«No más mentiras. Mi pueblo pide libertad. No más doctrinas. Ya no gritemos patria o muerte sino patria y vida». «Οχι άλλα ψέματα. Ο λαός μου απαιτεί ελευθερία. Οχι άλλα δόγματα. Ας μην φωνάζουμε πλέον “Πατρίδα ή Θάνατος” αλλά “Πατρίδα και Ζωή”».

Η μελωδία και κυρίως οι στίχοι του «Patria y Vida» αποτέλεσαν τη μουσική υπόκρουση των πρωτοφανών πορειών και συγκεντρώσεων διαμαρτυρίας που συντάραξαν την Κούβα την περασμένη Κυριακή και ολοκληρώθηκαν με την άμεση και βίαιη καταστολή των αγανακτισμένων Κουβανών, τον θάνατο ενός 36χρονου άνδρα και τη σύλληψη τουλάχιστον 140 πολιτών.   

Το τραγούδι που συνέθεσαν από κοινού διάσημοι ράπερ της κοινότητας των κουβανών εμιγκρέδων στο Μαϊάμι και λιγότερο γνωστοί αντιφρονούντες καλλιτέχνες που ζουν στη Κούβα, διακρίνεται για την αμεσότητά του. Ο τίτλος του αποτελεί παράφραση ενός από τα πιο αγαπημένα επαναστατικά σλόγκαν του Φιντέλ Κάστρο και των συναγωνιστών του. 

Αλλά ενώ οι «μπαρμπούδος» («γενειοφόροι», όπως αποκαλούσαν τους  αντάρτες του Φιντέλ) πριν από περισσότερα από εξήντα χρόνια φώναζαν «Patria o Muerte», «Πατρίδα ή Θάνατος», οι σύγχρονοι εξεγερμένοι Κουβανοί τραγουδούν «Patria y Vida», «Πατρίδα και Ζωή». Το ρέγκετον κομμάτι προκάλεσε μεγάλη αίσθηση και αναπαράχθηκε τουλάχιστον έξι εκατομμύρια φορές μέσω του YouTube, γεγονός που θορύβησε ιδιαίτερα την Αβάνα.

Από το ρεπορτάζ της Wall Street Journal μαθαίνουμε ότι μέρος του βίντεο γυρίστηκε μυστικά τον περασμένο Φεβρουάριο στην Κούβα από τον ράπερ Μαïκέλ Καστίγιο και τον περφόρμερ Λουίς Μανουέλ Οτέρο, παρότι οι δύο καλλιτέχνες παρακολουθούνται συστηματικά από την αστυνομία. Ο διάσημος επίσης ράπερ Γιοτούελ, ιδρυτής του κουβανικού συγκροτήματος Orishas, συντόνιζε την παραγωγή από το Μαϊάμι, συρράπτοντας στιγμιότυπα από βίντεο που γύρισαν άλλοι ράπερ τόσο στην Αβάνα όσο και μητρόπολη της Φλόριντα όπου ανθεί μια πολυπληθής κουβανική κοινότητα.   

Ο Μαïκέλ Καστίγιο και ο Λουίς Μανουέλ Οτέρο είναι επιφανείς ακτιβιστές του Movimiento San Isidro (Κίνημα του Αγίου Ισιδώρου) , ενός ακτιβιστικού κινήματος που συστάθηκε το 2018 με τη συμμετοχή καλλιτεχνών, δημοσιογράφων και ακαδημαϊκών και μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα κατάφερε να συνενώσει τις διάφορες ομάδες αντιφρονούντων στην Κούβα μέσω της μουσικής και της εννοιολογικής τέχνης (conceptual art).  

Αφορμή για να συσπειρωθούν όλοι όσοι εναντιώνονται στο κομμουνιστικό καθεστώς αποτέλεσε ένα νομοθετικό διάταγμα – το πρώτο που υπέγραψε ο πρόεδρος της χώρας Μιγκέλ Ντίας Κανέλ αφότου αντικατέστησε τον Ραούλ Κάστρο – που παρέχει στην κυβέρνηση το αποκλειστικό δικαίωμα να ορίζει όχι μόνον τι εστί τέχνη αλλά και ποιοι έχουν το δικαίωμα να αποκαλούνται καλλιτέχνες. 

Η κυβέρνηση έφτασε στο σημείο να επιστρατεύσει τους δικούς της τραγουδοποιούς και κυκλοφόρησε τα δικά της τραγούδια, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και ένα που φέρει τον τίτλο «Patria o Muerte por la Vida», «Πατρίδα ή Θάνατος για τη Ζωή». Το οποίο, ωστόσο, στο YouTube έχει αναπαραχθεί λιγότερο από ένα εκατομμύριο φορές.  

Σύντομα, αφότου κυκλοφόρησε το «Patria y Vida», η Granma, η εφημερίδα του Κομμουνιστικού Κόμματος Κούβας, επισήμανε πως «η τέχνη μυρίζει θειάφι. Αποπειράται να παραβιάσει την κυριαρχία ενός έθνους, μέσω του πιο σκανδαλώδους δείγματος πολιτικής παρέμβασης».