Οταν άρχισαν οι συγκρούσεις στη Συρία -εκείνη ήταν ήδη γενική διευθύντρια της UNESCO- πολλοί την κατηγόρησαν ότι είναι εκτός πραγματικότητας. Ελεγαν ότι δεν την ενδιέφεραν οι ανθρώπινες ζωές που χάνονταν, αλλά τα «τούβλα και οι πέτρες» που βανδαλίζονταν. Κι όμως, η Ιρίνα Μπόκοβα, είναι από τους λίγους ανθρώπους που βρίσκονται τόσο κοντά στην πραγματικότητα. Θεωρεί ότι οι άνθρωποι δεν είναι εξοπλισμένοι για τον σύγχρονο κόσμο της παγκοσμιοποίησης. «Δεν έχουν τις δεξιότητες να προσαρμοστούν στις οικονομικές, τεχνολογικές και πολιτικές αλλαγές». Γι’ αυτό άλλωστε προκύπτουν αυτές οι πολιτικές αλλαγές. Δεν είναι ανεκτικοί στο «άλλο» επειδή δεν έχουν μάθει να είναι ανεκτικοί.

Οπότε; «Αν θέλουμε να φέρουμε την ειρήνη πρέπει να αρχίσουμε από τα μυαλά των ανθρώπων, ιδίως των νέων ανθρώπων», λέει η ίδια στο Protagon. Το ίδιο επανέλαβε αργότερα στη Μεγάλη Αίθουσα του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου διοργανώθηκε ειδική εκδήλωση προς τιμήν της, το απόγευμα της Τρίτης. Με άλλα λόγια, έχουμε φτάσει στο σημείο όπου οι ανθρωπιστικές αξίες, η οικολογική συνείδηση, έννοιες όπως ειρήνη και αλληλεγγύη, ο «νέος ουμανισμός» όπως το αποκαλεί, πρέπει να διδαχθούν. Πώς; Τα «τούβλα και οι πέτρες» είναι μία καλή αρχή. «Γιατί νομίζετε ότι οι εξτρεμιστές ανέκαθεν έτρεμαν τη δύναμη της πολιτισμικής κληρονομιάς και τη δημιουργικότητα;», ρώτησε η βουλγάρα Μπόκοβα.

Ο πολιτισμός ενώνει τους ανθρώπους. Γι’ αυτό κατάφερε η ίδια -με τρεις παραγράφους σε ένα ψήφισμα του ΟΗΕ που αφορά την αντιμετώπιση του ISIS- να συνδέσει τη σημασία της πολιτιστικής κληρονομιάς με την ανθρωπιστική κρίση. Και το Διαδίκτυο ενώνει τους ανθρώπους, αλλά δεν έχουν όλες οι περιοχές του κόσμου σύνδεση στο Διαδίκτυο. Γι’ αυτό ο ανθρωπιστικός οργανισμός προωθεί τη συνδεσιμότητα στις απομακρυσμένες περιοχές της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι μία τεράστια πλατφόρμα ενημέρωσης και επικοινωνίας, αλλά είναι και ένας χώρος όπου ανθίζει η ξενοφοβική, μισαλλόδοξη ρητορική. Γι’ αυτό, κάποιες φορές, αρκεί να συμμετέχει σε μία διαδικτυακή εκστρατεία μία διεθνής προσωπικότητα (όπως η Κριστιάν Αμανπούρ) για να απελευθερωθεί μία δημοσιογράφος (η Καντίγια Ισμαίλοβα) που φυλακίστηκε επειδή εξέταζε τα οικονομικά σκάνδαλα της οικογένειας του (αζέρου) προέδρου (Ιλχάμ Αλίγιεφ).

Η εκπαίδευση καλλιεργεί «πράσινους» πολίτες, αλλά δεν απολαμβάνουν όλοι το δικαίωμα στην εκπαίδευση. Γι’ αυτό και οι πράκτορες της UNESCO δραστηριοποιούνται στις πιο επικίνδυνες τοποθεσίες του κόσμου, όπως στην κοιλάδα Σουάτ του βορειοανατολικού Πακιστάν. «Πρέπει να φτάσουμε στο άφταστο», τονίζει η κυρία Μπόκοβα.

«Δεν αρκεί ποτέ η στρατιωτική δύναμη ή η τεχνολογία ή τα οικονομικά μέσα. Και κάθε πολιτική που βασίζεται στην απόρριψη του άλλου είναι καταδικασμένη να αποτύχει», εξηγεί. Τόσο απλό. Χρειάζονται οι καινοτόμες και αιχμηρές πολιτικές ώστε να αξιοποιηθεί κάθε μέσο ήπιας ισχύος. Αυτήν («soft power») προωθεί ο Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών για την Εκπαίδευση, την Επιστήμη και τον Πολιτισμό (UNESCO) από την ημέρα της ίδρυσής του, στις 16 Νοεμβρίου το 1945. Σε αυτόν τον ρόλο επιστρέφει η οργάνωση εν έτει 2016. «Η UNESCO ιδρύθηκε σε μία περίοδο ιδεολογικών συγκρούσεων, πολέμου και εξτρεμισμού. Σήμερα η ειρήνη απειλείται ξανά από τον εξτρεμισμό. Και ο ρόλος της UNESCO είναι πιο επίκαιρος από ποτέ», τόνισε η ίδια.

Σε αυτό το αξίωμα βρίσκεται η 64χρονη Μπόκοβα από το 2009. Εχει μειώσει τη γραφειοκρατία που ακόμη επιβραδύνει τη λειτουργία της οργάνωσης, έχει εξισορροπήσει τις θέσεις εργασίας ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες, έχει αντεπεξέλθει ακόμη και σε μία βαθιά οικονομική κρίση που έπληξε την οργάνωση το 2011. Τότε, παρά τις ενστάσεις των ΗΠΑ και του Ισραήλ, η Παλαιστίνη αναδείχθηκε κράτος – μέλος της UNESCO. Αυτόματα ενεργοποιήθηκε σχετικός νόμος της αμερικανικής κυβέρνησης η οποία διέκοψε τη χρηματοδότησή προς την οργάνωση. Η UNESCO έχασε εν μία νυκτί το ένα τρίτο του προϋπολογισμού της και μέσα σε λίγες ημέρες 400 θέσεις εργασίας.

Η κυρία Μπόκοβα ήθελε να αναλάβει το ύπατο αξίωμα στον ΟΗΕ. Ηταν μία από τους επτά υποψηφίους, φαβορί και επιλογή της Ρωσίας. Η περίπτωσή της θα ήταν ιδανική. Η πρώτη γυναίκα -και πρώτη με καταγωγή από την Ανατολική Ευρώπη- γενική διευθύντρια της UNESCO θα γινόταν πρώτη γενική γραμματέας του ΟΗΕ. Για την ίδια είναι σημαντικότερο το γεγονός ότι εκπροσωπεί την Ανατολική Ευρώπη, μία περιοχή που «είναι στο περιθώριο».

Μεγάλωσε στη Βουλγαρία. Ο πατέρας της ήταν στέλεχος του κομμουνιστικού καθεστώτος και αρχισυντάκτης της κομματικής εφημερίδας, γεγονός που ακόμη στρέφει ένα μέρος του βουλγαρικού πληθυσμού εναντίον της. Αντίστοιχα, «κόκκινο πανί» ήταν οι σπουδές της στο Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων της Μόσχας και αργότερα η στήριξη του Κρεμλίνου στην υποψηφιότητά της. Και; Η ίδια από μικρή θαύμαζε το στοιχείο της πολυπολιτισμικότητας στην νοτιοδυτική Βουλγαρία και ήξερε ότι ήθελε να σώσει τον κόσμο, «όσο υπερβολικό κι αν ακούγεται». Μεγάλωσε και έχει μετριάσει τις προσδοκίες της. Δεν μπορεί να σώσει τον κόσμο. Αλλά μπορεί να τον πείσει ότι «ένα εκπαιδευμένο κορίτσι είναι πολύ πιο επικίνδυνο από ένα drone».

*Η Ιρίνα Μπόκοβα επισκέφθηκε την Αθήνα στις 22 Νοεμβρίου για τη διεθνή συνάντηση των Αθηνών «Φιλόξενες Πόλεις για τους Πρόσφυγες: Προωθώντας την Ενταξη και Προστατεύοντας τα Δικαιώματα», η οποία αποτελεί συνδιοργάνωση της Unesco και του Ιδρύματος Μαριάννα  Βαρδινογιάννη.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News