Το ρωσικό φυσικό αέριο σταμάτησε να ρέει προς την Ευρώπη μέσω του αγωγού που διέρχεται μέσω της Ουκρανίας την Τετάρτη, 2 Ιανουαρίου. Οι επιπτώσεις αυτής της της διακοπής, αν και αναμενόταν εδώ και καιρό, θα μπορούσαν να επηρεάσουν το ενεργειακό τοπίο στην ΕΕ και ενδεχομένως την ικανότητα της Μόσχας να χρηματοδοτεί τον πόλεμό της στην Ουκρανία.

Αυτό που συνέβη είναι ότι η Ουκρανία αρνήθηκε να ανανεώσει τη συμφωνία που επέτρεπε στη Ρωσία να στέλνει φυσικό αέριο μέσω του εν λόγω αγωγού στην Ευρώπη. Είναι χαρακτηριστικό ότι η συμφωνία τηρήθηκε ακόμη και μετά την ρωσική εισβολή το 2022 που σφράγισε την έναρξη της πιο αιματηρής πολεμικής σύγκρουσης στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο σοβιετικής κατασκευής αγωγός Ουρενγκόι-Πομάρι-Ουλζχόροντ μετέφερε αέριο από τη δυτική Σιβηρία μέσω της Σούντζα, στη ρωσική περιφέρεια του Κουρσκ. Στη συνέχεια το αέριο περνούσε μέσω Ουκρανίας προς τη Σλοβακία. Στη Σλοβακία, ο αγωγός αερίου χωρίζεται, με μία από τις διακλαδώσεις να πηγαίνει στην Τσεχία και την άλλη στην Αυστρία. Οι κύριοι αγοραστές αερίου είναι η Ουγγαρία, η Σλοβακία και η Αυστρία.

Οπως εξηγούν οι New York Times, «ο αγωγός ήταν ο τελευταίος μεγάλος διάδρομος φυσικού αερίου της Ρωσίας προς την Ευρώπη μετά το σαμποτάζ του αγωγού Nord Stream προς τη Γερμανία το 2022 —πιθανότατα από την Ουκρανία— και το κλείσιμο της διαδρομής μέσω Λευκορωσίας προς την Πολωνία».

Γιατί τώρα;

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει προειδοποιήσει εδώ και μήνες ότι δεν θα ανανεώσει την πενταετή σύμβαση για τη διέλευση του αερίου, η οποία έληξε τα μεσάνυχτα της 31ης Δεκεμβρίου. Η νεοϋορκέζικη εφημερίδα θυμίζει ότι η συμφωνία αυτή υπεγράφη πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αλλά μετά την κατάληψη της Κριμαίας από τη Ρωσία.

Η απάντηση που δίνει η εφημερίδα στο ερώτημα «γιατί τώρα», είναι πως «η Ουκρανία και οι δυτικοί σύμμαχοί της θέλουν να υπονομεύσουν την ικανότητα της Μόσχας να χρηματοδοτεί την πολεμική της εκστρατεία αλλά και την ικανότητα του Κρεμλίνου να χρησιμοποιεί την ενέργεια ως μοχλό πίεσης προς την Ευρώπη».

Αναλυτές σημειώνουν ότι το κλείσιμο του αγωγού θα μπορούσε να μειώσει τα έσοδα της Ρωσίας από τις πωλήσεις φυσικού αερίου κατά περίπου 6,5 δισ. δολάρια ετησίως. Ωστόσο η εξέλιξη ενέχει και κάποιους κινδύνους για την Ουκρανία. Η Ρωσία θα μπορούσε να βομβαρδίσει το δίκτυο αγωγών της Ουκρανίας, το οποίο έχει σε μεγάλο βαθμό γλιτώσει από επιθέσεις μέχρι στιγμής, καθώς ο Πούτιν έχει πλέον λιγότερους λόγους να αφήσει άθικτους τους αγωγούς.

Θα πλήξει αυτή η εξέλιξη την Ευρώπη; Οι New York Times στέκονται καταρχάς στο γεγονός ότι η λήξη της συμφωνίας μεταφοράς φυσικού αερίου —μέσω του αγωγού— αναμενόταν από καιρό, δίνοντας στις ευρωπαϊκές χώρες χρόνο να προετοιμαστούν. Επίσης, όπως είναι γνωστό, η Μόσχα μείωσε τις προμήθειες φυσικού αερίου στην Ευρώπη μετά την εισβολή στην Ουκρανία το 2022, ανεβάζοντας τους λογαριασμούς ενέργειας και αναγκάζοντας πολλές κυβερνήσεις να παρουσιάσουν πακέτα έκτακτης ανάγκης για να βοηθήσουν τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά που αντιμετώπισαν προβλήματα.

Παράλληλα, τα περισσότερα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης μείωσαν την εξάρτησή τους από το ρωσικό φυσικό αέριο και αναζήτησαν εναλλακτικές προμήθειες από το Αζερμπαϊτζάν και άλλους προμηθευτές. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2021, πριν το ξέσπασμα του πολέμου, η Ρωσία παρείχε πάνω από το 40% του αερίου που εισήγε η Ευρωπαϊκή Ενωση. Το ποσοστό αυτό μειώθηκε απότομα τα τρία χρόνια από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία κι έτσι, το 2024, το μερίδιο της Ρωσίας στις ευρωπαϊκές εισαγωγές φυσικού αερίου έπεσε κάτω από το 15%, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΕ.

Μόλις το 5% το 2024

Ο αγωγός μέσω της Ουκρανίας αντιπροσώπευε μόνο το 5% των εισαγωγών φυσικού αερίου της Ευρώπης το 2024 αλλά σύμφωνα με την αμερικανική εφημερίδα η διακοπή της ροής θα μπορούσε να έχει οικονομικό αντίκτυπο λόγω της μείωσης των ποσοτήτων που είναι διαθέσιμες σε μια ήδη περιορισμένη αγορά. Με άλλα λόγια, η διαταραχή αυτή θα μπορούσε να ασκήσει μεγαλύτερη πίεση σε έναν τομέα της ΕΕ που βρίσκεται ήδη υπό πίεση. Επίσης, παίζει ρόλο το γεγονός ότι οι τιμές στις ευρωπαϊκές αγορές φυσικού αερίου βρίσκονται εφέτος σε άνοδο. Οι τιμές αναφοράς έχουν αυξηθεί περισσότερο από 50% το τελευταίο δωδεκάμηνο αν και παραμένουν πολύ κάτω από τα υψηλά επίπεδα που σημειώθηκαν λίγο μετά τη ρωσική εισβολή.

Αυτό που ανησυχεί τους αναλυτές της αγοράς δεν είναι τόσο το γεγονός ότι οι χώρες θα ξεμείνουν από φυσικό αέριο, αλλά ότι ο εφοδιασμός τους με καύσιμα θα είναι πιο πολύπλοκος και ακριβός. Οι NYTimes σημειώνουν ότι οι ευρωπαϊκές τιμές του φυσικού αερίου είναι ήδη περίπου τέσσερις φορές υψηλότερες από εκείνες των Ηνωμένων Πολιτειών.

«Ο πραγματικός αντίκτυπος που βλέπω είναι ότι θα κοστίσει περισσότερο η εναλλακτική προμήθεια φυσικού αερίου σε χώρες όπως η Σλοβακία, η Αυστρία και η Τσεχία», δήλωσε στην εφημερίδα η Νατάσα Φίλντινγκ, επικεφαλής του τμήματος ευρωπαϊκών τιμών φυσικού αερίου στην εταιρεία ερευνών αγοράς, Argus Media.

Ποιες χώρες επηρεάζονται 

Ακόμη και μετά τη ρωσική εισβολή, τρία κράτη μέλη της ΕΕ -η Αυστρία, η Ουγγαρία και η Σλοβακία- συνέχισαν να αγοράζουν μεγάλες ποσότητες ενέργειας από τη Ρωσία. Η αυστριακή κυβέρνηση ανέφερε σε ανακοίνωσή της την Τετάρτη ότι είχε προετοιμαστεί και είχε βρει προμηθευτές εκτός Ρωσίας. Παράλληλα, η αυστριακή εταιρεία ενέργειας OMV ανέφερε τον περασμένο μήνα ότι είχε καταγγείλει τα συμβόλαιά της με την Gazprom και ήταν «καλά τοποθετημένη» για την τροφοδοσία της από εναλλακτικές πηγές.

Η Ουγγαρία του Βίκτορ Ορμπαν, η οποία είχε πιέσει για να παραμείνει ανοικτός ο ουκρανικός αγωγός, λαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του ρωσικού αερίου της μέσω του ξεχωριστού αγωγού TurkStream. Πέρα από τον Ορμπαν, και ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας, Ρόμπερτ Φίκο, είναι φιλικά διακείμενος προς τον Πούτιν. Οι New York Times σημειώνουν ότι η χώρα του εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το ρωσικό φυσικό αέριο. Ο Φίκο είχε απειλήσει μάλιστα να διακόψει την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος σε αντίποινα κατά της Ουκρανίας, εάν δεν παρέτεινε τη συμφωνία διαμετακόμισης φυσικού αερίου. Ο υπουργός Οικονομίας της Σλοβακίας ανέφερε πάντως σε δήλωσή του την Τρίτη ότι η χώρα του δεν θα αντιμετωπίσει ελλείψεις.

Ορισμένες άλλες ευρωπαϊκές χώρες εκτός ΕΕ συνέχισαν επίσης να αγοράζουν αέριο από τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένης της Σερβίας και άλλων χωρών στα Βαλκάνια. Η Μολδαβία, η οποία συνορεύει επίσης με την Ουκρανία, είναι πιθανώς η ευρωπαϊκή χώρα που θα πληγεί περισσότερο. Τον Δεκέμβριο κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης εν μέσω φόβων ότι ο τερματισμός των προμηθειών ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την κύρια πηγή ηλεκτρικής ενέργειας: ένα εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής που τροφοδοτείται με φυσικό αέριο στην αποσχισθείσα και υποστηριζόμενη από τη Ρωσία περιοχή της Υπερδνειστερίας. Αξιωματούχοι της Μολδαβίας δήλωσαν πάντως αυτή την εβδομάδα ότι η ηλεκτρική ενέργεια από τη γειτονική Ρουμανία θα επιτρέψει στη Μολδαβία να αποφύγει την ενεργειακή κρίση.

Πρόβλημα στην Υπερδνειστερία

Ωστόσο στην Υπερδνειστερία, η εταιρεία ενέργειας στην αποσχισθείσα αυτή περιοχή ενημέρωσε τους πελάτες της την Τετάρτη ότι θα σταματήσει να τους παρέχει φυσικό αέριο για θέρμανση σε ιδιωτικές κατοικίες στις πόλεις, τα χωριά και τις κωμοπόλεις. Η εταιρεία θα παρέχει αέριο για μαγείρεμα «έως ότου η πίεση στο δίκτυο πέσει πολύ χαμηλά», ανέφερε σε ανακοίνωσή της.

«Το γεγονός ότι η Ρωσία θα διακινδύνευε να βλάψει τους δικούς της φίλους στην Υπερδνειστερία η οποία έχει καταληφθεί από ρωσικά στρατεύματα για περισσότερες από τρεις δεκαετίες, δείχνει πόσο ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει αλλάξει τις προτεραιότητες της Μόσχας», σχολιάζουν οι New York Times.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News