Τα σενάρια για το τέλος του κόσμου έπειτα από μια ολική καταστροφή δίνουν και παίρνουν από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Η λογοτεχνία και ο κινηματογράφος έχουν προσφέρει εκατοντάδες προληπτικά σενάρια για την επόμενη ημέρα της Αποκάλυψης, ενώ κυβερνήσεις σε όλον τον κόσμο έχουν προβλέψει υπόγειους χώρους διαμονής για επιλεκτική επιβίωση, που θα εξασφαλίσει το μέλλον της ανθρωπότητας.

Η συντήρηση της ανθρώπινης ζωής, όμως, δεν είναι δυνατή χωρίς την αντίστοιχη συντήρηση της πανίδας στη Γη. Αυτό είναι το σκεπτικό πίσω από τη δημιουργία μιας κρύπτης στη Νορβηγία, που στεγάζει τα περισσότερα είδη σπόρων καλλιέργειας του πλανήτη, σε έναν χώρο με φυσική θερμοκρασία κατάψυξης.

Βγαίνοντας από τον μόνιμο παγετό σε μια πλαγιά βουνού στη νήσο Σπιτσβέργη, στο αρχιπέλαγος Σβάλμπαλντ, η είσοδος στο παγκόσμιο θησαυροφυλάκιο σπόρων της «Κρίσης» είναι ισάξια σκηνικού κορυφαίας ταινίας επιστημονικής φαντασίας. Περιτριγυρισμένη από χιόνι, πάγο και την περιστασιακή πολική αρκούδα, η εγκατάσταση φιλοξενεί 1,2 εκατ. δείγματα σπόρων από κάθε γωνιά του πλανήτη, ως ένα είδος ασφαλιστήριου συμβολαίου κατά της καταστροφής.

Η κρύπτη είναι ένα μνημείο 12.000 χρόνων Ιστορίας της ανθρώπινης γεωργίας, που στοχεύει στο να αποτρέψει τη μόνιμη απώλεια καλλιεργήσιμων ειδών μετά από έναν πόλεμο, μια φυσική καταστροφή ή μια πανδημία. Το «Παγκόσμιο Θησαυροφυλάκιο Σπόρων» στη Νορβηγική Αρκτική, που εγκαινιάστηκε το 2008, δεν είναι προσβάσιμο στο κοινό και καλύπτεται από πέπλο μυστηρίου, ενώ έχει γίνει αντικείμενο πληθώρας θεωριών συνωμοσίας στο Διαδίκτυο.

Τώρα, στη 15η επέτειο της κρύπτης, ξεκινά μια εικονική περιήγησή της, ώστε όλοι να δουν την τεράστια συλλογή κονδύλων, ρυζιού, δημητριακών και άλλων σπόρων που είναι θαμμένοι βαθιά μέσα στο βουνό, πίσω από πέντε σετ μεταλλικών θυρών. Η βαθιά κατάψυξη, που έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να διαρκέσει για πάντα, βρίσκεται υπό τη συνδιαχείρηση της νορβηγικής κυβέρνησης, της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Crop Trust και της NordGen, της γονιδιακής τράπεζας των σκανδιναβικών χωρών.

Οι σπόροι θα μπορούσαν να συνιστούν ανάχωμα στις γεωργικές προκλήσεις που θέτει η κλιματική κρίση, σε διάφορα παρεμβατικά είδη ζωής, στα παράσιτα, στις αλλαγές των προτύπων βροχόπτωσης και στην αχαλίνωτη απώλεια της βιοποικιλότητας του πλανήτη. Η κρύπτη ανοίγει τρεις φορές τον χρόνο, για νέες καταθέσεις, από άλλες τράπεζες σπόρων σε ολόκληρο τον κόσμο.

Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι οι ενδιαφερόμενοι θα μάθουν περισσότερα για τη δουλειά τους μέσω της εικονικής περιήγησης – χωρίς να διατρέχουν τον κίνδυνο να πέσουν θηράματα μιας πολικής αρκούδας. «Είναι κάπως σαν να βρίσκεσαι σε καθεδρικό ναό. Εχει ψηλά ταβάνια και όταν στέκεσαι μέσα στο βουνό δεν ακούγεται σχεδόν κανένας ήχος. Το μόνο που μπορείς να ακούσεις είναι ο εαυτός σου» λέει η Λίσε Λάικι Στέφενσεν, εκτελεστική διευθύντρια της NordGen, υπεύθυνη για την καθημερινή λειτουργία του θόλου.

«Οταν ανοίγεις την πόρτα [στις συλλογές] η θερμοκρασία είναι -18°C –το διεθνές πρότυπο για τη διατήρηση των σπόρων–, οπότε κάνει πολύ, πολύ κρύο. Στη συνέχεια βλέπεις όλα τα κουτιά με τους σπόρους από όλες αυτές τις χώρες. Εχω πάει τόσες φορές και εξακολουθώ να είμαι περίεργη», συμπληρώνει η Στέφενσεν σε δηλώσεις της στον Guardian.

Μετά την καταστροφή της τράπεζας σπόρων του Χαλεπιού στη διάρκεια του συριακού εμφυλίου πολέμου, το θησαυροφυλάκιο χρησιμοποιήθηκε για την αναπλήρωση σπόρων για πρώτη φορά από το Διεθνές Κέντρο Αγροτικής Ερευνας στις Ξηρές Περιοχές, έναν περιφερειακό κόμβο με έδρα το Χαλέπι, για τη μελέτη των καλλιεργειών από την κοιτίδα του πολιτισμού.

Η έρευνα για την ανθεκτικότητα αυτών των καλλιεργειών και ειδών φυτών θα μπορούσε να είναι ζωτικής σημασίας όσο ο πλανήτης θα υπερθερμαίνεται τις επόμενες δεκαετίες. Μακριά από την πανοραμική θέα της αρκτικής νύχτας, από την είσοδο του θησαυροφυλακίου, η εικονική περιήγηση μας μεταφέρει κάτω από ένα μακρύ τούνελ, βαθιά μέσα στο βουνό. Τελικά, φτάνουμε στον «καθεδρικό ναό» όπου βρίσκονται οι τρεις θάλαμοι σπόρων, ο καθένας από τους οποίους μπορεί να αποθηκεύσει σχεδόν 3.000 κουτιά σπόρων.

Κάθε είδος σφραγίζεται σε αεροστεγή σακούλα αλουμινίου και φυλάσσεται στο κουτί της χώρας του. Καθώς «βαδίζουμε» ανάμεσα σε κάτι που μοιάζει με ράφια αποθήκης επίπλων και προσωπικών αντικειμένων, μπορούμε να κλικάρουμε στο πλαίσιο μιας χώρας για περεταίρω πληροφορίες σχετικά με τους σπόρους που αυτή έχει καταθέσει.

Θεωρητικά, οι σπόροι είναι ασφαλείς – αν και η είσοδος της εγκατάστασης πλημμύρισε από λιωμένο νερό το 2017, μετά από ένα κύμα καύσωνα στο Σβάλμπαρντ. Το νησί είναι το σημείο του πλανήτη που θερμαίνεται ταχύτερα από κάθε άλλο, αλλά οι ειδικοί λένε ότι τα κοιτάσματα είναι θαμμένα τόσο βαθιά στον μόνιμο παγετό, που θα είναι ασφαλή επί αιώνες.

Οι σπόροι αντικαθίστανται κάθε λίγες δεκαετίες και αν το σύστημα ψύξης αποτύχει, πιθανότατα θα χρειάζονταν εκατοντάδες χρόνια πριν ανεβεί η θερμοκρασία στα θησαυροφυλάκια πάνω από το μηδέν. Αυτή την εβδομάδα το θησαυροφυλάκιο καλωσόρισε καταθέσεις για πρώτη φορά από την Αλβανία, την Κροατία, τη Βόρεια Μακεδονία και το Μπενίν, μαζί με ποικιλίες άγριας φράουλας από ένα γερμανικό ερευνητικό ινστιτούτο.

Φυτά σαν κι αυτά, καθώς και άλλα που θα κατατεθούν στην πορεία, θα μπορούσαν να βοηθήσουν την ανθρωπότητα να θραφεί σε έναν μελλοντικά θερμότερο κόσμο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News