Οι πρόσφατες διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις στη Σερβία έχουν φέρει τον πρόεδρό της, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, σε πολύ δύσκολη θέση. Το μεγαλύτερο κίνημα διαμαρτυρίας στη σύγχρονη σερβική ιστορία κλιμακώθηκε το περασμένο Σάββατο, όταν τουλάχιστον 100.000 άνθρωποι κατέκλυσαν το Βελιγράδι από όλη τη χώρα για να απαιτήσουν από την κυβέρνηση να αντιμετωπίσει τη διαφθορά.

Οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν πριν από περισσότερους από τέσσερις μήνες, όταν το στέγαστρο του κεντρικού σιδηροδρομικού σταθμού στο Νόβι Σαντ, τη βόρεια περιφερειακή πρωτεύουσα της Σερβίας, κατέρρευσε, με συνέπεια να χάσουν τη ζωή τους 15 άτομα.

Ακόμη ένα θύμα υπέκυψε αργότερα στα τραύματά του, ανεβάζοντας τον αριθμό των νεκρών σε 15,  αριθμός που είναι πλέον βαθιά συνδεδεμένος με τις διαδηλώσεις, οι οποίες χαρακτηρίζονται από 15λεπτες αγρυπνίες και σιωπηλούς φόρους τιμής, ενώ οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις γίνονται τη 15η ημέρα κάθε μήνα.

Η κυβέρνηση και το κοινοβούλιο, υπό την ηγεσία του Σερβικού Προοδευτικού Κόμματος, προσπάθησαν να υποβαθμίσουν τις διαδηλώσεις και να κάνουν παραχωρήσεις, αλλά καμία δεν επιβράδυνε τη δυναμική τους, καθώς ακόμη και πολλοί πιστοί υποστηρικτές της κυβέρνησης αρχίζουν να προσχωρούν στο κίνημα.

Το Politico επιχειρεί να απαντήσει στα βασικά ερωτήματα που εγείρουν οι διαδηλώσεις αυτές, με κυριότερο το κατά πόσον συνιστούν κίνδυνο για την κυβέρνηση και τον ίδιο τον Βούτσιτς.

Σε μια χώρα όπου όλοι πάντα διαδηλώνουν, τι διαφορετικό συμβαίνει τώρα;

Πράγματι, οι διαδηλώσεις και οι μαζικές διαμαρτυρίες είναι συχνό φαινόμενο στη Σερβία, όμως τώρα τα πράγματα είναι διαφορετικά, γράφει το Politico.

Της Σερβίας ηγήθηκαν μερικοί από τους πιο αμφιλεγόμενους ηγέτες στην ιστορία των Βαλκανίων, όπως για παράδειγμα ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, πρόεδρος της χώρας τη δεκαετία του 1990 και γνωστός στις παλαιότερες γενιές ως «Χασάπης των Βαλκανίων».

Ο Μιλόσεβιτς έπεσε ύστερα από μια σειρά διαδηλώσεων, γνωστών ως Επανάσταση της 6ης Οκτωβρίου.

Οι διαδηλώσεις που καθοδηγούνται από προοδευτικά, φιλοδυτικά κινήματα ή που απλώς προσπαθούν να ανατρέψουν ηγέτες που έχουν γίνει πολύ αυταρχικοί, είναι σχετικά συνηθισμένες στη χώρα. Το προηγούμενο κίνημα διαμαρτυρίας ξέσπασε μόλις έναν χρόνο πριν από το τρέχον, λόγω ισχυρισμών για εκλογική νοθεία.

Σε τι διαφέρουν, όμως, οι σημερινές διαμαρτυρίες;

Η κατάρρευση του στεγάστρου στο Νόβι Σαντ συγκλόνισε την κοινή γνώμη, κυρίως για έναν λόγο: τα θύματα σκοτώθηκαν εν μέσω μιας σοκαριστικής τυχαιότητας· ήταν επιβάτες που απλώς έτυχε να περιμένουν το τρένο ή το λεωφορείο από τον κεντρικό σταθμό της πόλης κατά τις ώρες αιχμής.

Η τραγωδία ενισχύθηκε περαιτέρω από τη στρατηγική θέση του Νόβι Σαντ κοντά σε γειτονικές πρωτεύουσες, όπως η Βουδαπέστη, το Ζάγκρεμπ και η Βιέννη, γεγονός που το καθιστά κόμβο για ταξιδιώτες από όλη την περιοχή.

Οποιοσδήποτε θα μπορούσε να ήταν εκεί εκείνη την ημέρα και αυτό έφερε τόσο πολλούς ανθρώπους στο Βελιγράδι το Σάββατο. Ενώ το υπουργείο Εσωτερικών ισχυρίζεται ότι στις διαδηλώσεις συμμετείχαν 107.000 άτομα, άλλες πηγές αναφέρουν ότι ο αριθμός μπορεί να έφτασε τις 300.000. Ο ακριβής υπολογισμός  είναι δύσκολος επειδή ο κόσμος γέμισε τις κύριες λεωφόρους, τους παραδρόμους και τους χώρους μεταξύ μεγάλων κτιρίων και πολυκατοικιών του Βελιγραδίου.

Σε κάθε περίπτωση, γράφει το Politico, όποιος ήταν εκεί μπορεί να βεβαιώσει ότι οι άνθρωποι στέκονταν ο ένας δίπλα στον άλλον επί τουλάχιστον τρεις ώρες, καθιστώντας σχεδόν αδύνατη τη μετακίνηση στο κέντρο του Βελιγραδίου. Το πλήθος κρατούσε πλακάτ και φώναζε συνθήματα διαμαρτυρίας, ενώ κάποιοι δημιουργικοί φοιτητές είχαν φτιάξει από πεπιεσμένο χαρτί ομοιώματα πολιτικών, με το στόμα τους γεμάτο μετρητά.

Υπήρξε όντως ηχητικό κανόνι;

Γύρω στις 7 μ.μ. το Σάββατο, κατά τη διάρκεια ενός άλλου 15λεπτου σιωπηλού φόρου τιμής στα θύματα, ένας διαπεραστικός και πολύ οξύς θόρυβος ακούστηκε μέσα στο πλήθος σε έναν κεντρικό δρόμο της πόλης, τη λεωφόρο Βασιλέως Μίλαν.

Το πλήθος διαλύθηκε άτακτα, προς κάθε κατεύθυνση, με πολλούς ανθρώπους να πέφτουν και να τραυματίζονται. Τα τοπικά ΜΜΕ εικάζουν ότι επρόκειτο για ένα ηχητικό κανόνι, μια αμφιλεγόμενη συσκευή ελέγχου του πλήθους, γνωστή και ως ακουστική συσκευή μεγάλης εμβέλειας ή LRAD, που εκπέμπει ηχητικά κύματα υψηλής συχνότητας ικανά να προκαλούν πόνο, αποπροσανατολισμό και μακροχρόνια βλάβη στην ακοή.

Ο Βούτσιτς, σύμφωνα με το Politico, αρνήθηκε τη χρήση LRAD εναντίον διαδηλωτών και είπε ότι ο θόρυβος προήλθε από κάποιο τουφέκι που έβαλε εναντίον drones ή κάποιο άλλο ηλεκτρονικό όπλο που απενεργοποιεί τα drones, παρεμποδίζοντας τα σήματα GPS και ραδιοφώνου τους, και ωθώντας τα να προσγειωθούν ή να χάσουν τον έλεγχο.

Διατάχθηκε επείγουσα έρευνα για το περιστατικό, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη.

Ποια είναι η υποτιθέμενη διαφθορά;

Το μεγαλύτερο μέρος της μετακομμουνιστικής Ευρώπης κληρονόμησε κάθε είδους κτίρια, από σταθμούς τρένων ή λεωφορείων, στάδια, αίθουσες συναυλιών έως τεράστιες πολυκατοικίες, που είχαν κατασκευαστεί τον 20ό αιώνα, με στόχο να δοθεί προτεραιότητα στις δημόσιες υποδομές για τους πολλούς και όχι για τους λίγους.

Μετά την πτώση του κομμουνισμού, πολλά από αυτά τα κτίρια είτε δεν συντηρήθηκαν σωστά είτε έχουν μείνει σε μεγάλο βαθμό ερειπωμένα. Ο σιδηροδρομικός σταθμός του Νόβι Σαντ κατασκευάστηκε το 1964 και ήταν επιτακτική η ανάγκη συντήρησης ή και ολικής αναδόμησής του.

Η συντήρηση αυτή ξεκίνησε, πράγματι, το 2021, ως μέρος της κινεζικής πρωτοβουλίας Belt and Road, με τελικό στόχο τον εκσυγχρονισμό της γραμμής Βελιγραδίου-Νόβι Σαντ-Βουδαπέστης και την ενσωμάτωσή της στο ευρύτερο όραμα της Κίνας για μια σύνδεση Βουδαπέστης-Βελιγραδίου-Σκοπίων-Αθήνας, με κατάληξη το –ελεγχόμενο από τους Κινέζους– λιμάνι του Πειραιά.

Ο Βούτσιτς είχε καυχηθεί τότε ότι οι επενδύσεις του προγράμματος Belt and Road έχουν επιταχύνει σημαντικά τους χρόνους ταξιδιού, τόσο μέσω σιδηροδρόμων όσο και στον αυτοκινητόδρομο Α1, που συνδέει τον Νότο με το βόρειο τμήμα της χώρας, διεκδικώντας προσωπικά εύσημα για το έργο.

Δεδομένης της βαθιάς καχυποψίας προς τις κυβερνήσεις στα Βαλκάνια, πολλοί πιστεύουν ότι η διαφθορά, οι βιαστικές συμβάσεις ή η έλλειψη εποπτείας από ειδικούς στον εκσυγχρονισμό του σταθμού έπαιξαν ρόλο στην κατάρρευση.

Πώς ξεκίνησαν οι φοιτητικές καταλήψεις;

Οι αρχικές διαδηλώσεις οργανώθηκαν από κατοίκους κάθε ηλικίας τού Νόβι Σαντ, οι οποίοι συγκεντρώθηκαν στο κέντρο της πόλης για να τιμήσουν τα θύματα της τραγωδίας.

Καθώς τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ και οι ειδικοί άρχισαν να επικρίνουν τους διαδηλωτές, περισσότεροι πολίτες άρχισαν να διαμαρτύρονται, συμπεριλαμβανομένων των φοιτητών της Σχολής Δραματικών Τεχνών στο Βελιγράδι που συγκεντρώθηκαν κοντά στο κτίριο του πανεπιστημίου τους, στις 22 Νοεμβρίου.

Καθηγητές και φοιτητές δέχθηκαν επίθεση κατά τη διάρκεια της διαμαρτυρίας από μια οργανωμένη ομάδα που δεν συνδέεται με το κίνημα, προκαλώντας οργή και ωθώντας τους φοιτητές να καταλάβουν τα πανεπιστήμιά τους. Ενα προς ένα, τα πανεπιστήμια και οι σχολές σε όλη τη χώρα συμμετείχαν στις καταλήψεις, αναστέλλοντας τα μαθήματα.

Η δυνατότητα των μαθητών να διαμαρτύρονται σχεδόν καθημερινά –σε αντίθεση με πολλούς πολίτες που μπορεί να είναι εξίσου αγανακτισμένοι αλλά δεν μπορούν να λείψουν από τις δουλειές ή τις οικογενειακές ευθύνες τους– συνέβαλε στη διατήρηση του κινήματος, σημειώνει το Ρolitico. Οσοι δεν βρίσκονται καθημερινά στην πρώτη γραμμή των διαμαρτυριών συνεισφέρουν με άλλους τρόπους, όπως μαγειρεύοντας γεύματα, αγοράζοντας κουβέρτες και προμήθειες και παραδίδοντάς τα στα υπό κατάληψη πανεπιστήμια.

Οι φοιτητές άρχισαν να πηγαίνουν κατά χιλιάδες από πόλη σε πόλη, περπατώντας δεκάδες χιλιόμετρα και φτάνοντας ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της χώρας για να διαδώσουν τα νέα του κινήματος.

Αυτός ήταν ένας κρίσιμος παράγοντας στην ανάπτυξη των διαδηλώσεων, επιτρέποντάς τους να παρακάμψουν την ελεγχόμενη από την κυβέρνηση αφήγηση που προωθείται από τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ, που αγνόησαν στην αρχή τις διαμαρτυρίες.

Θα μπορούσαν οι διαδηλώσεις να ρίξουν τον Βούτσιτς;

Μέχρι στιγμής, ο πρόεδρος προσπάθησε να αποσυμπιέσει την κατάσταση, ζητώντας από τρεις υπουργούς, τον δήμαρχο του Νόβι Σαντ και ακόμη και τον πρωθυπουργό, Μίλος Βούτσεβιτς, να παραιτηθούν. Επίσης δημοσιοποίησε έγγραφα σχετικά με τα σχέδια κατασκευής του σιδηροδρομικού σταθμού. Ολα αυτά είχαν πολύ μικρή επιρροή στο ασταμάτητο κίνημα.

Ο κόσμος δεν εντυπωσιάστηκε από το γεγονός ότι ο Βούτσιτς ανάγκασε τους στενότερους συμμάχους του να παραιτηθούν. Αν μη τι άλλο, γράφει το Politico, ο πρόεδρος έδειξε ότι ακόμη και οι πιο στενοί  συνεργάτες του, είναι αναλώσιμοι, αρκεί να παραμένει ο ίδιος στη θέση του.

Η δημοσιοποίηση των εγγράφων –τα οποία είχαν υποστεί μεγάλη επεξεργασία–, ενώ επισήμως ικανοποιεί ένα από τα αιτήματα των διαδηλωτών, δεν έχει πείσει ότι παρόμοιες παραλείψεις δεν θα επαναληφθούν.

Γιατί ο Βούτσιτς μιλάει για «χρωματιστή επανάσταση»;

Ο Βίκτορ Ορμπαν, ο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο Ρόμπερτ Φίκο και άλλοι αυταρχικοί ηγέτες έχουν όλοι ένα κοινό αφήγημα: ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να εμπνευστούν μόνοι τους για να διαμαρτυρηθούν κατά της κυβέρνησής τους. Οι πολίτες, κατά την άποψή τους, πρέπει να έχουν λάβει χρηματοδότηση ή κάποιου είδους ενίσχυση από ξένες δυνάμεις για να ξεσηκωθούν.

Ο όρος «χρωματιστή επανάσταση» έγινε δημοφιλής από τον Πούτιν, ιδίως μετά τις διαδηλώσεις του 2004 στο Κίεβο, όπου οι Ουκρανοί στράφηκαν εναντίον του, υποστηριζόμενου από το Κρεμλίνο, Βίκτορ Γιανουκόβιτς, υιοθετώντας το πορτοκαλί χρώμα ως σύμβολο της υποστήριξής τους στον υποψήφιο της αντιπολίτευσης. Ο όρος ταυτίστηκε με ένα ευρέως διαδεδομένο κίνημα που υποστηρίζεται από τη Δύση για να επιφέρει αλλαγή καθεστώτος.

Από τότε διάφοροι εξωτερικοί παράγοντες, όπως ο δισεκατομμυριούχος Τζορτζ Σόρος ή οι Βρυξέλλες, έχουν κατηγορηθεί ότι υποκινούν τις λαϊκές εξεγέρσεις.

Ο ίδιος ο Βούτσιτς, μέσω βίντεο που ανάρτησε στο Instragam, τη Δευτέρα 17 Μαρτίου, προειδοποίησε ότι δεν θα επιτρέψει να περάσει ένα «αντίγραφο του Μαϊντάν στη Σερβία», αναφερόμενος στις φιλοδυτικές διαδηλώσεις που ξεκίνησαν στο Κίεβο το 2013 και τις οποίες ακολούθησε η πρώτη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Ισχυρίζεται συνεχώς ότι διεθνή ιδρύματα και ξένες κυβερνήσεις χρηματοδοτούν τις διαδηλώσεις, ελπίζοντας να αποθαρρύνουν τους ανθρώπους να συμμετάσχουν σε αυτές. Μέχρι στιγμής, αυτή η προσέγγιση αποτυγχάνει, καθώς οι διαμαρτυρίες αυξάνονται.

Η ΕΕ τι θέση έχει σε όλα αυτά;

Στη συνέντευξη Τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τη Δευτέρα 17 Μαρτίου, ανακοινώθηκε ότι είχε προγραμματιστεί μια συνάντηση μεταξύ της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και του Βούτσιτς, κατά τη διάρκεια της οποίας είναι πιθανό να τεθεί το ζήτημα.

Η Επίτροπος Διεύρυνσης της ΕΕ, Μάρτα Κος, στις λιγοστές δηλώσεις που έκανε τους τελευταίους μήνες, έχει επικεντρωθεί στην καταδίκη της βίας κατά των διαδηλωτών.

Στην πραγματικότητα, σημειώνει το Politico, οι σημαίες της ΕΕ είναι απούσες από τις διαδηλώσεις. Σε αντίθεση με την Ουγγαρία, τη Γεωργία και τη Σλοβακία, οι άνθρωποι στη Σερβία βλέπουν τον Βούτσιτς ως «τον άνθρωπο των Βρυξελλών στο Βελιγράδι», ο οποίος θα υποστηρίξει υποκριτικά τις αξίες της ΕΕ όταν βρίσκεται στις Βρυξέλλες ή όταν πρόσωπα όπως η Φον ντερ Λάιεν επισκέπτονται τη χώρα, αρκεί να μην τον επικρίνουν πολύ σκληρά.

Η υποστήριξη της ΕΕ για ένα ορυχείο λιθίου στη Σερβία –μια υπόθεση βαθιά αντιδημοφιλής– το οποίο θα παράσχει στο μπλοκ το ορυκτό που απαιτείται για να ανταγωνιστεί την παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων της Κίνας, έχει εδραιώσει την άποψη ότι οι Βρυξέλλες είναι εχθρός της χώρας και ότι οι σημαίες της ΕΕ δεν ανήκουν στους δρόμους της.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News