Σύμφωνοι. Το θέμα ακουγόταν αρχικώς στρυφνό, αμιγώς ακαδημαϊκό: «Ο Εαυτός στη Λογοτεχνία». Αλλά η αίθουσα του Θεάτρου στο Αμερικανικό Κολλέγιο της Ελλάδας στην Αγία Παρασκευή, ήταν γεμάτη, και τα αυτιά ορθάνοιχτα, για τον λόγο του διακεκριμένου, πολυβραβευμένου –και με Booker– βρετανoύ συγγραφέα, έναν από τους σημαντικότερους του καιρού μας, Ιαν ΜακΓιούαν.

Εμβριθής και χιουμορίστας, άνετος πλην όμως στιβαρός και περιεκτικός, ο ΜακΓιούαν απέδειξε ότι το ταλέντο του δεν περιορίζεται στον γραπτό λόγο, διατηρώντας αμείωτη την προσοχή φοιτητών, ακαδημαϊκών, και «απλού» κοινού, την ώρα της διάλεξης – στο πλαίσιο των διαλέξεων Kimon Friar. Και ήταν πράγματι εντυπωσιακό το φάσμα στο οποίο κινήθηκε, διατρέχοντας σημαντικά λογοτεχνικά έργα για να αποκαλύψει «εαυτούς» με τρόπο διεισδυτικό, πολυπρισματικό, εμφανώς βαθιά μελετημένο.

Ο εαυτός, μωσαϊκό βιολογικής οντότητας, ψυχολογικής υπόστασης, κοινωνικού προϊόντος. Και μπορεί να υπάρχει πλήθος συνωνύμων για τον ορισμό του, ψυχή, μυαλό, ατομικότητα, ο εαυτός όμως είναι κάτι πολύ περισσότερο, είναι η εσωτερική ζωή, ο κήπος των βιωμάτων που καθείς διατηρεί εντός του.

Ο συγγραφέας κατέστησε σαφές το στίγμα του, όχι, ο εαυτός δεν συνιστά γραμμική αφήγηση, δεν αποτελεί κατασκευή με καθημερινές πινελιές, στο πλαίσιο ενός απόλυτου σχεδιασμού πραγμάτων. Το τυχαίο και η απουσία απόλυτης συνείδησης είναι οι βασικές συντεταγμένες του – οι νευροεπιστήμες μπορούν να αποδείξουν του λόγου το αληθές.

Οι σταθερές βεβαίως παραμένουν. Ακόμη και όταν ο εαυτός αλλάζει με το πέρασμα του χρόνου. Ο Νόμος προβλέπει συνέπειες για πράξεις που χάνονται στο παρελθόν, σπαράγματα ενός άλλου εαυτού, ο πυρήνας του οποίου εξακολουθεί να υπάρχει. Ο Κάρολος Ντίκενς προσφέρει ίσως, μέσα από το έργο του, το καλύτερο παράδειγμα για την κατανόηση της προσέγγισης αυτής.

Δίνοντας φιλοσοφική χροιά στην ομιλία του, ο ΜακΓιούαν σταχυολόγησε ψηφίδες ακόμη και από το έργο του άγγλου Τζον Λοκ, επέλεξε ωστόσο να δώσει βαρύτητα σε έργα όπως ο «Άμλετ» του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, τα «Ημερολόγια» του Τζέιμς Μπόσγουελ, τα «Δοκίμια» του Mισέλ ντε Μοντέν.

Δεν δίστασε να σταθεί ακόμη και στο «ξεγύμνωμα» του εαυτού, εστιάζοντας σε έργα –περιπτώσεις ανδρών που ήλθαν σε σύγκρουση με τις συντρόφους τους, από τον Οδυσσέα που θύμωσε με την Πηνελόπη όταν αυτή δε μπόρεσε να τον αναγνωρίσει ακαριαία κατά την επιστροφή του στην Ιθάκη, ως τον Μπόσγουελ που στα «Ημερολόγια» ξεσπά εναντίον της γυναίκας που τον κόλλησε βλενόρροια.

Με ευρύτητα και μπρίο έδωσε και τις απαντήσεις στο κοινό που του απευθύνθηκε. Kαι οι αλλόκοτοι, «εξωγήινοι», τεχνητοί εαυτοί; ρώτησε κάποιος με ροπή στην επιστημονική φαντασία. Μπορεί η Λογοτεχνία να μάθει από τη Φιλοσοφία; Η ερώτηση εκπορεύτηκε από τον Στέλιο Βιρβιδάκη, καθηγητή Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

«Τώρα, είσαι σε δύσκολη θέση…», πείραξε τον ΜακΓιούαν ο ποιητής, καθηγητής Ιστορίας και Πολιτικής Θεωρίας στο Deree, Χάρης Βλαβιανός, που τον πλαισίωσε για ακόμη μια φορά (έχουν βρεθεί και στη σκηνή του Μεγάρου Μουσικής μαζί, τους συνδέει άλλωστε προσωπική φιλία), συντονίζοντας τη συζήτηση με τους παρευρισκόμενους – τον συγγραφέα είχε προηγουμένως «συστήσει» στο κοινό η Αναστασία Λογοθέτη, καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας στο Κολλέγιο. Η απάντηση ήλθε μάλλον δια της εξομολόγησης, ναι, ο ΜακΓιούαν, διαβάζει πονήματα φιλοσοφικά.

Κομψός, με ποσέτ σε τόνους του κόκκινου και μαύρο σακάκι, εναπόθεσε όλη του την εκκεντρικότητα στα πετρόλ παπούτσια του, χωρίς να αρνηθεί ούτε μια υπογραφή στους δεκάδες που περίμεναν υπομονετικά να την αποκτήσουν, πάνω στα αντίτυπα των πωλούμενων βιβλίων του. Το best – seller της βραδιάς; Το «Μηχανές σαν κι εμένα» (εκδόσεις Πατάκη), με άξονα τους αλγόριθμους, τα ρομπότ, την Τεχνητή Νοημοσύνη. Σε όλα του τα έργα, εξάλλου, ο ΜακΓιούαν πραγματεύεται σύγχρονα ηθικά ζητήματα, διλήμματα που απασχολούν την παγκόσμια κοινότητα – από το Solar που έχει ως άξονα αναφοράς την κλιματική αλλαγή ως το Saturday, με πυρήνα τον πόλεμο του Ιράκ, και το Children Act, σχετικό με τον Νόμο και την έννοια της Δικαιοσύνης.

Και στη διάλεξη, πάντως, ήταν πρόδηλο αυτό που αναγνωρίζεται σε όλα του τα έργα. Ο ΜακΓιούαν κινείται σφαιρικά, και κάθε τι που αναλύει, κρύβει τεράστια διανοητική και ερευνητική εργασία. Ποιά καλύτερη απόδειξη από το γεγονός ότι ταξίδεψε για 15 ημέρες στην Ανταρκτική, όταν έγραφε το Solar…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News