Τι είχε κατά νου η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αποφασίζοντας να διορίσει, για πρώτη φορά στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, έναν επίτροπο αρμόδιο για την Αμυνα; Την επιθετικότητα της Ρωσίας, τον πόλεμο που εξακολουθεί να μαίνεται στην Ουκρανία καθώς και την αβεβαιότητα όσον αφορά τη δέσμευση των ΗΠΑ να συνεχίσουν να προασπίζονται τους ευρωπαίους συμμάχους τους.   

Εύκολα, οπότε, συμπεραίνεται πως ο νέος, πρώτος, επικεφαλής του χαρτοφυλακίου της Αμυνας καλείται να επιτελέσει ένα εξαιρετικά δύσκολο έργο: γιατί ο πόλεμος στην Ουκρανία ανέδειξε τεράστιες ελλείψεις όσον αφορά την ικανότητα της Ευρώπης να αμύνεται· γιατί οι στρατοί της είναι μικροί και σε ορισμένες περιπτώσεις ανεπαρκώς εξοπλισμένοι· γιατί καθυστέρησε να αυξήσει τις στρατιωτικές δαπάνες της και να δώσει προτεραιότητα στην παραγωγή βλημάτων πυροβολικού, πυρομαχικών και συστημάτων αεράμυνας· γιατί παραμένει βαθιά εξαρτημένη από τις Ηνωμένες Πολιτείες για βασικό στρατιωτικό εξοπλισμό και κεφάλαια.    

Ωστόσο, πριν καν αναλάβει τα νέα του καθήκοντα ο Αντριους Κουμπίλιους, πρώην πρωθυπουργός της Λιθουανίας, αρκετοί αναλυτές επισημαίνουν, καταρχάς πως το χαρτοφυλάκιό του είναι ασαφές αλλά και ότι σε μεγάλο βαθμό υποχρηματοδοτείται. Σημειώνουν πως ο διορισμός του είναι περισσότερο συμβολικός, παρά ουσιαστικός, και διερωτώνται κατά πόσο η Ευρώπη σοβαρολογεί, δηλώνοντας πως είναι έτοιμη να αναλάβει την ευθύνη για την ασφάλεια και την άμυνά της.   

«Η Ευρώπη δεν έχει στρατό. Από νομική άποψη η άμυνα αποτελεί αρμοδιότητα των 27 κρατών- μελών, 23 εκ των οποίων είναι επίσης μέλη της συμμαχίας του ΝΑΤΟ. Στην πραγματικότητα, ο Κουμπίλιους θα είναι ένας επίτροπος αρμόδιος για την ευρωπαϊκή βιομηχανία όπλων, όχι για την άμυνα αυτή καθαυτή», γράφουν οι New York Times, εξηγώντας πως το πιο δύσκολο έργο του λιθουανού επιτρόπου θα είναι να αποπειραθεί να συντονίσει τις αμυντικές βιομηχανίες των διαφόρων ευρωπαϊκών κρατών και να τις ωθήσει προς μια πιο τυποποιημένη (συνεχή) παραγωγή, αυξάνοντας, συγχρόνως, τη συλλογική αγοραστική δύναμη της ΕΕ.    

Πριν από την αναπάντεχη παραίτησή του, την περασμένη Δευτέρα, ο Τιερί Μπρετόν, ο οποίος ήταν υπεύθυνος και για τη βιομηχανία, ως επίτροπος αρμόδιος για την εσωτερική αγορά, είχε υπολογίσει πως για μια ευρωπαϊκή άμυνα θα απαιτούνταν 100 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. Αλλά ακόμη και 20 ή 30 δισεκατομμύρια ευρώ, δηλαδή τα χρήματα που δαπανούν ανά έτος για την άμυνά τους μεγάλα κράτη της Ευρώπης, «θα αρκούσαν για να καταστεί η Ευρωπαϊκή Ενωση σημαντικός επενδυτής στην ήπειρο και να αρχίσει να διαμορφώνει επιχειρηματικές αποφάσεις», όπως είπε ο Καμίλ Γκραν, πρώην βοηθός γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ για τις αμυντικές επενδύσεις και νυν αναλυτής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR).   

Προς το παρόν, ωστόσο, η ΕΕ απέχει παρασάγγας από αυτά τα πόσα, δεδομένου ότι με βάση τον καταρτισμένο προϋπολογισμό της, την περίοδο 2025-2027 θα μπορεί να δαπανήσει μόλις 1,5 δισ. για την άμυνά της, πολύ λιγότερα από όσα απαιτούνται. «Για να αλλάξει, οπότε, η δομή της ΕΕ, αυτό που χρειάζεται είναι περισσότερο ένας μάγος παρά ένας επίτροπος», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Κρίστιαν Μόλινγκ, ειδικός στον τομέα της άμυνας και επικεφαλής του προγράμματος για την Ευρώπη στη γερμανική δεξαμενή σκέψης Bertelsmann Stiftung. Ο Αντριους Κουμπίλιους «είναι ένας βασιλιάς χωρίς βασίλειο», πρόσθεσε.   

Ενας επίτροπος Αμυνας «θα μπορούσε να καταστεί ο καταλύτης για περαιτέρω μεταρρυθμίσεις και καλύτερο συντονισμό, αλλά οι καλές προθέσεις σε αυτόν τον τομέα απέτυχαν πολλές φορές να φέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα», σημείωσε από την πλευρά της η Εστερ Σαμπατίνο του International Institute for Strategic Studies, ενός κεντρώου ερευνητικού ινστιτούτου που εδρεύει στο Λονδίνο και εστιάζει στην άμυνα και στην ασφάλεια.

Πέρα, όμως, από τα πολλά δισεκατομμύρια που χρειάζονται αλλά δεν υπάρχουν, ζήτημα αποτελεί και η επικάλυψη των αρμοδιοτήτων και των ευθυνών εντός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των 27. Οπως σημειώνεται στο ρεπορτάζ των New York Times, η ΕΕ έχει ήδη επίτροπο για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφαλείας και σύντομα χρέη πρόκειται να αναλάβει η Κάγια Κάλας, πρώην πρωθυπουργός της Εσθονίας. Υπάρχει επίσης ο γάλλος πρώην υπουργός Εξωτερικών Στεφάν Σεζουρνέ, ο αντικαταστάτης του Τιερί Μπρετόν, τον οποίο η Φον ντερ Λάιεν διόρισε αντιπρόεδρο αρμόδιο για τη βιομηχανική στρατηγική, καθώς επίσης και η Χένα Βιρκούνεν από την Φινλανδία, επίσης αντιπρόεδρος, αρμόδια για την τεχνολογική υπεροχή, την ασφάλεια και τη δημοκρατία. «Ποια είναι, οπότε, η δουλειά του Επιτρόπου Aμυνας και είναι πραγματικά απαραίτητη;», διερωτήθηκε ο Κρίστιαν Μόλινγκ ειδικός σε θέματα άμυνας και διευθυντής του Ιδρύματος Bertelsmann για την Ευρώπη.

Στο αμερικανικό δημοσίευμα γίνεται λόγος και για την πρόσφατη έκθεση Ντράγκι για την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα, στην οποία ο ιταλός πρώην πρωθυπουργός και πρώην πρόεδρος της ΕΚΤ, τάχθηκε υπέρ του νέου χαρτοφυλακίου: η Ευρώπη αγοράζει περισσότερο από το 60% του εξοπλισμού της από τις Ηνωμένες Πολιτείες, συν ένα άλλο 15% από άλλες χώρες εκτός ΕΕ. χωρών. Επομένως, η αύξηση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών οπλικών συστημάτων θα ωφελούσε και τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες και τους φορολογούμενους, όπως υποστήριξε στην έκθεσή του ο ιταλός οικονομολόγος, εκφράζοντας μια άποψη την οποία συμμερίζονται πολλοί άλλοι. «Η Ευρώπη σπαταλά τους κοινούς πόρους της», έγραψε ο Ντράγκι. «Εχουμε μεγάλη συλλογική αγοραστική δύναμη, αλλά τη μειώνουμε, σκορπίζοντάς την σε πολλά διαφορετικά εθνικά και κοινοτικά όργανα», πρόσθεσε. 

Σε αυτό το πλαίσιο πρότεινε την έκδοση ευρωομολόγων για τη χρηματοδότηση της αμυντικής βιομηχανίας καθώς και άλλων σημαντικών επενδύσεων. Ωστόσο η πρότασή του απορρίφθηκε σχεδόν αμέσως από ισχυρά κράτη-μέλη της ΕΕ, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, χώρες οι οποίες παραδοσιακά τάσσονταν κατά της έκδοσης κοινού ευρωπαϊκού χρέους. 

Ομως δίχως επιπλέον χρήματα ο νέος ευρωπαίος επίτροπος για την άμυνα πιθανώς να μην καταφέρει να κάνει, ό,τι επιβάλλεται (από τις εξαιρετικές περιστάσεις) να κάνει, όπως το να καταστήσει την αρωγή της Ουκρανίας από την ΕΕ πιο αποτελεσματική, αναπληρώνοντας συγχρόνως τα αποθέματα στρατιωτικού εξοπλισμού και πυρομαχικών των χωρών που συνδράμουν στρατιωτικά την εμπόλεμη χώρα.

Η Ευρώπη πρέπει επίσης να παράσχει κεφάλαια εκκίνησης (seed money), όπως τόνισε ο Καμίλ Γκραν, πρώην βοηθός γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ για τις αμυντικές επενδύσεις. Ο γάλλος ειδικός εξήγησε πως αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να προωθηθεί η έρευνα και η ανάπτυξη όπλων νέας γενιάς και των λεγόμενων στρατηγικών μέσων (όπως η ολοκληρωμένη αεροπορική και αντιπυραυλική άμυνα, εξελιγμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και δορυφόροι συλλογής πληροφοριών) τα οποία, σήμερα, παρέχονται και πωλούνται σχεδόν αποκλειστικά από τις ΗΠΑ.

Δεδομένου, ωστόσο, του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία και σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι την ΗΠΑ εστιάζουν στην απειλή της Κίνας, το ζήτημα της στρατιωτικής εξάρτησης της Ευρώπης από την Ουάσιγκτον δεν είναι πλέον μόνον θεωρητικό, όπως ανέφερε στους NYT ο Ιαν Λέσερ, διευθυντής του γραφείου του German Marshall Fund στις Βρυξέλλες.

Ο ίδιος σημείωσε πως προς το παρόν οι Ευρωπαίοι εξακολουθούν να τείνουν σχεδόν φυσικά να αγοράζουν όπλα από μεγαλύτερες αμερικανικές βιομηχανίες. «Αλλά η Ευρώπη βρίσκεται σε διαδικασία μετατόπισης από το να βλέπει τις δικές της αμυντικές βιομηχανίες ως εθνικές βιομηχανίες στο να τις θεωρεί και ως βασικά δομικά στοιχεία για ισχυρότερη ευρωπαϊκή άμυνα», υποστήριξε, υπογραμμίζοντας, όμως, και αυτός το ζήτημα της έλλειψης χρημάτων.

Γαλλία, Γερμανία και Ιταλία χτενίζουν ήδη τους προϋπολογισμούς τους για περικοπές ενώ, καθώς, ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες καθίστανται ολοένα πιο επιφυλακτικές όσον αφορά την περαιτέρω σημαντική στήριξη της Ουκρανίας, το κίνητρο για την εξεύρεση χρημάτων θα μπορούσε να εξασθενίσει περαιτέρω, ανέφερε σχετικά ο Εντ Αρνολντ, ανώτερος ερευνητής στο Royal United Services Institute, μια βρετανική δεξαμενή σκέψης με επίκεντρο την ασφάλεια.