Πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής φιλοδοξούν να διαδραματίσουν ρόλο μεσολαβητή στη σύγκρουση Ισραήλ-Χαμάς –μεταξύ αυτών η Αίγυπτος, το Ομάν και το Κουβέιτ–, ωστόσο το Κατάρ παρουσιάζεται ως ο κύριος υπέρμαχος του διαλόγου και δύναμη επίλυσης κρίσεων στην περιοχή.
Ενδεικτικά, το εμιράτο διεκδίκησε τον αντίστοιχο ρόλο στον Λίβανο, στο Ιράν και, πιο πρόσφατα, στη Γάζα, ενώ δραστηριοποιήθηκε και σε χώρες εκτός της ευρύτερης γειτονιάς που το περιβάλλει, όπως στην Ουκρανία και στο Σουδάν.
Σε ό,τι αφορά τον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς, ειδικότερα, η Ντόχα έχει αναλάβει εδώ και εβδομάδες τον ρόλο του μεσολαβητή, μαζί με την Αίγυπτο και τις ΗΠΑ, για το ζήτημα των ομήρων που απήγαγαν οι παλαιστινιακές τρομοκρατικές οργανώσεις στη σφαγή της 7ης Οκτωβρίου στο νότιο Ισραήλ.
Την ίδια στιγμή, το Κατάρ φιλοξενεί, μεταξύ άλλων, την ηγεσία των Ταλιμπάν αλλά και την πολιτική πτέρυγα της Χαμάς, η οποία χαρακτηρίζεται ως τρομοκρατική οργάνωση από τις Ηνωμένες Πολιτείας, την ΕΕ κ.ά.
Ο διπλωματικός συντάκτης του Guardian Πάτρικ Γουίντορ επιχειρεί να φωτίσει αυτόν τον ιδιαίτερο ρόλο του Κατάρ στο διεθνές στερέωμα, γράφοντας τα εξής:
Γιατί το Κατάρ μεσολαβεί σε τόσες πολλές συγκρούσεις;
Οι αναλυτές λένε ότι το Κατάρ, μια μικρή αλλά εξαιρετικά πλούσια χώρα, χάρη στα τεράστια αποθέματά της σε υγροποιημένο φυσικό άεριο, αναλαμβάνει αυτόν τον ρόλο προκειμένου να καταστεί απαραίτητο στη διεθνή κοινότητα και να προστατευθεί με αυτόν τον τρόπο από τους ισχυρότερους γείτονές του, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Το μποϊκοτάζ του Κατάρ το 2017-2021 υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας απέδειξε ότι το εμιράτο έχει καλό λόγο να φοβάται τις ανεπιθύμητες παρεμβάσεις από τις γύρω χώρες.
Υπάρχουν διαφωνίες για τον ρόλο που αναλαμβάνει στην (τελευταία) ισραηλινοπαλαιστινιακή σύρραξη;
Ναι, διαφωνίες διατυπώνονται τόσο από την αμερικανική Δεξιά όσο και από πλευράς των Ισραηλινών.
Χαρακτηριστικά, ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής της Βόρειας Καρολίνας Τεντ Μπαντ έγραψε σε ανάρτησή του στο X (πρώην Twitter) αυτή την εβδομάδα: «Επί εβδομάδες, το υπουργείο Εξωτερικών του Κατάρ ισχυρίζεται ότι βρίσκεται κοντά στη σύναψη μιας συμφωνίας για την απελευθέρωση των ομήρων που κρατούνται από τη Χαμάς – συμπεριλαμβανομένων των αμερικανών ομήρων. Μέχρι πότε το Κατάρ θα συνεχίσει να φιλοξενεί τρομοκράτες που έχουν βάψει τα χέρια τους με αμερικανικό αίμα;»
Ο Γκέρσον Μπάσκιν, ένας ισραηλινός διαπραγματευτής ομήρων, επίσης αμφισβήτησε την αμεροληψία του Κατάρ ως διαμεσολαβητή, από τη στιγμή που φιλοξενεί τρομοκράτες. «Στο μυαλό μου, το Κατάρ είναι ένα κράτος που υποστηρίζει την τρομοκρατία και πρέπει να επαναφερθεί στην τάξη» σχολίασε ο αξιωματούχος στο πλαίσιο ημερίδας του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι Αμερικανοί, που διατηρούν τη μεγαλύτερη στρατιωτική τους βάση στην περιοχή στο εμιράτο, θα έπρεπε να ζητήσουν από το Κατάρ να εξαναγκάσει τη Χαμάς να απελευθερώσει τους ομήρους.
Ο Μπάσκιν συγκαταλέγεται, εξάλλου, μεταξύ εκείνων που πιστεύουν ότι οι αιγυπτιακές υπηρεσίες πληροφοριών έχουν καλύτερα κανάλια επικοινωνίας με τη Χαμάς σε σχέση με το Κατάρ, το οποίο, με τη σειρά του, δεν συνεργάζεται αποτελεσματικά με τις ισραηλινές υπηρεσίες πληροφοριών.
Η κριτική αυτή ασκεί μεγάλη πίεση στους διαπραγματευτές του Κατάρ να φέρουν εις πέρας την αποστολή τους, προκειμένου να καταδείξουν τόσο την ανεξαρτησία της Ντόχα από δυνάμεις όπως η Χαμάς, όσο και την αποτελεσματικότητά της. Πράγματι, η αιφνιδιαστική δήλωση από τον πρωθυπουργό του Κατάρ την Κυριακή ότι η Ντόχα βρισκόταν κοντά σε μια συμφωνία θα μπορούσε να αντανακλά την ανάγκη να καμφθεί ο αυξανόμενος σκεπτικισμός για τους χειρισμούς του εμιράτου στο Κογκρέσο των ΗΠΑ.
Ποια πλευρά στηρίζει το Κατάρ;
Το Κατάρ δεν εγκρίνει την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου, ωστόσο διατείνεται ότι η ευθύνη για το λουτρό αίματος ανήκει στο Ισραήλ λόγω της «κατοχής».
Στο πλαίσιο πρόσφατης συνόδου κορυφής του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας, η Ντόχα ζητούσε να υιοθετηθεί σκληρή γλώσσα κατά του Τελ Αβίβ, αντί για μια απλή καταδίκη της επιθετικότητας των Ισραηλινών στη Γάζα, κατηγορώντας έκτοτε το Ισραήλ για γενοκτονία των Παλαιστινίων και παραβιάσεις των συμβάσεων της Γενεύης. Παράλληλα, έθεσε το θέμα των «δύο μέτρων και δύο σταθμών» που τηρεί έναντι του Ισραήλ η διεθνής κοινότητα.
Από την άλλη, το Κατάρ επιχείρησε να πείσει το Ιράν να μην εμπλακεί στη σύγκρουση.
Αν υπήρξε ένας κοινός παρονομαστής στη στάση του Κατάρ, ήταν αυτός της αποκλιμάκωσης.
Γιατί οι διαπραγματεύσεις για τους ομήρους αποδεικνύονται τόσο δύσκολες;
Σε ένα επίπεδο, οι συνομιλίες αφορούν στην ανταλλαγή κρατουμένων (οι όμηροι της Χαμάς και του Ισλαμικού Τζιχάντ αναμενόταν να απελευθερωθούν υπό τον όρο απελευθέρωσης δεκάδων παλαιστινίων κρατουμένων, μεταξύ άλλων) και ως εκ τούτου μια διαδικασία της οποίας το τεχνικό σκέλος απαιτεί την οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ δύο εμπόλεμων μερών.
Η ταυτότητα των προσώπων που θα απελευθερωθούν από την κάθε πλευρά, τα κριτήρια για την επιλογή τους, η τοποθεσία και η μέθοδος μεταφοράς τους πρέπει να συμφωνηθούν. Εν προκειμένω, έχει συμφωνηθεί ήδη, εδώ και περισσότερες από δύο εβδομάδες, ότι τόσο η Χαμάς όσο και το Ισραήλ θα απελευθερώσουν γυναίκες και παιδιά. Οι κατάλογοι καταρτίζονται από τη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού.
Οι διαπραγματεύσεις είναι περισσότερο περίπλοκες, ωστόσο, διότι περιλαμβάνουν και το αίτημα της εκεχειρίας, το οποίο θέτει σειρά άλλων τεχνικών ζητημάτων προς επίλυση: για τον αριθμό των συνοριακών σημείων που θα ανοίξουν, για την εποπτεία τους, για την ανθρωπιστική βοήθεια που θα επιτραπεί να εισέλθει στη Γάζα, για τον συντονισμό της, για το επίπεδο της αποκλιμάκωσης σε στρατιωτικό επίπεδο.
Πρόκειται για μια μορφή διαπραγματεύσεων που περιγράφεται ως «ασυνήθιστη» για το Ισραήλ από τον Μπάσκιν, καθώς το Τελ Αβίβ συζητά, εμμέσως, με τους ανθρώπους που έχει ορκιστεί ότι θα συνεχίσει να πολεμά. Και συζητά για κατάπαυση του πυρός, πιθανότατα χάνοντας το πλεονέκτημα που έχει κερδίσει επί του πεδίου, σε μια σύγκρουση που θα μπορούσε να καθορίσει το μέλλον της Μέσης Ανατολής για τις επόμενες γενιές.
Τι γίνεται με τους άλλους ομήρους;
Στην περίπτωση που το σχέδιο της συμφωνίας που έχει δει το φως της δημοσιότητας γίνει δεκτό, η Χαμάς θα συνεχίσει να κρατά έως και 150 ανθρώπους ομήρους, προκειμένου να ζητήσει την απελευθέρωση περισσότερων δικών της κρατουμένων από τις ισραηλινές φυλακές.
Περίπου 7.000 Παλαιστίνιοι είναι φυλακισμένοι στο Ισραήλ, εκ των οποίων οι 559 εκτίουν ισόβια κάθειρξη για δολοφονίες Ισραηλινών. Επιπλέον, έχουν φυλακιστεί περί τους 130 τρομοκράτες, οι οποίοι συνελήφθησαν μέσα στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου. Το ένα τρίτο των κρατουμένων είναι μέλη της Χαμάς και μόνο οι 400, περίπου, από τους 7.000 προέρχονται από τη Γάζα. Στη συντριπτική τους πλειονότητα, οι κρατούμενοι κατάγονται από τη Δυτική Οχθη.
Η εξασφάλιση της απελευθέρωσής μεγάλου αριθμού των παραπάνω και η απελευθέρωση των υπόλοιπων ομήρων θα είναι πολύ πιο δύσκολη.