Με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, αυτό που σε λίγες ώρες θα βγει ως αποτέλεσμα από τις κάλπες που έχουν στηθεί στη Βενεζουέλα* είναι η αρχή του τέλους του Νίκολα Μαδούρο. Και μαζί με την έναρξη της παρακμής της προεδρίας του, ενδέχεται να μπει τελεία σε ένα ολόκληρο κεφάλαιο της πολιτικής ιστορίας της χώρας. Ο «τσαβισμός» (έτσι θα μπορούσε να είναι ο τίτλος του) δεν περιορίστηκε μόνο στα στενά όρια της χώρας της Νοτίου Αμερικής, εξαπλώθηκε σαν trend τάση στις αριστερίζουσες πολιτικές δυνάμεις σε όλο τον κόσμο. Εστω και με διάθεση αστεϊσμού, έστω κι ως ουτοπικός προορισμός.

Η αντιπολίτευση στηρίζεται σε μία πολυκομματική συνεργασία, η οποία γεννήθηκε ως ανάγκη απέναντι στο καθεστώς του Τσάβες, τις μεθόδους του οποίου συνέχισε σε κάποιο βαθμό κι ο Μαδούρο. Κι είναι τέτοια η προσμονή των υποστηρικτών της αντιπολίτευσης για την αλλαγή, που οι δράσεις τους παίρνουν κινηματικό χαρακτήρα, θυμίζοντας στους πολιτικούς της Ευρώπης και των ΗΠΑ πως οι χώρες της Λατινικής Αμερικής εξακολουθούν να λειτουργούν με όρους και τρόπους περασμένων δεκαετιών, τουλάχιστον όσον αφορά την πολιτική επικοινωνία.

Πάρτε για παράδειγμα την Μανουέλα Μπολιβάρ. Η Μπολιβάρ  είναι υποψήφια από την πλευρά της αντιπολίτευσης και μίλησε πριν λίγο καιρό στο Foreign Policy. Οπως σημειώνει ο Χουάν Κριστομπάλ Νάχελ, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Ντε Λος Αντες της Χιλής, η Μπολιβάρ έχει μία από τις πιο ενδιαφέρουσες ιστορίες που μπορεί κανείς να συναντήσει στο παγκόσμιο πολιτικό γίγνεσθαι. Ο πατέρας της είναι από τα σημαίνοντα στελέχη του καθεστώτος Μαδούρο και υπήρξε στον στενό κύκλο του Ούγκο Τσάβες. Μάλιστα, η ίδια θυμάται πως ο πρώην πρόεδρος της χώρας επισκεπτόταν αρκετά συχνά το πατρικό σπίτι της. «Πάντα περιτριγυριζόμουν από chavistas, από οπαδούς του. Αλλά ποτέ δεν ήμουν φαν του, μάλλον ήμουν από τα νιάτα μου επαναστατικό άτομο».

Η ίδια κατεβαίνει με το Voluntad Popular, το κόμμα του Λεοπόλντο Λόπες, ο οποίος βρίσκεται στη φυλακή. Στη Βενεζουέλα δεν είναι ασυνήθιστο κάτι τέτοιο, αρκετές φορές ηγέτες της αντιπολίτευσης βρίσκονται πίσω από τα κάγκελα. Οπως αποκαλύπτει η Μπολιβάρ, η ίδια δεν μιλά για πολιτική όταν βρίσκεται με τον πατέρα της. Σκεφτείτε, μπαμπάς και κόρη να κατεβαίνουν υποψήφιοι σε διαφορετικές περιφέρειες με διαφορετικά κόμματα σε μία χώρα σαν τη Βενεζουέλα. Περίεργο, έτσι;

Ακριβώς αυτό το περίεργο μοτίβο αποτελεί το σκηνικό πάνω στο οποίο εξελίσσεται το έργο των εκλογών αυτή την Κυριακή στη Βενεζουέλα.

 

Η δημοκρατία… της ουράς

Λένε πως ο πιο ασφαλής τρόπος να κερδίσεις τον αντίπαλό σου είναι να εκμεταλλευτείς τις αδυναμίες του. Κι αυτό έκανε η αντιπολίτευση στη Βενεζουέλα. Βρήκε την «τρύπα» στο σύστημα Μαδούρο (και Τσάβες προηγουμένως) και χώθηκε εκεί μέσα. Για την ακρίβεια, χώθηκε στις ουρές που σχηματίζονται έξω από σούπερμαρκετ και φαρμακεία. Κι εκεί μίλησε στον κόσμο. Μίλησε πολύ. Μίλησε με πάθος. Για να έχετε στο μυαλό σας το περίγραμμα, θυμηθείτε την κατάσταση στην Ελλάδα το περασμένο καλοκαίρι. Οι τράπεζες κλειστές, τα ATM γεμάτα κι ο κόσμος απ’ έξω να συζητά για πολιτική και οικονομία. Ε, αυτό το σκηνικό φανταστείτε πως συμβαίνει για χρόνια ολόκληρα στη χώρα της Λατινικής Αμερικής και οι ουρές δεν αφορούν τράπεζες. Αφορούν σε καταστήματα που πουλούν βασικά είδη, είδη πρώτης ανάγκης. Φάρμακα, ντομάτες, κρέας, ψωμί.

«Το να συναντάς ψηφοφόρους σημαίνει να πας και να σταθείς στην ουρά και να τους εξηγήσεις τον λόγο για τον οποίο βρίσκονται εκεί. Στις ουρές συναντάς κόσμο απ’ όλες τις ηλικίες, απ’ όλα τα κοινωνικά στρώματα, απ’ όλες τις πολιτικές αποχρώσεις. Κι αυτό είναι το καλό, αυτό είναι “χρυσάφι” για μας», λέει η αντιπολιτευόμενη Μπολιβάρ και εξηγεί πως ο κόσμος έχει βαρεθεί να ακούει για μαγικές λύσεις κι αναζητά την κοινή λογική.

Και το πλεονέκτημα για την αντιπολίτευση είναι πως, πλέον, έχει την τεχνογνωσία ετών όσων αφορά το «σπάσιμο» της ρητορικής των κυβερνόντων. Αρκετοί νεαροί που δραστηριοποιούνται σε κόμματα της αντιπολίτευσης προέρχονται από οικογένειες που είχαν πιστέψει στο όραμα του Τσάβες. Στην πράξη, λοιπόν, βίωσαν στο πετσί τους το γκρέμισμα ενός μύθου, την κατάρρευση ενός οράματος και τώρα ξέρουν πώς να αντικρούσουν επιχειρήματα και τρόπο σκέψης. Δύσκολα θα βρεθεί κάποιος που να μην… κερδίσει τις εντυπώσεις σε έναν διάλογο με φιλοκυβερνητικό «αντίπαλο».

 

Βία, βία και ξανά βία

Ο κόσμος που έδωσε πνοή και νέα δυναμική στον τρόπο με τον οποίο οι Βενεζολάνοι αντιμετωπίζουν το καθεστώς είναι στην πλειονότητά του κόσμος που γαλουχήθηκε επί Τσάβες. Κόσμος νεαρής ηλικίας που βιώνει τη βία σε κάθε έκφανσή της, ψυχολογική και σωματική. Η Μπολιβάρ, για παράδειγμα, είχε χτυπηθεί βάναυσα στον δρόμο στο παρελθόν. Οι πολιτικοί δεν έχουν πολλές φορές τη δυνατότητα να μιλήσουν μπροστά στους τηλεοπτικούς δέκτες, τα κανάλια βλέπετε δεν τηρούν τα προσχήματα όσον αφορά τον τρόπο που κατανέμεται ο χρόνος των κομμάτων.

Οταν μιλάμε για τη νέα γενιά της Βενεζουέλας με τα κινηματικά χαρακτηριστικά, μιλάμε ουσιαστικά για τον κόσμο που ριζοσπαστικοποιήθηκε από το 2007 και μετά, όταν ο Τσάβες έβαλε λουκέτο στο RCTV, τηλεοπτικό κανάλι και ραδιοφωνικό σταθμό που του ασκούσε κριτική. Θυμάστε όσα έγιναν με την ΕΡΤ εδώ; Ε, καμία σχέση. Πολύ πιο έντονα φαινόμενα. Εικόνες που θυμίζουν Δεκέμβριο του 2008 στην Αθήνα.

Η επόμενη ημέρα στη Βενεζουέλα δείχνει να στηρίζεται στο πάθος των νέων και στην εμπειρία των μεγαλυτέρων τους, οι οποίοι, όμως, κρατούν πιο χαμηλούς τόνους, προσπαθώντας να προωθήσουν μια πιο ομαλή μετάβαση στο βραχυπρόθεσμο μέλλον. Για παράδειγμα, πολιτικοί όπως ο Χένρι Ράμος Αλούπ είναι αρκετά πιο μετριοπαθείς από τον φυλακισμένο Λόπες και ενδιαφέρονται περισσότερο για μία βελτίωση και τροποποίηση του υπάρχοντος συστήματος διακυβέρνησης παρά για την πτώση του. Αυτό που μένει να φανεί είναι το κατά πόσο αυτές οι διαφορές μπορούν να γεφυρωθούν και το νέο μόρφωμα που θα δημιουργηθεί να πιέσει τον Μαδούρο να αλλάξει τρόπο διακυβέρνησης. Εξάλλου έχει όλο τον χρόνο να το κάνει, η θητεία του λήγει το 2019.

 

Μια σύντομη ματιά στη Βενεζουέλα

Η κατάσταση στη Βενεζουέλα πάει από το κακό στο χειρότερο. Τόσο δημογραφικά, όσο και κοινωνικά. Οι νέοι σε ηλικία παρουσιάζουν τάσεις φυγής προς τις ΗΠΑ ή άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής και η εγκληματικότητα θερίζει. Κι όλα αυτά, όπως είναι προφανές, σχετίζονται με την κατάσταση στην οικονομία. Οι δολοφονίες παρουσιάζουν αυξητική τάση (από το 2002 μέχρι το 2012, 30% με βάση τα στοιχεία της αρμόδιας υπηρεσίας του ΟΗΕ) και η έκθεση για το 2013 δείχνει πως είναι «η μόνη χώρα της Ν. Αμερικής με σημαντικά αυξανόμενο –χρόνο με τον χρόνο- ποσοστό ανθρωποκτονιών, από το 1995 και μετά. Οσο για την οικονομία, οι εκτιμήσεις για το πού θα κλείσει ο φετινός προϋπολογισμός είναι… εφιαλτικές. Ο ρυθμός αύξησης των τιμών ξεπερνά αυτόν της Ουκρανίας (η οποία ακόμη προσπαθεί να κλείσει τις πληγές της από τον εμφύλιο), της Υεμένης και του Μαλάουι (εμπόλεμες ζώνες αμφότερες). Μάλιστα, οι εκτιμήσεις του ΔΝΤ κάνουν λόγο για -10% στο ΑΕΠ της χώρας για το 2015, η μεγαλύτερη πτώση που θα σημειωθεί στον κόσμο.

Oπως σημειώνει ο Αντρές Σκιπάνι, ανταποκριτής των Financial Times στη Ν. Αμερική, «αν και η Βενεζουέλα έχει μεγαλύτερα κοιτάσματα πετρελαίου από τη Σαουδική Αραβία, μετά από 17 χρόνια “επανάστασης” υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δεν έχουν πρόσβαση στο χαρτί υγείας».

Ετσι είναι. Για κάποιο κόσμο είναι σημαντικό και μέτρο ποιότητας ζωής το να έχεις χαρτί να σκουπιστείς στην τουαλέτα.

*Η Βενεζουέλα έχει ένα αρκετά πολύπλοκο εκλογικό σύστημα, το οποίο θα λειτουργήσει με την παρούσα μορφή του για πρώτη φορά. Τα 167 μέλη της Εθνοσυνέλευσης εκλέγονται με ένα είδος απλής αναλογικής στις σημερινές εκλογές. Τα 113 από αυτά εκλέγονται απευθείας, με βάση την πλειοψηφία που συγκεντρώνουν στις περιφέρειές τους, οι οποίες είναι 87 σε αριθμό. Αλλες 51 θέσεις κατανέμονται με βάση τη λίστα που έχει θεσμοθετηθεί από τα κόμματα και οι τρεις έδρες που απομένουν αφορούν μέλη των αυτόχθονων πληθυσμών.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News