Στις δια ζώσης εκδηλώσεις επέστρεψε το Ίδρυμα Παναγιώτη και Έφης Μιχελή, την Πέμπτη 5 Μαΐου με τα εγκαίνια αναδρομικής έκθεσης της αυτοδίδακτης ζωγράφου Αναστασίας Αρχοντή, η οποία θα διαρκέσει ως τις 30 Ιουνίου. Η αναδρομική έκθεση της Αναστασίας Αρχοντή οργανώθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος του Ιδρύματος Μιχελή να προβάλει στο ευρύ κοινό την ελληνική ναΐφ ζωγραφική. Συνεχίζοντας την προσπάθεια της ιδρύτριάς του, ναΐφ ζωγράφου Έφης Μιχελή, το Ίδρυμα προσφέρει τη δυνατότητα σε σύγχρονους Έλληνες ναΐφ ζωγράφους να παρουσιάσουν το έργο τους στην αίθουσα εκθέσεων και εκδηλώσεών του.

Γεννημένη στη Νάπη Λέσβου το 1929, η Αρχοντή ζωγραφίζει τα τελευταία είκοσι χρόνια χωρίς να έχει λάβει ποτέ καλλιτεχνική καθοδήγηση. Η παραγωγή της ξεπερνά τους 400 πίνακες, που δημιουργήθηκαν χωρίς προσδοκίες εμπορικής διάθεσης. Η εικονογραφία της αποτελείται από αναπαραστάσεις του τόπου καταγωγής της και άλλων περιοχών της Ελλάδας, όπου έχει ζήσει ή έχει επισκεφθεί. Τα θέματά της, κυρίως αγροτικές σκηνές και σκηνές της καθημερινής ζωής του χωριού ή εθίμων, τα ζωγραφίζει από μνήμης, αντλώντας ερεθίσματα και από έντυπες πηγές, όπως εικόνες από περιοδικά και ημερολόγια. Η Αρχοντή επεξεργάζεται τις συνθέσεις της απευθείας πάνω σε έτοιμα τελάρα ζωγραφικής, χωρίς σχεδιασμό. Τα χρώματα που χρησιμοποιεί είναι κατά κανόνα έντονα και συχνά δουλεύονται σχεδόν αυτούσια από το σωληνάριο.

Στον κατάλογο της έκθεσης, η Δρ. Μαρία Γ. Μόσχου αναλύει γνωρίσματα της ζωγραφικής της Αρχοντή, σχολιάζοντας: «Το ύφος προσδιορίζεται συστηματικά από την παράβαση των συμβατικών κανόνων προοπτικών αναλογιών και από τις απλουστευτικές αποδόσεις των συνθετικών στοιχείων στο σύνολό τους». Η ιστορικός τέχνης εντάσσει τέτοια γνωρίσματα στη συζήτηση για τους «αυτοδίδακτους» και τη λεγόμενη «ναΐφ» ζωγραφική, υποστηρίζοντας τη χειραφέτησή τους από παραδοσιακά σχήματα ερμηνείας.

Σημείωμα της Μαρίας Γ. Μόσχου, δρ Ιστορίας της Τέχνης

Αναδρομική έκθεση της Αναστασίας Αρχοντή στο Ίδρυμα Μιχελή: H χειραφέτηση της «αφελούς» ζωγραφικής

«Η Αναστασία Αρχοντή γεννήθηκε στη Νάπη Λέσβου το 1929 και ζει στην Αθήνα. Χωρίς να έχει λάβει καθοδήγηση, ζωγραφίζει συστηματικά τα τελευταία είκοσι χρόνια. Προηγουμένως επιδιδόταν στη δημιουργία εργόχειρων, ενώ στη συνέχεια διακοσμούσε γλάστρες, πέτρες, βότσαλα, παλιά κεραμίδια και σανίδια. Γύρω στο 2000 άρχισε να ζωγραφίζει σε έτοιμους καμβάδες με ελαιοχρώματα. Tα τυποποιημένα υλικά σηματοδότησαν τη μετάβαση από μια διάχυτη διάθεση για εικαστική έκφραση στη διαμόρφωση μιας χειραφετημένης δημιουργικής αυτοσυνειδησίας, οδηγώντας σε μια παραγωγή πινάκων που σήμερα υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τους 400.

Η εικονογραφία της Αρχοντή απαρτίζεται κυρίως από αναμνηστικές αναπαραστάσεις του τόπου καταγωγής της και άλλων περιοχών της Ελλάδας. Στα έργα της αποτυπώνεται το ενδιαφέρον για την αναλυτική παρουσίαση των απεικονιζομένων, οι πινελιές είναι κατά κανόνα αδρές και η διαχείριση του ελαιοχρώματος σχεδόν ανεπεξέργαστη. Η εικαστική επιφάνεια δεν δομείται με σχέσεις συμμετρίας και αναλογιών βασισμένες σε κανόνες ή δεξιότητες τεχνικής ορθότητας. Αντιθέτως, το ύφος προσδιορίζεται από απλουστευτικές αποδόσεις των συνθετικών στοιχείων και παραβίαση των συμβατικών κανόνων προοπτικής. Τέτοια γνωρίσματα χαρακτηρίζουν τη λεγόμενη «ναΐφ» (γαλλ.: naïf=αφελής, απλοϊκός) ζωγραφική, όρος που καθιερώθηκε μεταπολεμικά για τη δημιουργία ερασιτεχνών χωρίς συστηματική εκπαίδευση. Η αισθητική δικαίωση αυτής της τέχνης ανάγεται στην εκφραστική της αμεσότητα, η οποία εδράζεται στην άγνοια εφαρμογής ακαδημαϊκών κανόνων. Η αναγνώριση της «ναΐφ» ζωγραφικής αρχικά εγγράφηκε σε πριμιτιβιστικές αναζητήσεις της παρισινής avant-garde των αρχών του 20ού αιώνα, ενώ κατά τον Μεσοπόλεμο συνδέθηκε με την υψηλή εκτίμηση της δημιουργίας του απλού λαού με στόχο την ανάδειξη αυθεντικών στοιχείων εθνικού χαρακτήρα.

Στο σημερινό περιβάλλον πολιτικής ορθότητας ο όρος «ναΐφ» είναι προβληματικός, λόγω της επαμφοτερίζουσας αναφοράς του στην τέχνη και στην προσωπικότητα «αυτοδίδακτων» δημιουργών. Επιπλέον, η χρήση του υποδηλώνει ότι η τέχνη τους συνοψίζεται σε αμετάβλητα τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά τεχνικής άγνοιας, παραβλέποντας διαδικασίες διαμόρφωσης και διαφοροποιήσεις του ύφους σε βάθος χρόνου, αλλά και τη σημασία της εξοικείωσης ιδίως με υλικά και εργαλεία της επαγγελματικής ζωγραφικής.
Ο «αυτοδίδακτος», του οποίου η καλλιτεχνική έκφραση εκδηλώνεται ανεξάρτητα από την εκμάθηση τεχνικών βασισμένων σε κανόνες ή/και θεωρίες και δεν σχετίζεται με επαγγελματικούς κώδικες της αγοράς και θεσμούς της τέχνης, δεν είναι απαραιτήτως απομονωμένος από τα καλλιτεχνικά τεκταινόμενα. Η Αρχοντή επισκέπτεται μουσεία και εκθέσεις, έχει έρθει σε επαφή με το έργο διάσημων καλλιτεχνών (μεταξύ των πινάκων της υπάρχουν μεταγραφές έργων των Van Gogh, Gauguin και Picasso από αναπαραγωγές) και γνωρίζει την περίπτωση του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ, ο οποίος στη Νάπη άφησε αξιόλογο έργο. Εξάλλου, έργα της έχουν παρουσιαστεί σε εκθέσεις, κυρίως με την υποστήριξη θεσμών της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Η τέχνη των «αυτοδίδακτων» έχει περάσει πλέον σε φάση χειραφέτησης από τις ηγεμονικές αφηγήσεις στο πεδίο της κριτικής και της ιστορίας της τέχνης. Στο πλαίσιο αναθεωρητικών ιστοριογραφικών προσεγγίσεων, εντάσσεται στη δυναμική ενός ευρύτερου κινήματος που υποστηρίζει τη διαφορετικότητα από τον επίσημο κανόνα, αποκαθηλώνοντας παραδοσιακά σχήματα ερμηνείας. Η διοργάνωση «αναδρομικής» έκθεσης με έργα της Αρχοντή, που καλύπτουν το φάσμα περίπου μιας εικοσαετίας, αποσκοπεί και στην καταγραφή τέτοιων όψεων επαναξιολόγησης της τέχνης των «αυτοδίδακτων», συζήτηση η οποία έχει προσελκύσει διεθνώς ανανεωμένο ερευνητικό ενδιαφέρον».

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΕΚΘΕΣΗΣ

Ίδρυμα Παναγιώτη και Έφης Μιχελή
Αίθουσα Εκθέσεων και Εκδηλώσεων
Βασιλίσσης Σοφίας 79, 115 21, Αθήνα
Μετρό: Μέγαρο Μουσικής
www.michelisfoundation.gr

Διάρκεια έκθεσης: Ως τις 30 Ιουνίου 2022

Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα και Τέταρτη: 10:00-15:00
Τρίτη, Πέμπτη και Παρασκευή: 12:00-20:00

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News