να ακούγονται φωνές για επιστροφή των έργων τέχνης που ανήκαν σε οικογένειες Εβραίων. Ωστόσο, οι κληρονόμοι της Στερν υποστηρίζουν ότι ο υποδιευθυντής του μουσείου, Θίοντορ Ρουσό, αν και γνώριζε την πραγματική ιστορία του πίνακα, αντί να τον επιστρέψει στην ιδιοκτήτριά του, όπως είχε ηθική υποχρέωση, τον πούλησε κρυφά και βιαστικά σε έναν ιταλό βιομήχανο φίλο του έναντι 1.5 εκατ. δολαρίων.

Να σημειωθεί, επίσης, ότι εκείνη την εποχή οι New York Times είχαν αποκαλύψει την πώληση, κάνοντας λόγο για «ασυνήθιστη κίνηση» και αναφέροντας ότι αγοραστής ήταν ένας «ιταλός βιομήχανος» ονόματι Τζιάνι Ανιέλι, συνεργάτης της Marlborough Gallery. 

Οι κληρονόμοι της Στερν και μηνυτές δηλώνουν ότι δεν γνωρίζουν πώς και πότε, μετά το 1972, πέρασε ο πίνακας στη συλλογή των Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή. Αμφίβολο είναι, μάλιστα, εάν το ζεύγος Γουλανδρή γνώριζε την μυστική διαδρομή του, διότι το Ιδρυμά τους όχι μόνο δεν κρύβει το έργο, αλλά το εκθέτει κανονικά, στον πρώτο όροφο του μουσείου. Εκεί φωτογραφήθηκε από εκπρόσωπο των μηνυτών στις 10 Δεκεμβρίου, όπως αναφέρεται σχετικά με τη φωτογραφία που περιλαμβάνεται στην αγωγή. Επιπλέον, από τον περασμένο Μάρτιο έως τον Ιούνιο το Ιδρυμα Γουλανδρή είχε δανείσει τον πίνακα για μια μεγάλη έκθεση αφιερωμένη στον βαν Γκογκ, στο Αμστερνταμ. 

Πλέον, οι εννέα κληρονόμοι της Στερν έχουν προχωρήσει σε μήνυση, τόσο κατά του ΜΕΤ όσο και του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή. Οι ενάγοντες ζητούν την επιστροφή του έργου, τα έσοδα από την πώλησή του από το ΜΕΤ,  καθώς και αποζημίωση με βάση την αγοραία αξία του. Πρόκειται για μια υπόθεση πρωτοφανή για τα ελληνικά δεδομένα, αν και όχι για τα διεθνή, αφού μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο περιουσίες και κυρίως έργα τέχνης Εβραίων που είχαν καταληστευθεί από τους Ναζί άρχισαν να επιστρέφονται. Ωστόσο, εξαιτίας της ανάμιξης του  Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης, που είναι από τα μεγαλύτερα του κόσμου, αλλά και του ελληνικού ιδρύματος του εφοπλιστή Βασίλη Γουλανδρή, έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις στον διεθνή Τύπο. 

Ο πίνακας φιλοτεχνήθηκε τον Δεκέμβριο του 1889, σε μια περίοδο που ο διάσημος ζωγράφος ήταν έγκλειστος στην ψυχιατρική κλινική του Σεν-Ρεμί, κοντά στην Αρλ, μετά και τον αυτοακρωτηριασμό μέρους του αυτιού του. Στην κλινική εργαζόταν ασταμάτητα πάνω στην τέχνη του, εκφράζοντας την αγάπη του για τη φύση και δείχνοντας την ιδιαίτερη προτίμησή του για τις ελιές. Περνώντας πολλές ώρες στους ελαιώνες, στις αρχές Δεκεμβρίου φιλοτέχνησε τρεις πίνακες με τρεις γυναίκες που μαζεύουν ελιές, μεταξύ των οποίων και τη «Συγκομιδή της ελιάς».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News