Το Μουσείο Σμιθσόσιαν της Αφροαμερικανικής Ιστορίας και Κουλτούρας -το οποίο εγκαινιάζεται στις 24 Σεπτεμβρίου από τον Μπαράκ Ομπάμα, τον πρώτο μαύρο πρόεδρο των ΗΠΑ- έχει ως σκοπό να αφηγηθεί τη γυμνή αλήθεια. Για την ακρίβεια, όπως θα λέγαμε στη γλώσσα μας, τη «μαύρη αλήθεια», στην κυριολεξία. Μια αλήθεια που κάποιες φορές έγινε εξαιρετικά πικρή λόγω των γεγονότων που τη στιγμάτισαν και άλλοτε έδρεψε δάφνες και έγραψε κεφάλαια ολόκληρα στην Ιστορία, στις τέχνες, στις επιστήμες, στον αθλητισμό, στην πολιτική.

Το μουσείο χτίστηκε στην πόλη όπου μια μέρα τού καλοκαιριού, το 1963, 250.000 Αμερικανοί έκαναν το μνημείο της Ουάσιγκτον τη βελόνα της πυξίδας για μια νέα κατεύθυνση στην Ιστορία. Συγκεντρώθηκαν στη βάση τού μνημείου του Λίνκολν για να ακούσουν την ομιλία, το κήρυγμα κατά του μίσους και του ρατσισμού δια στόματος Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, που τους εμβάπτισε στο όνειρό του.

Πιο μακριά από εκεί, αλλά πάντα στην ίδια πόλη, το Εθνικό Μουσείο Αφρικανικής Ιστορίας και Πολιτισμού της Αμερικής ανοίγει για το κοινό για να γίνει η νέα πυξίδα, δείχνοντας πάντα την κατεύθυνση που έκοψε αζιμούθιο ο Κινγκ.

Εκεί θα συντελεστεί ο θρίαμβος της αλήθειας, βάζοντας τέλος στη μεγάλη αμερικανική άρνηση απέναντι στην υπόσταση και στον ρόλο των Αφροαμερικανών στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, στα όσα πέρασαν και στα όσα πραγματοποίησαν-πέτυχαν, ανακατεύοντας και μοιράζοντας από την αρχή την τράπουλα της αμερικανικής Ιστορίας. Το σκοτάδι θα φωτιστεί, αλλά δεν θα είναι σαν γιορτή, η πραγματικότητα θα ειπωθεί ωμή. Ο Μπαράκ Ομπάμα θα κόψει την κορδέλα των εγκαινίων, ο πρόεδρος που ξυπνά κάθε μέρα στον Λευκό Οίκο που τον είχαν κατασκευάσει μαύροι σκλάβοι.

Ο αιδεσιμότατος Τζέσε Τζάκσον -ο οποίος περιηγήθηκε την Τετάρτη, μαζί με τους εκπροσώπους του Τύπου, στις αίθουσες του νέου μουσείου- συμπύκνωσε την αίσθησή του στην εξής δήλωση: «Μακάρι ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ να ήταν σήμερα εδώ. Εστω και για μια στιγμή».

Τα αποδεικτικά στοιχεία της σκληρής μνήμης εκτείνονται από την αέναη ύπαρξη της ακτιβίστριας Χάριετ Τάμπμαν -η γυναίκα που γεννήθηκε σκλάβα και αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των μαύρων- μέχρι τον θρύλο Μοχάμεντ Αλι, τον ολυμπιονίκη Καρλ Λιούις και, βέβαια, τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Από τα δεσμά των σκλάβων και τα εργαλεία βασανιστηρίων μέχρι τις κουκούλες της Κου Κλουξ Κλαν, αλλά και την κόκκινη Κάντιλακ του Τσακ Μπέρι, το Μουσείο αφηγείται -επί της ουσίας- την ιστορία της σκλαβιάς και της ελευθερίας, που γράφτηκε με αίμα, μέσα σε ένα χωράφι με βαμβάκι. Και της Τέχνης, σε όλες τις εκφάνσεις της, και του αθλητισμού, με χρυσά μετάλλια που δόξασαν την Αμερική. Είναι υπέροχο ότι το μουσείο αναμιγνύει τα πάντα: αυτό, όμως, σημαίνει ότι δεν μπορείτε να επιλέξετε μόνο μια άνετη, χαλαρή εκδοχή της Ιστορίας. Η σκληρή πλευρά παρουσιάζεται με προειδοποιήσεις. Στην περιγραφή των εκθεμάτων υπάρχουν κόκκινα πλαίσια που προειδοποιούν -φωτογραφίες με λιντσάρισμα ανθρώπων, για παράδειγμα- τους θεατές για το (συναισθηματικά φορτισμένο) περιεχόμενό τους. Πώς μπορείς, όμως, να προειδοποιήσεις για ένα φέρετρο που κάποτε φιλοξένησε το ακρωτηριασμένο κορμί του Εμετ Tιλ; Ηταν ένας 14χρονος που δολοφονήθηκε στον Μισισιπή, το 1955, επειδή δήθεν φλέρταρε μια λευκή γυναίκα.

Το μουσείο ιδρύθηκε με απόφαση του Κογκρέσου το 2003, αλλά είχαν προηγηθεί δεκαετίες προσπαθειών για την προώθηση και ανάδειξη της προσφοράς των Αφροαμερικανών στο αμερικανικό έθνος. Αλλωστε, «το μυαλό του πολιτισμένου ανθρώπου είναι ένα μουσείο από αντιμαχόμενες αλήθειες» είχε πει ο Ρεμί ντε Γκουρμόν, γάλλος ποιητής. Μέχρι σήμερα, το μουσείο έχει συγκεντρώσει περισσότερα από 36.000 αντικείμενα, αλλά, περίπου, 3.500 θα εκτεθούν στο άνοιγμα της έκθεσης – πολλοί από αυτούς τους θησαυρούς τούς δώρισαν απλοί άνθρωποι. Ετσι κι αλλιώς, περισσότερα από 100.000 άτομα συνδέθηκαν με χορηγίες ή αμισθί εργασία για την πραγματοποίηση αυτού του στόχου. Το νέο μουσείο, που διαθέτει δέκα ορόφους, πέντε υπέργειους και πέντε υπόγειους, ανήκει στο Ιδρυμα Σμιθσόνιαν και εντάσσεται και αυτό στη μεγάλη οικογένεια των εθνικών μουσείων. Είναι το 19ο μουσείο του Ιδρύματος. Το κόστος του ανέρχεται σε 540 εκατ. δολάρια, από τα οποία τα 270 εκατομμύρια διατέθηκαν από ιδιώτες και το υπόλοιπο από τα ομοσπονδιακά κεφάλαια.

Η ιδέα για τη δημιουργία του, όπως λέει ο διευθυντής του, Λόνι Μπαντς, γεννήθηκε πριν από 11 χρόνια. Τον σχεδιασμό του ανέλαβε ο βρετανός αρχιτέκτονας Ντέιβιντ Ανταϊέ, με καταγωγή από την Τανζανία – ήταν εκείνος που κέρδισε τον διαγωνισμό που είχε προκηρυχθεί το 2008. Είναι γιος ενός διπλωμάτη από την Γκάνα και έτσι φαίνεται εντελώς φυσιολογικό ότι η σύλληψη της ιδέας του θα ήταν κάτι που θα θύμιζε αφρικανικό γλυπτό, ένα είδος τοτέμ. Ξεχωρίζουν τα μεταλλικά πάνελ της πρόσοψής του, για να αντανακλά τους ατέρμονους αγώνες των Αφροαμερικανών, σε ένα βαθύ μαύρο-καφέ χάλκινο, όπως οι ζωές των μαύρων που σφυρηλατήθηκαν με αγώνες. Η αρχιτεκτονική του μπορεί να συμβολίζει μια αφαιρετική μορφή χεριών που υψώνονται προς τον ουρανό ως ικεσία, ως προσευχή, αφού το μνημείο αποτελεί μια έκφραση της πίστης και της ελπίδας για ένα αύριο δίχως διακρίσεις. Αλλωστε, εάν είσαι μαύρος στην Αμερική, έτσι κι αλλιώς πρέπει να κάνεις τον σταυρό σου.

Την ίδια ώρα που θα γίνονται τα εγκαίνια και θα αστράφτουν τα φλας επάνω στα εκθέματα, ίσως κάποιος λευκός αστυνομικός να πυροβολεί ένα άοπλο παιδί με μαύρο δέρμα. Αυτές οι σκηνές στους αμερικανικούς δρόμους δεν θα σταματήσουν ποτέ να συμβαίνουν, αφού ο ρατσισμός ενάντια «σε κάθε αράπη» δεν μπορεί να ξεριζωθεί τόσο εύκολα. Αλλά αυτό το νέο μουσείο, έπειτα από τόσα χρόνια που ήταν στα σκαριά, επιχειρεί να απεικονίσει την άδολη προσφορά, τον πόνο και την υπερηφάνεια της μαύρης εμπειρίας στο Αμέρικα.

Οι ρίζες που στηρίζουν το δέντρο της Αμερικής δεν στοιχειοθετούνται μόνο από εγγλέζους εποίκους που έτρωγαν φυστικοβούτυρο, αλλά και από μαύρους, οι οποίοι, με διάφορους τρόπους, έδωσαν το αίμα τους στην Αμερική. Κυριολεκτικά, μέχρι τελευταίας ρανίδος, ως απόσταγμα της ψυχής και του μυαλού τους. Υπό αυτά τα δεδομένα, το μουσείο που στέκει αγέρωχο στην Constitution Avenue and 14th Street, δεν πρόκειται να ολοκληρωθεί ποτέ. Μπορεί τα δεσμά που φιλοξενούνται ως έκθεμα να σκούριασαν, αλλά οι μνήμες όχι. Ετσι, αυτό το μουσείο θα συνεχίσει να αφηγείται μια ιστορία που εξακολουθεί να εξελίσσεται, μάι νίγκα…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News