Aδεια ράφια στα σουπερμάρκετ. Ο Ολαφ Σολτς μπροστά από την τουρμπίνα του αγωγού Nord Stream 1. Ανδρες με γερμανικές σημαίες στα χέρια. Αστυνομικοί που ξυλοκοπούν διαδηλωτές. Στόχος των εν λόγω εικόνων είναι να ανησυχήσουν και να εξοργίσουν τον γερμανικό λαό. Εμπεριέχονται σε βίντεο που παράγονται μαζικά, όπως μαζικά, στη συνέχεια προωθούνται στο Διαδίκτυο. Η μουσική υπόκρουσή τους (υποτίθεται πως) είναι δυσοίωνη και τρομακτική ενώ τα κείμενα που τα συνοδεύουν εκφράζουν όλα το ίδιο νόημα: «οι Γερμανοί υποφέρουν από τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, είναι θυμωμένοι, ο “οικονομικός πόλεμος” κατά του Κρεμλίνου πρέπει να τερματιστεί. Χωρίς να κατονομάζεται κάποια πηγή, γίνεται αναφορά σε “έρευνα” σύμφωνα με την οποία η πλειονότητα των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση “κάνει πολύ λίγα για τους πολίτες της”, αναφέρει η Süddeutsche Zeitung, αναδεικνύοντας ένα ανησυχητικό φαινόμενο όσον αφορά την έγκυρη ενημέρωση στο πλαίσιο του πολέμου που μαίνεται στην Ουκρανία.

Η βαυαρική εφημερίδα, μία από τις πιο έγκριτες της Γερμανίας, εντόπισε στο Διαδίκτυο μια σειρά από βίντεο με τον δικό της λογότυπο, σε ιστοτόπους που μοιάζουν με τον δικό της και έχουν παρόμοια διεύθυνση –sueddeutsche.me, για παράδειγμα, αντί για sueddeutsche.de.

«Αλλά τα βίντεο είναι πλαστά, αποτελούν φιλορωσική προπαγάνδα. Δεν βρίσκονται στον πραγματικό ιστότοπο της SZ, αλλά σε ψεύτικους ιστοτόπους. Οι δημιουργοί τους έχουν καταβάλει μεγάλη προσπάθεια για να δημιουργήσουν ένα κλίμα ενάντια στην φιλοουκρανική στάση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, υποτίθεται εξ ονόματος της SZ. Ο σχεδιασμός, η διαδικτυακή διεύθυνση στο επάνω μέρος του προγράμματος περιήγησης, το λογότυπο SZ, το έγχρωμο φόντο του κειμένου: όλα αυτά βασίζονται στην SZ», εξηγεί η πραγματική Süddeutsche Zeitung, κρίνοντας το τελικό αποτέλεσμα «εν μέρει παραπλανητικά αληθοφανές, εν μέρει ερασιτεχνικό».

Στο σχετικό ρεπορτάζ γίνεται λόγος για μια εκστρατεία παραπληροφόρησης στο πλαίσιο της οποίας «άγνωστα πρόσωπα απομιμούνται κύρια ΜΜΕ της Γερμανίας εδώ και εβδομάδες. Με τα σχετικά αληθοφανή βίντεο μεταδίδουν φιλορωσικά μηνύματα». Παρόμοια βίντεο στο Διαδίκτυο κυκλοφόρησαν και με τον λογότυπο άλλων σημαντικών ΜΜΕ της Γερμανίας, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται το Spiegel, το T-Online, η Bild, η Welt και η Frankfurter Allgemeine Zeitung. Πρώτη φορά το ζήτημα επισημάνθηκε στα τέλη του Αυγούστου από τo Τ-Online και την ZDF ενώ πλέον η υπόθεση ερευνάται από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πληροφοριών και από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος της Γερμανίας.

«Οι δημιουργοί προφανώς προσπαθούν να προσεγγίσουν ανθρώπους που εμπιστεύονται τα πιο γνωστά Mέσα Eνημέρωσης και τείνουν να αποφεύγουν τους σκοτεινούς διαύλους, όπως το Telegram, που αναπτύχθηκε στη Ρωσία και χρησιμοποιείται από εθνικιστικές ομάδες», εξηγεί η Süddeutsche. Η εφημερίδα του Μονάχου αποπειράθηκε να εντοπίσει τους ιδιοκτήτες των ιστοτόπων που σφετερίστηκαν την ταυτότητά της αλλά αυτό δεν κατέστη δυνατό: έσβησαν τα ίχνη τους χάρη στη συνδρομή της Privacy Guardian, μιας εταιρείας που ειδικεύεται στη διατήρηση της ανωνυμίας στο Διαδίκτυο.

Λέξεις με… κυριλλικούς χαρακτήρες

Εκ πρώτης όψεως τα πλαστά βίντεο είναι σχεδόν τέλεια, ωστόσο το περιεχόμενό τους είναι μάλλον προβληματικό καθώς «τα άρθρα και οι υπότιτλοι των βίντεο βρίθουν από ορθογραφικά λάθη και περίεργες διατυπώσεις ενώ ενίοτε εμφανίζονται λέξεις με κυριλλικούς χαρακτήρες».

Για τη διάδοσή τους οι άγνωστοι δράστες βασίζονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προωθώντας τους σχετικούς συνδέσμους στο Twitter και Facebook, εν μέρει υπό τη μορφή paid ads, εν μέρει ως σχόλια στις σελίδες σημαντικών γερμανικών οργανισμών, όπως το  Goethe-Institut. Λαμβάνοντας γνώση της κατάχρησης, το Facebook εξήγησε πως δεν μπορούσε να κάνει κάτι, γιατί επρόκειτο για βίντεο εξωτερικής προέλευσης και στην πλατφόρμα του υπήρχαν μόνον οι σύνδεσμοί τους.

Οι σύνδεσμοι των ψεύτικων ιστοτόπων προωθούνται επίσης μέσω ψεύτικων προφίλ τα οποία παράγονται μαζικά (και για αυτό έχουν χτυπητές ομοιότητες) μέσω ειδικών προγραμμάτων. Μερικά από τα στιγμιότυπα των βίντεο μπορούν να εντοπιστούν στο Διαδίκτυο και χρονολογούνται πριν από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Μηδαμινή επίδραση

Ωστόσο παρά τις προσπάθειες που καταβάλλουν οι παραχαράκτες – προπαγανδιστές του Κρεμλίνου, φαίνεται πως μάλλον δεν πετυχαίνουν τον στόχο τους. «Μπορείτε να βρείτε πολλούς ψεύτικους λογαριασμούς, αλλά σχεδόν καθόλου αντιδράσεις στα βίντεο που προωθούν. Οι τυχαίοι έλεγχοι δείχνουν ότι οι σύνδεσμοι με τα πλαστά βίντεο σπάνια κοινοποιήθηκαν από πραγματικούς ανθρώπους. Τα πλαστά βίντεο δεν είχαν καμιά επίδραση ούτε στο Telegram. Υπάρχει μια σειρά από μεγάλες ομάδες και κανάλια που ακολουθούν τη ρωσική προπαγανδιστική γραμμή ως προς το περιεχόμενο. Ομως οι πλαστοί ιστότοποι δεν εμφανίζονται σχεδόν ποτέ εκεί. Οπως όλα δείχνουν, το κόστος της καμπάνιας ήταν μεγαλύτερο από το κέρδος», αποφαίνεται η Süddeutsche Zeitung, απευθύνοντας, ωστόσο, έκκληση στους αναγνώστες της να επαγρυπνούν.