Στις όχθες της λίμνης Κιουτσούκ – Τσεκμετζέ, πίσω από το μεγαλύτερο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, βρίσκεται ένας αρχαιολογικός θησαυρός: η Βαθονεία ή μάλλον τα απομεινάρια αυτής της αρχαιοελληνικής παραθαλάσσιας πόλης. Οι ανασκαφές στην περιοχή έχουν συμβάλει στο να απαντηθούν βασικά ερωτήματα για την πρώιμη ιστορία της Κωνσταντινούπολης καθώς τα κτίρια εκείνης της περιόδου που έχουν διασωθεί είναι ελάχιστα. Πέρυσι, μάλιστα, στην περιοχή ήρθαν στο φως εκατοντάδες δοχεία, κεραμικά και γυάλινα, που περιείχαν ίχνη αντικαταθλιπτικών και φάρμακα για την καρδιά. Σύντομα, ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της Βαθονείας ενδέχεται να βρεθεί κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας χάρη στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Τον περασμένο μήνα ο πρόεδρος της Τουρκίας ανακοίνωσε πως η κυβέρνησή του προωθούσε αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «τρελό έργο», δηλαδή την κατασκευή μιας διώρυγας που θα εκτείνεται παράλληλα με τον Βόσπορο, τον πορθμό που χωρίζει την Ευρώπη από την Ασία. Οι ειδικοί και οι πολέμιοι του σχεδίου, το οποίο εάν πραγματοποιηθεί θα μετατρέψει το τμήμα της ευρωπαϊκής Κωνσταντινούπολης σε νησί, δηλώνουν πως θέτει σε κίνδυνο ιστορικούς χώρους, αυξάνει το ήδη τεράστιο δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας ενώ μπορεί να προκαλέσει και περιβαλλοντολογικές καταστροφές.

Παρότι ο Ερντογάν αναφέρθηκε για πρώτη φορά στο μεγαλεπήβολο αυτό σχέδιο το 2011  έως σήμερα δεν έχει σημειωθεί καμιά σημαντική πρόοδος. Αλλά, πριν από μερικές εβδομάδες – αναφέρει το Politico – κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στη Σερβία, ο Τούρκος πρόεδρος ανακοίνωσε πως το έργο θα ξεκινήσει μέσα στους επόμενους μήνες. «Η καινούργια διώρυγα, που θα είναι παράλληλη με τον Βόσπορο και θα την αποκαλούμε διώρυγα της Κωνσταντινούπολης, είναι το όνειρό μου», δήλωσε τον Οκτώβριο κατά τη διάρκεια συνεδρίου στο Βελιγράδι. «Θεού θέλοντος, θα βάλουμε τα θεμέλια στο τέλος του χρόνου ή στις αρχές του 2018. Υπάρχει η διώρυγα του Σουέζ, του Παναμά και τώρα θα χτιστεί αυτή της Κωνσταντινούπολης», είπε ο Τούρκος ηγέτης.

Καταληκτική ημερομηνία για την ολοκλήρωση των έργων είναι το 2023, χρονιά κατά την οποία θα συμπληρωθούν 100 χρόνια από την ίδρυση της τουρκικής δημοκρατίας. Θα μπορούσε να γίνει λόγος για έναν κατασκευαστικό οργασμό καθώς πέρα από τη διώρυγα προβλέπεται η κατασκευή ενός ακόμη, τρίτου, αεροδρομίου για την Κωνσταντινούπολη και πολλών ακόμα γεφυρών. Όσον αφορά το κόστος, σύμφωνα με την τουρκική κυβέρνηση ανέρχεται στα 10 δισεκατομμύρια δολάρια, ποσό κατά πολύ χαμηλότερο από όσο τελικά θα απαιτηθεί για την ολοκλήρωσή του έργου, σύμφωνα με τους επικριτές του όλου σχεδίου.

Ένα «εφιαλτικό έργο»

Η διώρυγα μήκους 43 χιλιομέτρων θα εκτείνεται από την Μαύρη Θάλασσα, μέσω της λίμνης Κιουτσούκ – Τσεκμετζέ, μέχρι τη Θάλασσα του Μαρμαρά και θα διασχίζει δάση, πεδιάδες και πηγές γλυκού νερού. Ελάχιστες είναι οι λεπτομέρειες που έχουν δοθεί στη δημοσιότητα, καθώς το «τρελό έργο» δεν συμπεριλαμβάνεται στα επίσημα έργα υποδομών. Το ενδεχόμενο, ωστόσο, να πραγματοποιηθεί το «όνειρο» του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει πανικοβάλει τους περιβαλλοντολόγους.

«Το αποκαλούν από μόνοι τους το “Τρελό Έργο”, εμείς όμως το αποκαλούμε “Το Εφιαλτικό Έργο”», δήλωσε ο Ονούρ Ακγκούλ, μέλος της ομάδας Northern Forest Defense. Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η διώρυγα θα διαταράξει την λεπτή ισορροπία μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας που βρίσκεται στα βόρεια της Κωνσταντινούπολης και της Θάλασσας του Μαρμαρά, στο νότιο τμήμα της πόλης. Ειδικότερα, όπως επισημαίνουν, η διώρυγα είναι πολύ πιθανό να συντελέσει στην αύξηση των επιπέδων υδρόθειου στη Θάλασσα του Μαρμαρά, προκαλώντας έντονη δυσοσμία σε όλη την πρωτεύουσα.

Βόρεια της λίμνης Κιουτσούκ – Τσεκμετζέ και εντός της σχεδιασμένης πορείας που θα ακολουθήσει η διώρυγα, βρίσκεται ένας ακόμη πολύτιμος αρχαιολογικός χώρος, πέρα από τη Βαθονεία, το σπήλαιο Γιαριμπουργκάζ, ένας από τους αρχαιότερους και πιο γνωστούς οικισμούς της Ευρώπης.

Ακόμη, τεράστιες αναμένεται να είναι οι οικολογικές επιπτώσεις μιας τέτοιας κατασκευής, καθώς θα απειλήσει τις μεταναστευτικές οδούς, αλλά και την επιβίωση αρκετών ειδών ψαριών. Πιθανή θεωρείται και η μόλυνση των πηγών γλυκού νερού δυτικά της Κωνσταντινούπολης από τις οποίες εφοδιάζονται αρκετοί δήμοι της τουρκικής μητρόπολης.

Η τουρκική κυβέρνηση, όμως, υποστηρίζει πως ο Βόσπορος δεν μπορεί να διαχειριστεί την αύξηση της ναυσιπλοΐας, καθώς αποτελεί μια από τις πιο πολυσύχναστες θαλάσσιες οδούς στον κόσμο, με περίπου 53.000 πλοία να διέρχονται ετησίως από εκεί, μεταξύ των οποίων και δεξαμενόπλοια που μεταφέρουν επικίνδυνα υλικά και περνούν κάθε μέρα από τα κέντρα πολιτιστικής κληρονομιάς της Κωνσταντινούπολης. Τα τελευταία χρόνια τα ατυχήματα δεν είναι συχνά, ωστόσο μια διαρροή πετρελαίου το 2003 καθώς και η πρόσκρουση ενός δεξαμενόπλοιου σε μια παραθαλάσσια έπαυλη το 2015, αποδεικνύουν ότι ένα σοβαρό ατύχημα στον πορθμό θα μπορούσε να έχει καταστροφικές συνέπειες.

Ενίσχυση στην οικονομία 

Κυβέρνηση και υποστηρικτές του σχεδίου Ερντογάν ισχυρίζονται ότι το έργο της διώρυγας αξίζει να υλοποιηθεί, καθώς θα ενισχύσει την οικονομία της Τουρκίας, αλλά και τη θέση της ως σημαντικού κόμβου διέλευσης. Την ίδια ώρα επισημαίνουν ότι οι τιμές των ακινήτων στην περιοχή έχουν ήδη εκτιναχτεί εν αναμονή του έργου. Ωστόσο, μερικοί οικονομολόγοι έχουν αρχίσει να εκφράζουν τις ανησυχίες σχετικά με τη βιωσιμότητα του έργου, επικαλούμενοι το κακό ιστορικό της χώρας στη διεκπεραίωση άλλων έργων αντίστοιχης κλίμακας.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η γέφυρα Οσμανγκαζί, που εκτείνεται στον κόλπο του Ιζμίτ ανατολικά της Κωνσταντινούπολης, στο νότιο τμήμα της πόλης και κατασκευάστηκε το περασμένο καλοκαίρι. Οι οδηγοί, ωστόσο, αποφεύγουν την γέφυρα εξαιτίας των ακριβών διοδίων και προτιμούν να κάνουν τον κύκλο του κόλπου ή να χρησιμοποιήσουν τα κατά πολύ οικονομικότερα φέρι μποτ.

Με τη διώρυγα, η Τουρκία σχεδιάζει να αυξήσει τα έσοδά της, επιβάλλοντας τέλη διέλευσης. Βέβαια, δεν είναι καθόλου σίγουρο πως οι ναυτιλιακές εταιρείες θα δεχτούν να πληρώσουν για μια διαδρομή, από την οποία διέρχονται ελεύθερα εδώ και δεκαετίες. Η Συνθήκη του Μοντρέ που υπεγράφη το 1936 ορίζει ότι η Τουρκία εγγυάται την ελεύθερη ναυσιπλοΐα σε όλα τα πολιτικά σκάφη που διασχίζουν τον Βόσπορο σε καιρό ειρήνης.

Αντιδράσεις από τους πολεοδόμους

Παράλληλα με τους οικολόγους και τους επιστήμονες, και ο σύλλογος των τούρκων πολεοδόμων αντιτίθεται έντονα στην υλοποίηση του έργου. Ενδεικτικά, ο Ακίφ Μπουράκ Ατλάρ, πρόεδρος του Γραφείου του Τμήματος Πολεοδομίας στην Κωνσταντινούπολη, δήλωσε πως σκοπεύουν να καταθέσουν προσφυγή, μετά τη δημοσιοποίηση των σχεδίων.

Πιθανότατα να είναι μια ακόμη απέλπιδη προσπάθεια, καθώς ο σύλλογος ανά τακτά διαστήματα μηνύει την κυβέρνηση για κατασκευαστικά έργα και ενώ το δικαστήριο αποφαίνεται υπέρ του, σπάνια διακόπτεται το όποιο έργο. «Η υπόθεση εκδικάζεται υπέρ μας, το έργο ακυρώνεται, αλλά τότε ο δήμος εγκρίνει ένα καινούργιο έργο, ακριβώς ίδιο με το παλιό», αναφέρει ο Ατλάρ.

Οι πολεοδόμοι που εργάζονται σε κυβερνητικά ιδρύματα το γνωρίζουν πολύ καλά, πρόσθεσε, αλλά φοβούνται ότι οποιαδήποτε κριτική θα μπορούσε να τους κοστίσει τις δουλειές τους.  Άλλωστε, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα πέρσι, περίπου 150.000 άνθρωποι έχουν απολυθεί σε μία προσπάθεια εκκαθάρισης των αντιπάλων της κυβέρνησης από το δημόσιο. «Υπάρχουν πολεοδόμοι στην κυβέρνηση; Ναι, αλλά δεν είναι πρόθυμοι να μιλήσουν για αυτές τις τεχνικές λεπτομέρειες γιατί μπορεί να χάσουν τις δουλειές τους. Έχουν δάνεια. Κανένας δεν αναλαμβάνει το ρίσκο. Και τα ΜΜΕ φοβούνται να γράψουν για αυτό».

Με απλά λόγια, το ζήτημα με τη διώρυγα της Κωνσταντινούπολης -και άλλα παρόμοια projects- είναι το γεγονός ότι κάθε λογική συμβουλή όσον αφορά τον σχεδιασμό του έργου που αντιτίθεται στα συμφέροντα της κυβέρνησης εκλαμβάνεται πλέον ως πράξη αντιπολίτευσης. «Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα πρόβλημα δημοκρατίας, έλλειμμα δημοκρατίας», κατέληξε ο τούρκος πολεοδόμος.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News