Στα μέσα του περασμένου Αυγούστου, η αυστριακή βιολόγος Μπάρμπαρα Στάινινγκερ καθόταν σε ένα υπερ-ελαφρύ αεροσκάφος, που πετούσε στη νότια Γερμανία. Στα αριστερά της μπορούσε να δει ένα δεύτερο αεροσκάφος, που μετέφερε τη γερμανίδα γεωγράφο Ελένα Βένερ.

Ανάμεσά τους, πετώντας σε τέλειο σχηματισμό V, υπήρχαν 35 φαλακροί γελαδάρηδες – σπάνια, μεγάλα, μαύρα, εντυπωσιακά πουλιά, με μακρύ ράμφος και τούφες φτερών που μοιάζουν με φωτοστέφανο. Οι δυο γυναίκες φρόντιζαν τα πουλιά μέσω ενός προγράμματος συντήρησης και εκείνα θα τις ακολουθούσαν οπουδήποτε – ακόμα και σε ένα ταξίδι 2.300 χλμ. προς τη νέα χειμερινή κατοικία τους, καθώς η προηγούμενη, στην Ιταλία, έγινε απρόσιτη εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής.

Ηταν η πρώτη φορά που οι δυο επιστήμονες επιχειρούσαν ένα τέτοιο ταξίδι. Οι καθοδηγούμενες από ανθρώπους πτήσεις πουλιών βρίσκονται στον πυρήνα του έργου της ομάδας Waldrapteam (Waldrap στα γερμανικά σημαίνει βόρειος φαλακρός ίβις – γνωστός ευρύτερα ως φαλακρός γελαδάρης), μια πρωτοβουλία συντήρησης που επανέφερε αυτό το είδος πουλιού, καθώς, πριν από περίπου 400 χρόνια, είχε οδηγηθεί στα όρια της εξαφάνισης στην Ευρώπη.

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες τα μέλη της ομάδας οδήγησαν 15 πτήσεις φαλακρών γελαδάρηδων από τις καλοκαιρινές περιοχές αναπαραγωγής τους στις αυστριακές και γερμανικές Αλπεις, σε περιοχές διαχείμασης στην Ιταλία, αναπληρώνοντας τον άγριο πληθυσμό τους που αναρρώνει.

Η κοινότητά τους έχει αυξηθεί σε περισσότερα από 200 πουλιά και κρίνεται ότι βρίσκεται σε καλό δρόμο για να γίνει ένας αυτοσυντηρούμενος πληθυσμός, με τα ηλικιωμένα μέλη να μεταναστεύουν πλέον πέρα-δώθε μόνα τους. Μελέτες υποδεικνύουν ότι τα εποχικά ταξίδια είναι ζωτικής σημασίας για τη μακροπρόθεσμη επιβίωση του είδους, καθώς τους επιτρέπουν να αναπαράγονται στους πλούσιους σε τρόφιμα βόρειους αλπικούς πρόποδες.

Ωστόσο, υπάρχει μια νέα απειλή. Λόγω των θερμότερων φθινοπώρων, οι φαλακροί γελαδάρηδες που έχουν μάθει τη διαδρομή προς την Ιταλία ξεκινούν το ταξίδι τους προς Νότο ολοένα και πιο αργά μέσα στο έτος, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της ομάδας για το 2022, αναφέρει ρεπορτάζ του BBC.

Η καθυστερημένη αναχώρησή τους σημαίνει ότι πλέον φτάνουν στα ψηλά αλπικά περάσματα στα τέλη Οκτωβρίου ή Νοεμβρίου, σε σύγκριση με τις αρχές Οκτωβρίου του παρελθόντος. Μέχρι τότε, τα περάσματα έχουν παγώσει και ο αέρας είναι πολύ κρύος για να τους επιτρέψει να πετάξουν ψηλότερα χρησιμοποιώντας τη θερμική ανύψωση – ένα φαινόμενο που βοηθά τη μακροχρόνια πτήση τους.

Πέρυσι, 29 πουλιά είχαν κολλήσει στο χιόνι και χρειάστηκε να αιχμαλωτιστούν και να οδηγηθούν σε διάσχιση των Αλπεων από τη νότια πλευρά, όπου και συνέχισαν τη μετανάστευση. Η παραμονή τους στη βόρεια πλευρά τα θέτει σε κίνδυνο να παγώσουν μέχρι θανάτου.

Φέτος, η ομάδα αποφάσισε να δείξει σε μια ομάδα πουλιών που ανατράφηκαν πρόσφατα μια διαδρομή που απέφευγε τα παγωμένα περάσματα των Αλπεων και αντ’ αυτού οδηγούσε τα πουλιά προς τη Δύση, μέσω της νότιας Γερμανίας, της Γαλλίας, και στη συνέχεια πέρα από τα Πυρηναία, στην Ισπανία. Σε αυτή τη διαδρομή τα πουλιά εξαρτώνται λιγότερο από τη θερμική ανύψωση, καθώς τα βουνά είναι χαμηλότερα.

Τα δυο αεροσκάφη είχαν επαγγελματίες πιλότους, με τις Βένερ και Στάινινγκερ να κάθονται πίσω τους. Κατά τη διάρκεια ενός περιπετειώδους ταξιδιού συνολικής διάρκειας έξι εβδομάδων αντιμετώπισαν καταιγίδες, προσγειώσεις έκτακτης ανάγκης, επίθεση αρπακτικών πουλιών και ένα αποσπασμένο παγωμένο κομμάτι αλεξιπτώτου πλαγιάς.

Το εγχείρημα ξεκίνησε με τις δυο γυναίκες να συζητούν ονόματα για να βαφτίσουν τα πουλιά, μια διαδικασία σύνδεσης που επιτρέπει στους επιστήμονες να γνωρίσουν την προσωπικότητα κάθε πουλιού – κάτι αρκετά σημαντικό για το χτίσιμο σχέσης εμπιστοσύνης με αυτά.

Τον περασμένο Μάιο τα πουλιά βρίσκονταν σε ένα κινητό στρατόπεδο εκπαίδευσης πτήσης στη νότια Γερμανία, έτοιμα να πετάξουν. Αλλά αυτή είναι μια απόφαση που δεν μπορεί να τους επιβληθεί – πρέπει να την πάρουν μόνα τους. Τα νεαρότερα μέλη του σμήνους κουρνιάζουν σε βράχους ύψους 10 έως 20 μέτρων πάνω από το έδαφος, οπότε συχνά χρειάζονται αρκετές ημέρες πριν βρουν το κουράγιο να πετάξουν.

Οταν, μετά από πολλούς μήνες, οι νεαροί φαλακροί γελαδάρηδες νιώσουν την έμφυτη ανάγκη της φθινοπωρινής μετανάστευσης, είναι έτοιμοι τόσο για το μακρινό ταξίδι τους όσο και για την πτήση σε σχήμα V – αλλά τους λείπει η έμφυτη ικανότητα να γνωρίζουν πού ακριβώς να πάνε. Συνήθως στην πρώτη τους μετανάστευση ακολουθούν τα γηραιότερα πουλιά, που γνωρίζουν τη διαδρομή, και μετά τους εντυπώνεται ο δρόμος για το υπόλοιπο της ζωής τους.

Μετά το πρώτο ταξίδι, οι φαλακροί γελαδάρηδες όχι μόνο γνωρίζουν τον δρόμο, αλλά μπορούν και να τον βελτιώσουν. Για παράδειγμα, προηγούμενες πτήσεις από τη Γερμανία προς την Ιταλία χρειάστηκε να παρακάμψουν την Ελβετία λόγω των κανονισμών πτήσεων – αλλά όταν οι ενήλικες φαλακροί γελαδάρηδες επιστρέφουν ανεξάρτητα, απλώς παίρνουν την πιο σύντομη διαδρομή, μέσω Ελβετίας.

Το… κομβόι αεροπλάνων και πουλιών κατευθύνεται προς την Ισπανία. Διανυκτερεύουν σε έναν καταυλισμό, με τα πουλιά να περνούν το βράδυ τους σε κινητά κλουβιά και τους ανθρώπους σε σκηνές. Τα πουλιά έχουν συνηθίσει το αεροσκάφος, έχουν κάνει πολλές δοκιμαστικές πτήσεις και είναι στενά δεμένα με τις ανάδοχες μητέρες τους – τις δύο επιστήμονες. Ωστόσο, η παραμονή όλων τους σε ένα σημείο συνιστά πρόκληση.

Ο σχηματισμός τους σε σχήμα V κατά την πτήση τα βοηθά να εξοικονομούν ενέργεια, λέει η Βένερ, καθώς κάθε πουλί τραβιέται ψηλά από το ανοδικό ρεύμα που προκαλείται από τα φτερά του πουλιού μπροστά τους. Είναι επίσης πιο εύκολο να τα καθοδηγήσεις όταν πετούν με αυτόν τον τρόπο.

Καθώς η ομάδα πετάει πάνω από τη Γαλλία συναντούν το πρώτο τους σημαντικό εμπόδιο: ένα πυρηνικό εργοστάσιο που περιβάλλεται από έναν λαβύρινθο γραμμών ηλεκτρικού ρεύματος. Μετά από μερικές μανούβρες η ομάδα καταφέρνει να περάσει με ασφάλεια πάνω από τα ηλεκτροφόρα καλώδια και συνεχίζει πάνω από γραφικά γαλλικά χωριά.

Τα πουλιά πετούν με ταχύτητα 45 χλμ. την ώρα κατά μέσο όρο, όταν μεταναστεύουν με τη βοήθεια ανθρώπων – αλλά κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού θα φτάσουν σε τελικές ταχύτητες 100 χλμ. την ώρα. Σύντομα αντιμετωπίζουν ένα δεύτερο σημαντικό πρόβλημα: περίπου τα μισά πουλιά χωρίζονται από την ομάδα και εξαφανίζονται.

Τελικά αποφασίζουν να προσγειωθούν με τα υπόλοιπα 18 πουλιά. Η Βένερ μένει μαζί τους και η Στάινιγκερ, μαζί με τον αρχηγό του στρατοπέδου εκπαίδευσης, συνεχίζουν την αναζήτηση. Ακολουθούν κάθε ένδειξη, οδηγώντας για ώρες, ενώ η Στάινινγκερ συνεχίζει να τα φωνάζει. Βρίσκουν τα περισσότερα, βοηθούμενοι από το γεγονός ότι τα πουλιά τείνουν να πετούν πίσω στην τελευταία στάση τους.

Εκεί που κινδυνεύουν να χάσουν την ελπίδα τους, η Στάινινγκερ και ο αρχηγός του στρατοπέδου βρίσκουν τα πουλιά που λείπουν να ξεκουράζονται σε ένα λιβάδι και τα οδηγούν στο σημείο όπου βρίσκεται η υπόλοιπη ομάδα. Ευτυχώς, τέτοιες σύντομες διακοπές δεν απειλούν την ικανότητα των πουλιών να μάθουν τη συνολική διαδρομή.

Στα μέσα Σεπτεμβρίου τα πουλιά αντικρίζουν για πρώτη φορά τη θάλασσα, καθώς η ομάδα απολαμβάνει μια εντυπωσιακή πτήση κατά μήκος μιας παραλίας. Αλλά την ώρα που στρέφονται προς την ενδοχώρα, σε μια ορεινή περιοχή, το σμήνος διασκορπίζεται. Αποδεικνύεται ότι ένας αετός τα φόβισε για λίγο, εξαφανίζοντάς τα από το κομβόι, αλλά σύντομα οι 25… δραπέτες επανενώνονται με την υπόλοιπη ομάδα.

Ισχυροί, αδυσώπητοι άνεμοι μαστίζουν την ομάδα καθώς πετούν στη νότια Ισπανία, στις αρχές Οκτωβρίου. Μετά από έξι εβδομάδες τα πουλιά καταλήγουν μία ώρα οδικώς μακριά από το Σαν Αμπρόσιο, τη νότια αποικία που τους έχει κατασκευάσει η Proyecto Eremita, ένα φιλοζωικό σωματείο που στεγάζει φαλακρούς γελαδάρηδες τον χειμώνα. Τα πουλιά μεταφέρονται με αυτοκίνητο στο νέο τους καταφύγιο, όπου θα περάσουν τα επόμενα τρία χρόνια της ζωής τους.

Τότε θα πετάξουν πίσω, προς Βορρά, για να ζευγαρώσουν και να αναπαραχθούν. Η ελπίδα των επιστημόνων είναι ότι κάποια στιγμή θα συγχωνευθούν με την υπάρχουσα ισπανική αποικία και θα μεταναστεύουν όλοι μαζί στις περιοχές αναπαραγωγής τους, στους πρόποδες των Αλπεων.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News