Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022, ο Βλαντίμιρ Πούτιν εργαλειοποίησε τον ενεργειακό εφοδιασμό της χώρας του: μείωσε τις εξαγωγές φυσικού αερίου στην Ευρώπη και προκάλεσε άνοδο των τιμών.

Αν και το κόστος χονδρικής έχει πλέον μειωθεί σε ολόκληρη την ήπειρο, οι τιμές του οικιακού ηλεκτρισμού και του φυσικού αερίου, σε σύγκριση με δύο χρόνια νωρίτερα, αυξήθηκαν κατά 69% και 145% αντίστοιχα τον περασμένο χειμώνα.

Οι υψηλές τιμές ενέργειας κοστίζουν ζωές. Αποθαρρύνουν τους ανθρώπους από το να θερμάνουν σωστά τα σπίτια τους και η ζωή σε ψυχρές συνθήκες αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακών και αναπνευστικών προβλημάτων. Τον Νοέμβριο ο Economist είχε προβλέψει ότι το ακριβό ρεύμα μπορεί να οδηγούσε σε 22.000 έως 138.000 θανάτους κατά τη διάρκεια ενός ήπιου χειμώνα.

Δυστυχώς, φαίνεται ότι μάλλον είχε δίκιο. Για να αξιολογηθεί μια σύγκριση των θανάτων του περασμένου χειμώνα με τους προηγούμενους, η εφημερίδα χρησιμοποίησε ένα κοινό μέτρο θνησιμότητας: τους επιπλέον θανάτους. Συγκρίνοντας τους πραγματικούς θανάτους με τον αριθμό που θα περίμενε κανείς, δεδομένης της θνησιμότητας τις ίδιες εβδομάδες της περιόδου 2015-19, διαπιστώθηκε ότι οι θάνατοι σε όλη την Ευρώπη ήταν περισσότεροι από το αναμενόμενο.

Σε 28 χώρες της Ευρώπης σημειώθηκαν 149.000 επιπλέον θάνατοι μεταξύ Νοεμβρίου 2022 και Φεβρουαρίου 2023, αριθμός που ισοδυναμεί με αύξηση 7,8%. Διάφοροι παράγοντες μπορεί να εξηγήσουν αυτή την άνοδο. Μεταξύ αυτών που πέθαναν τον περασμένο χειμώνα περίπου 60.000 καταγράφηκαν ως θάνατοι από την Covid-19.

Η πανδημία πιθανώς συνέβαλε –άμεσα ή έμμεσα– σε περισσότερους, αλλά είναι απίθανο να μπορεί να ευθύνεται για όλη την έκρηξη θανάτων του περασμένου χειμώνα. Μεταξύ Μαρτίου 2020 και Σεπτεμβρίου 2022 ο επίσημος αριθμός θανάτων από Covid αντιστοιχούσε στο 79% των συνολικών επιπλέον θανάτων στις 28 χώρες. Τον περασμένο χειμώνα, στο 40%.

Ο καιρός επηρεάζει και τον αριθμό των θανάτων. Ενα απότομο κρύο τον Δεκέμβριο συνοδεύτηκε από αύξηση της θνησιμότητας. Η πτώση της μέσης θερμοκρασίας κατά 1°C σε διάστημα τριών εβδομάδων σχετίζεται με αύξηση 2,2% στους συνολικούς θανάτους. Ωστόσο, ο περασμένος χειμώνας ήταν πιο ήπιος από τον μέσο όρο της πενταετίας 2015–2019, επομένως το κρύο από μόνο του δεν μπορεί να ευθύνεται για τους επιπλέον θανάτους.

Φαίνεται ότι οι υψηλές τιμές της ενέργειας μάλλον είχαν επιπτώσεις. Εξετάζοντας τα στοιχεία διαφόρων χωρών αποκαλύπτεται ότι οι χώρες με τους υψηλότερους υπερβολικούς θανάτους σημείωσαν και τις μεγαλύτερες αυξήσεις στο κόστος των καυσίμων.

Για να διαχωριστεί το ενεργειακό κόστος από την Covid και τις αλλαγές της θερμοκρασίας δημιουργήθηκε ένα στατιστικό μοντέλο. Το μοντέλο συνυπολογίζει επίσης τα δημογραφικά στοιχεία μιας χώρας, τον αριθμό των θανάτων από Covid πριν από τον περασμένο χειμώνα, και τις ιστορικές υπο-αναφορές αυτών των θανάτων.

Μια αύξηση της τιμής κατά περίπου 0,10 ευρώ ανά kWh (που αντιστοιχεί στο περίπου 30% της μέσης τιμής ηλεκτρικής ενέργειας του περασμένου χειμώνα) σχετίζεται με αύξηση της εβδομαδιαίας θνησιμότητας μιας χώρας κατά περίπου 2,2%. Εάν η ηλεκτρική ενέργεια τον περασμένο χειμώνα κόστιζε το ίδιο με το 2020, το μοντέλο υπολόγισε 68.000 λιγότερους θανάτους σε όλη την Ευρώπη – δηλαδή μείωση κατά 3,6%.

Οι θάνατοι στην Ευρώπη μπορεί να ήταν περισσότεροι αν οι κυβερνήσεις δεν παρενέβαιναν στις αγορές ενέργειας (αν και οι χαμηλότερες τιμές αυξάνουν τη ζήτηση, προκαλώντας προβλήματα σε άλλα μέρη του κόσμου). Τα δεδομένα από τη συμβουλευτική εταιρεία VaasaETΤ  δείχνουν πόσοι επιπλέον θάνατοι θα είχαν καταγραφεί αν οι λογαριασμοί δεν είχαν μειωθεί με κόφτη στα ανώτατα όρια τιμών ή με χαμηλότερους φόρους επί των πωλήσεων.

Σε 23 χώρες, το μοντέλο διαπιστώνει ότι αυτές οι επιδοτήσεις έσωσαν 26.600 ζωές. Καθώς οι τιμές της ενέργειας χονδρικής πέφτουν και οι θερμοκρασίες αυξάνονται, η άμεση απειλή μπορεί να έχει τελειώσει, αλλά είναι σαφές ότι το ενεργειακό όπλο του Πούτιν ήταν θανατηφόρο για τη Δύση.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News