Η Ιρίνα Καραμάνος, σύντροφος του προέδρου της Χιλής Γκάμπριελ Μπόριτς, θα μπορούσε να είχε πάει στη δουλειά της με το αυτοκίνητο. Αλλά ήταν άνοιξη στο Σαντιάγο της Χιλής και η ανθρωπολόγος και υπεύθυνη του Φεμινιστικού Μετώπου του κόμματος «Κοινωνική Σύγκλιση» (Convergencia Social) ήθελε να περπατήσει.

Η Ιρίνα είναι κόρη μεταναστών. Ο πατέρας της Γιώργος Καραμάνος του Ελευθερίου ήταν δάσκαλος –οι γονείς του είχαν γεννηθεί σ την Κύμη Ευβοίας- και πρόεδρος της ελληνικής κοινότητας του Σαντιάγο, αλλά πέθανε όταν η Ιρίνα ήταν οκτώ ετών· και η μητέρα της Σαμπίνε Αντριάν Γκίρκε Ουρουγουανή γερμανικής καταγωγής είναι μεταφράστρια Γερμανικών. Μιλάει άπταιστα Ισπανικά, Ελληνικά, Αγγλικά και Γερμανικά ενώ, έχει σπουδάσει άλλες δύο γλώσσες, και είναι κάτοχος πτυχίων Ανθρωπολογίας και Πολιτικών Επιστημών από το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης.

Φορώντας ογκώδη αθλητικά παπούτσια και ένα σακίδιο στην πλάτη της ανακατεύτηκε με τους άλλους 30άρηδες που πήγαιναν εκείνη την ώρα στη δουλειά τους. Αλλά όταν έφτασε σε ένα φανάρι, ένας πεζός σταμάτησε και άρχισε να περιεργάζεται το γνώριμο πρόσωπο μιας από τις πιο εξέχουσες γυναίκες στη χώρα: Ηταν μπροστά του η πρώτη κυρία που δεν ήθελε πια να είναι πρώτη κυρία.

Είχαν περάσει τρεις εβδομάδες από τότε που η Καραμάνος, είχε ανακοινώσει ότι σκόπευε να παραιτηθεί από τον ρόλο: ήταν μια δουλειά που δεν την ήθελε· μια δουλειά που πιστεύει ότι δεν θα έπρεπε να υπάρχει καν.

Είχε αντισταθεί στον τίτλο από τη στιγμή, που ο 36χρονος Μπόριτς εξελέγη πρόεδρος τον περασμένο Δεκέμβριο. Ορκίστηκε στις 11 Μαρτίου του 2022 και ήταν ο νεότερος ηγέτης στη Λατινική Αμερική, ένας από τους πολλούς αριστερούς που αναλαμβάνουν τώρα την εξουσία στην περιοχή. Ο χιλιανός Τυπος, μάλιστα, δεν παρέλειψε να σχολιάσει ότι την ημέρα της ορκωμοσίας του ο νέος πρόεδρος εμφανίστηκε χωρίς γραβάτα και η σύντροφός του ένα απλό πράσινο ταγιέρ. Η φεμινίστρια και ακτιβίστρια Καραμάνος τον είχε βοηθήσει να κερδίσει και αρχικά συμφώνησε, απρόθυμα, να υπηρετήσει ως Πρώτη Κυρία, με την ελπίδα ότι θα μπορούσε να αλλάξει τον ρόλο. Ομως η απόφασή της εξόργισε πολλούς υποστηρικτές, γράφει στην Washington Post η Σαμάνθα Σμιτ.

Εκτοτε εργάστηκε αθόρυβα για να ανανεώσει τον ρόλο της Πρώτης Κυρίας. Σχεδίαζε να μεταφέρει τις ευθύνες -κυρίως τη διεύθυνση έξι ιδρυμάτων και την επίβλεψη προγραμμάτων όπως ένα δίκτυο παιδικής φροντίδας, ένα μουσείο επιστήμης και μια οργάνωση γυναικείας ανάπτυξης- στα υπουργεία, που πίστευε ότι θα μπορούσαν να τις αντιμετωπίσουν καλύτερα, και τελικά να κλείσει το γραφείο. Με αυτόν τον τρόπο, ήλπιζε ότι θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει αυτό που σημαίνει να είσαι σύντροφος ενός προέδρου, όχι μόνο στη Χιλή αλλά σε όλο τον κόσμο.

Πρώτα, όμως, έπρεπε να πείσει όλους τους ανθρώπους στην κυβέρνηση ότι το σχέδιό της δεν ήταν τόσο ριζοσπαστικό, ότι ήταν δυνατό να αλλάξουν η παράδοση και η γραφειοκρατία γενεών. Και ήθελε να το κάνει με τρόπο που θα διασφάλιζε ότι οι αλλαγές θα ίσχυαν και μετά από αυτή.

Ο ρόλος δεν έχει να κάνει με τις ικανότητες, την εμπειρία ή τα πτυχία της, σκέφτηκε η Καραμάνος. Το μόνο που έχει σημασία είναι ο τίτλος. Ηξερε όμως ότι η ίδια ήταν πολύ περισσότερα από αυτό.

Διάλυση ενός ιδρύματος

Η Καραμάνος και ο Μπόριτς δεν είχαν φανταστεί ότι θα περνούσαν έτσι τα 30 τους. Το ζευγάρι έβγαινε για περίπου δύο χρόνια όταν έγινε σαφές ότι ο Μπόριτς, ένας ακτιβιστής που έγινε μέλος του Κογκρέσου, ήταν η καλύτερη επιλογή του κόμματός τους για να διεκδικήσει την προεδρία. Η Καραμάνος πρωτοστάτησε στη συγκέντρωση των 30.000 και πλέον υπογραφών που χρειαζόταν για να προκριθεί στο ψηφοδέλτιο.

Η 33χρονη Ιρίνα Καραμάνος δεν θεωρούσε ότι ήταν το είδος του ανθρώπου που θα έβαζε τα σχέδιά της στην άκρη για έναν άντρα. Αν δεχόταν να υπηρετήσει ως Πρώτη Κυρία, θα είχε να κάνει μια απαιτητική, πλήρους απασχόλησης δουλειά χωρίς αμοιβή. «Από εδώ και στο εξής, ό,τι και να κάνω θα έρχεται δεύτερο», είπε. «Το πρώτο πράγμα που θα ξέρουν όλοι για μένα θα είναι ότι ήμουν σύντροφος του προέδρου».

Το concept της Πρώτης Κυρίας είναι αμερικανικό, και χρονολογείται από την Ντόλεϊ Μάντισον, τη σύζυγο του τέταρτου προέδρου, η οποία βοήθησε στην επίπλωση του Λευκού Οίκου και διοργάνωνε κοινωνικές γιορτές για πολιτικούς και των δύο κομμάτων. Η Ελινορ Ρούσβελτ και η Ζακλίν Κένεντι αναβάθμισαν τον ρόλο στη φαντασία του κοινού, καλλιεργώντας προσδοκίες ότι οι Πρώτες Κυρίες θα συνόδευαν τον πρόεδρο και θα υπερασπίζονταν αδιαμφισβήτητες υποθέσεις, προσδοκίες που υιοθετήθηκαν επίσης σε χώρες της Λατινικής Αμερικής.

Η Καραμάνος, γράφει η Washington Post, δεν είναι η πρώτη απρόθυμη πρώτη κυρία (υπάρχει και το παράδειγμα της Μελάνια Τραμπ). Στο Εκουαδόρ, η Αν Μαλέρμπ Γκοσλέν, η βελγικής καταγωγής σύζυγος του πρώην προέδρου Ραφαέλ Κορία, ήταν τις περισσότερες φορές απούσα, χαρακτηρίζοντας ταξικό τον ρόλο. Και στο Μεξικό, η Μπεατρίζ Γκουτιέρεζ Μίλερ, σύζυγος του προέδρου Αντρές Μανουέλ Λόπεθ Ομπραδόρ, συνέχισε να εργάζεται σαν καθηγήτρια πανεπιστημίου: «Δεν κατάλαβα γιατί έπρεπε να αφήσω τη δική μου δουλειά για να συνοδεύω τον σύζυγό μου που άλλαξε δουλειά», είπε η Μίλερ στην Washington Post. Ωστόσο, συνεχίζει να εκπροσωπεί την κυβέρνηση του Μεξικού σε διπλωματικές εκδηλώσεις.

 

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

 

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Irina Karamanos (@irina.karamanos)

Παλιότερη σέλφι του ζευγαριού, το 2019, πριν από τα …βάσανα της προεδρίας

Οι ιστορικοί λένε ότι η Τζιλ Μπάιντεν, η οποία διδάσκει εδώ και χρόνια στο Κοινοτικό Κολέγιο της Βόρειας Βιρτζίνια, είναι η πρώτη Πρώτη Κυρία των ΗΠΑ που έχει αμειβόμενη εργασία έξω από τον Λευκό Οίκο ενώ ο σύζυγός της είναι πρόεδρος.

Αλλά καμία από αυτές τις γυναίκες δεν έχει αναθεωρήσει τον ρόλο όσο ήταν στην εξουσία, όπως επιχειρεί τώρα η Καραμάνος, λέει η χιλιανή πολιτική επιστήμονας Καρολίνα Γκερέρο· στις Ηνωμένες Πολιτείες, δε, η Κάθριν Τζέλισον, ιστορικός στο πανεπιστήμιο του Οχάιο  παρατηρεί ότι μια τέτοια προσπάθεια θα ήταν «πολιτικός δυναμίτης».

Ισως είναι λογικό, το γεγονός ότι η Χιλή θα άνοιγε τον δρόμο. Είναι μια χώρα με γυναίκα πρόεδρο στο παρελθόν, την Μισέλ Μπασελέ, η οποία στην πρώτη της θητεία ανέθεσε τις ευθύνες της Πρώτης Κυρίας σε δύο γυναίκες πολιτικούς και στη δεύτερη στον γιο της. Οι Χιλιανοί, λοιπόν, έχουν δει πώς είναι το προεδρικό μέγαρο χωρίς Πρώτη Κυρία.

Ωστόσο η Καραμάνος θέλει να το κάνει αυτό κανόνα και όχι εξαίρεση. Στις αρχές Οκτωβρίου, και αφού επί οκτώ μήνες απέφευγε τις συνεντεύξεις, εμφανίστηκε δημόσια για να ανακοινώσει ότι έκανε πράξη την υπόσχεσή της: «Ο θεσμικός ρόλος της Πρώτης Κυρίας όπως τον ξέρουμε τώρα θα τελειώσει», είπε στους δημοσιογράφους.

Πείθοντας ένα έθνος να αλλάξει

Μια από τις τελευταίες εβδομάδες της στο προεδρικό μέγαρο, η Ιρίνα Καραμάνος έβγαλε από το σακίδιο της ένα σίδερο για μπούκλες και ένα iPad με ραγισμένη οθόνη και αυτοκόλλητα. Πάντα ένιωθε λίγο παράταιρη στο γραφείο με τον πολυέλαιο και τις χρυσές βελούδινες κουρτίνες, όπου η προηγούμενη Πρώτη Κυρία ξόδευε περισσότερα από 2.000 δολάρια το μήνα σε λουλουδένιες συνθέσεις, ενώ η Καραμάνος είχε μόνο ένα μπουκέτο με συνθετικά λουλούδια δίπλα στο παράθυρο.

 

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

 

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Irina Karamanos (@irina.karamanos)

Μια σέλφι της Ιρίνα Καραμάνος με τον κ. πρόεδρο (και σύντροφό της)

Λίγο αργότερα θα καθόταν στην κεφαλή ενός οβάλ τραπεζιού προεδρεύοντας σε μια επιτροπή δώδεκα ατόμων που ψήφιζαν το σχέδιό της να αποσπάσει το ίδρυμά τους, ένα μουσείο Επιστήμης, από το γραφείο της πρώτης κυρίας. Τους εξήγησε -οι περισσότεροι πολύ μεγαλύτεροι από εκείνη – ότι θα ήταν πιο κατάλληλο να το διοικήσει ένα άτομο που θα όριζε ο υπουργός Πολιτισμού.

«Η σύντροφος του προέδρου έχει επιλεγεί για να είναι σύντροφος», είπε, «όχι για να είναι πρόεδρος ιδρυμάτων». Το συμβούλιο ενέκρινε το σχέδιό της ομόφωνα. Εξω από τα τείχη του παλατιού, όμως, πολλοί Χιλιανοί δεν το ενέκριναν και η Καραμάνος το ήξερε. Τα ποσοστά αποδοχής του Μπόριτς είχαν πέσει κατακόρυφα σε νέο χαμηλό, μόλις 27% σε μια δημοσκόπηση. Τον Σεπτέμβριο, υπέστη, εξάλλου, τη μεγαλύτερη αποτυχία του μέχρι στιγμής, όταν οι ψηφοφόροι απέρριψαν το νέο Σύνταγμα, που προωθούσε.

Οι προσπάθειες τις Καραμάνος είχαν ενοχλήσει κάποιους από την  αρχή, όταν τα πρωτοσέλιδα ανέφεραν ότι το όνομα του γραφείου της Πρώτης Κυρίας είχε αλλάξει σε «υπουργικό συμβούλιο Ιρίνας Καραμάνος». Για κάποιους, ενίσχυσε την ιδέα ότι η Καραμάνος έκανε την αλλαγή για τον εαυτό της. (Αργότερα η ίδια την χαρακτήρισε «διαχειριστικό σφάλμα»)

Η 52χρονη Μαρσέλα Σολαμπαριέτα θεωρεί τις προσπάθειες τις Καραμάνος «αγενείς». «Αν δεν το ήθελε, δεν θα έπρεπε να έχει επιλέξει να είναι σύντροφος ενός προεδρικού υποψηφίου», λέει. Και η Αλεχάντρα Μοράλες, μια 55χρονη εικαστικός, παρατηρεί ότι η Καραμάνος πρέπει να εκσυγχρονίσει τον ρόλο όχι να τον εξαφανίσει.

«Δεν σε εκλέξαμε», έγραψε ένας άνδρας στο Twitter. «Αυτό δεν ήταν στο πρόγραμμα του προέδρου. Γιατί υιοθετείς τη δική σου ατζέντα, μετατρέποντας την Πρώτη Κυρία σε διακοσμητική φιγούρα, αφαιρώντας τις εξουσίες της;»

Οπως το βλέπει, όμως, η Καραμάνος, η αφαίρεση αυτών των εξουσιών θα μπορούσε να ενδυναμώσει τις μελλοντικές προεδρικές συντρόφους. Πρόκειται για την αυτονομία, λέει, τόσο την επαγγελματική όσο και την οικονομική.

«Τι θέλει η Ιρίνα;»

Η Καραμάνος είδε τη φετινή χρονιά σαν ένα είδος ανθρωπολογικού πειράματος. Ετσι, όταν μια ομάδα πολιτικών επιστημόνων και ειδικών σε θέματα φύλου της ζήτησαν να μιλήσει μαζί τους για την προσπάθεια, εκείνη άδραξε την ευκαιρία. Καθισμένες γύρω από ένα τραπέζι στο Ποντιφικό Καθολικό Πανεπιστήμιο της Χιλής, οι γυναίκες την βομβαρδίζουν με ερωτήσεις. Πέρα από την αφαίρεση του γραφείου της Πρώτης Κυρίας, πώς θα μπορούσε η Καραμάνος να αλλάξει πραγματικά τον τρόπο με τον οποίοι βλέπουν οι Χιλιανοί τη σύντροφο του προέδρου; Είναι δυνατόν, ρώτησαν, να αφαιρεθούν οι ρόλοι των φύλων από την προεδρία;

 

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

 

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Irina Karamanos (@irina.karamanos)

Παρά τις αντιδράσεις η Καραμάνος προχωράει στην αλλαγή του ρόλου, έχει φτιάξει μάλιστα και hashtag #CambioPrimeraDama

Η Καραμάνος είπε στις γυναίκες για τις πολλές φορές που οι άνθρωποι στο δρόμο της ζήτησαν να «φροντίζει» τον πρόεδρο: «Φυσικά και τον φροντίζω. Αλλά αν δεν το έκανα, τι θα μπορούσε να συμβεί; Μπορεί αυτός ο άνθρωπος να μην είναι πρόεδρος, να μην είναι αυτάρκης;», τους είπε.

Ηθελε να αλλάξει την ιδέα ότι ένας ισχυρός άνδρας προκαλεί την εμπιστοσύνη μόνο με μια γυναίκα στο πλευρό του, για να τον μαλακώνει και να τον εξισορροπεί. Εξακολουθούσε να σχεδιάζει να συνοδεύσει τον Μπόριτς σε κάποια δείπνα και εκδηλώσεις, αν μη τι άλλο για να μπορεί να τον βλέπει. Αλλά δεν σκοπεύει να τον ακολουθεί σε κάθε διεθνές ταξίδι, ούτε να πηγαίνει σε κάθε επίσημη τελετή. Και ούτε θα παρευρεθεί στις ετήσιες συνόδους κορυφής των Πρώτων Κυριών.

Πώς, όμως, τη ρώτησαν, θα μπορούσε να έχει μια κανονική ζωή; Πώς θα μπορούσε να βρει μια δουλειά που δεν θα υπήρχε σύγκρουση συμφερόντων; Η Καραμάνος σκέφτηκε το είδος της δουλειάς που της άρεσε, μια επιστροφή στην έρευνα, ίσως επικεντρωμένη στην Εκπαίδευση. Αλλά δεν ξέρει ακόμα.

Αφού έφυγε από την πανεπιστημιακή αίθουσα, κοίταξε πάλι τις σημειώσεις της. Μία από τις ερωτήσεις ήταν υπογραμμισμένη: Τι θέλει η Ιρίνα; Ελπίζει ότι σύντομα θα είναι σε θέση να δώσει την απάντηση…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News