Η Νάπολη είναι στην πραγματικότητα η σύνθεση δύο πόλεων. Κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι μια πόλη με τόσο ιδιαίτερη ομορφιά και χαρακτήρα που συχνά χρησιμοποιείται σαν κινηματογραφικό σκηνικό. Αλλά τη νύχτα, οι έρημοι δρόμοι της μετατρέπονται σε πεδία μαχών ανάμεσα σε αντίπαλες ομάδες νέων φιλόδοξων εγκληματιών που πολεμούν βίαια μεταξύ τους για την κυριαρχία στο χώρο της ανομίας.

Από μακριά, φαίνεται ότι δεν έχουν αλλάξει και πολλά στη Νάπολη. Τα παραδοσιακά προβλήματα της πόλης εξακολουθούν να υφίστανται: το έγκλημα και ο φόβος συνεχίζουν να «πνίγουν» την τοπική κοινότητα, οι άνθρωποι φοβούνται να κυκλοφορήσουν τη νύχτα, να δημιουργήσουν νέες επιχειρήσεις και να αφήσουν τα παιδιά τους να παίζουν στους δρόμους. Οι αντιρρήσεις καταπνίγονται από την «ομερτά», μια συνωμοσία σιωπής, που τροφοδοτείται από το φόβο της τιμωρίας εμποδίζοντας τους ανθρώπους να καταγγείλουν τις ομάδες του οργανωμένου εγκλήματος.

Εδώ και καιρό, όμως, έχει αρχίσει ένας σιωπηλός μετασχηματισμός στους δρόμους της Νάπολης και στη γύρω περιοχή της Καμπανίας καθώς η κοινωνία των πολιτών προσπαθεί να ξαναπάρει τον έλεγχο των δημόσιων χώρων, με τη βοήθεια του πολιτισμού και της παιδείας, που μια ακόμη φορά, προσφέρουν ένα «φάρμακο» για τις αρνητικές επιπτώσεις του οργανωμένου εγκλήματος.

Τα τελευταία 15 χρόνια έχουν γίνει στη Νάπολη πολλά έργα αστικής και πολιτιστικής αναγέννησης βασισμένα σε πρωτοβουλίες της δεκαετίας του 1970, όπως η «καντίνα για τα παιδιά της εργατικής τάξης», με τις οποίες είχαν γίνει προσπάθειες να μεταμορφωθεί η κοινωνία ξεκινώντας από τα νεότερα μέλη της.

Για παράδειγμα, στη συνοικία Σαν Τζιοβανι α Τεντούτσιο όπου η Καμόρα έχει το πάνω χέρι, το «Teatro dei Mendicanti» («Θέατρο των Ζητιάνων») εργάζεται για να κάνει τον Σαίξπηρ προσιτό σε παιδιά. Και στην γειτονική Μπάρα η κοοπερατίβα «Il Tappeto di Iqbal» προσφέρει μαθήματα τσίρκου στα παιδιά της περιοχής προτείνοντάς τους μια εναλλακτική λύση από το να γυρνάνε στους δρόμους.

Τέτοια πρότζεκτ έχουν επιτυχία σε τοπικές κοινότητες, αφού τα μέλη τους συμμετέχουν σε πολιτιστικές, εκπαιδευτικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες, μακριά από την απειλή της βίας. Υπάρχει όμως και μια, ακόμη, μορφή αναγέννησης: το γκράφιτι βοηθά τους πολίτες να ανακτήσουν απομονωμένους, εγκαταλελειμμένους ή απρόσιτους χώρους στη Νάπολη και τα περίχωρά της.

Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές εικαστικές τέχνες, οι οποίες μπορεί να περιορίζονται σε ένα συγκεκριμένο κοινό της ελίτ, η τέχνη του δρόμου μιλάει σε όλους τους ανθρώπους. Ενεργοποιεί όχι μόνο πολιτιστικές, αλλά επίσης κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές διαδικασίες, αναπτύσσοντας μια προσωπική και συλλογική αίσθηση του ανήκειν, ενισχύοντας μια μοναδική πολιτισμική ταυτότητα και προκαλώντας κοινωνική ευαισθητοποίηση.

Η τέχνη του δρόμου μπορεί, εξάλλου, να φέρει φήμη ακόμη και πλούτο μερικές φορές, σε περιοχές που είχαν  αγνοηθεί παλιότερα, όπως είχε συμβεί με τις τοιχογραφίες του πρωτοπόρου Γάλλου Ερνέστ Πινιόν-Ερνέστ στη Ρώμη και στη Νάπολη τις δεκαετίες του 1980 και του ‘90 και του θρυλικού Μπάνκσι στην Αγγλία και την Παλαιστίνη. Σήμερα, τα γκράφιτι δίνουν δύναμη στους κατοίκους της περιοχής να «ανακτούν» τους δημόσιους χώρους της πόλης τους και να αντιστέκονται στον φόβο της «ομερτά», που για μεγάλο χρονικό διάστημα σκίαζε τη Νάπολη.

Ζωγραφίζοντας το Ποντιτσέλι

Το Ποντιτσέλι είναι μια φτωχή, πυκνοκατοικημένη συνοικία στα ανατολικά της πόλης. Πολλοί από τους κατοίκους του ζουν σε άθλιες συνθήκες, η ανεργία και τα ποσοστά εγκληματικότητας είναι υψηλά ενώ επίσης εδώ υπάρχει ένας οικισμός Ρομά, που συχνά υφίσταται επιθέσεις και βανδαλισμούς.

Το 2015, η συνοικία επιλέχθηκε από το Inward (Ινστιτούτο Αστικής Δημιουργικότητας) για να φιλοξενήσει ένα πρότζεκτ τέχνης δρόμου. Με δεδομένη τόσο την έντονη παρουσία της Καμόρα στο Ποντιτσέλι περιοχή όσο και την υποβαθμισμένη και καταθλιπτική αρχιτεκτονική του, το Inward είδε την ανάγκη να δοθεί στους κατοίκους μια ανανεωμένη αίσθηση ιδιοκτησίας των δημόσιων χώρων, καθώς και να βελτιώσει την αισθητική.

Και εργάστηκε χέρι-χέρι με την τοπική κοινότητα για να εγκαταστήσει έξι γκράφιτι στους τοίχους μιας ομάδας ερειπωμένων κτιρίων στο «Parco Merola», που δεν είναι πάρκο αλλά ένα συγκρότημα διαμερισμάτων του δημοσίου για τους σεισμοπαθείς του 1980. Κάθε εικόνα επιλέχθηκε με ευαισθησία για να συμβολίσει ντόπιους, θέματα ή γεγονότα της περιοχής.

Ένα έργο του 2015 του ανερχόμενου καλλιτέχνη Jorit AGOch, για παράδειγμα, δείχνει το σημαδεμένο πρόσωπο ενός κοριτσιού, υπενθυμίζοντας τις επαναλαμβανόμενες επιθέσεις και τους εμπρησμούς στον καταυλισμό των Ρομά. Μια άλλη τοιχογραφία με δύο χαμογελαστά παιδιά και μια μπάλα ποδοσφαίρου, που σχεδιάστηκε από τους καλλιτέχνες Rosk και Loste, απεικονίζει τη δύναμη της εκπαίδευσης, της φιλοδοξίας και των ονείρων.

Το ινστιτούτο Inward ενθάρρυνε επίσης τα παιδιά της γειτονιάς να διαβάσουν τα βιβλία που έδωσαν την έμπνευση για τις τοιχογραφίες, οργανώνοντας μαζικές ανταλλαγές βιβλίων. Τα παιδιά ενθαρρύνονταν να διαβάζουν τα βιβλία, να γράφουν σημειώσεις και να σχεδιάζουν εικόνες και να τα ανταλλάσσουν με άλλα παιδιά σε μια προσπάθεια να λάμψει η φαντασία τους.

Εν τω μεταξύ, και στην Καζαπεσένα της επαρχίας Καζέρτα, άλλοι δύο εικαστικοί, η Gio Pistone και ο Alberonero, συνεργάστηκαν για να μεταμορφώσουν ένα υποβαθμισμένο κτίριο της γειτονιάς στέλνοντας ένα μήνυμα ελπίδας σε όσους πιστεύουν ότι οι κάτοικοι της περιοχής έχουν τη δύναμη να ξεπεράσουν την τρομοκρατία που προκάλεσαν οι οικογένειες της Καμόρα.

Αυτές οι πρόσφατες πρωτοβουλίες προτείνουν μια θετική εναλλακτική λύση στον κύκλο του εγκλήματος, της βίας και του θανάτου που τροφοδοτεί η Καμόρα προσφέροντας στα παιδιά ένα μοντέλο συμπεριφοράς βασισμένο στη φαντασία, την αισιοδοξία και την ελευθερία. Όπως και στη Βραζιλία, η τέχνη του δρόμου χρησιμοποιείται στη Νάπολη για να εμπλέξει τους νέους της περιοχής και να αποδείξει ότι η γειτονιά μπορεί να είναι ένας ασφαλής, συλλογικός χώρος και όχι ελεγχόμενος αποκλειστικά από τις συμμορίες που λυμαίνονται την περιοχή.

Και φαίνεται ότι για άλλη μια φορά στη Νάπολη αναδύεται μια τρίτη πόλη, στην οποία ανθίζει μια νέα σκηνή τέχνης δρόμου, που μπορεί να ξαναφέρει τους πολίτες στους δημόσιους χώρους και να δώσει στους νέους και τους περιθωριοποιημένους νέα φωνή για να μιλήσουν εναντίον της Καμόρα.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα  The Conversation

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News