Το ζητούμενο είναι αν όλα όσα έγιναν στην περίοδο της επταετίας, άλλαξαν ιστορικά την κοινωνία. Αν, δηλαδή, αυτό το κομμάτι του ελληνικού αφηγήματος έπαιξε ευεργετικό ρόλο στην αφύπνιση του λαού, σε σχέση με τη σημασία της δημοκρατίας και της πολιτικής ελευθερίας.

Επειδή, όμως, όλα κρίνονται από το αποτέλεσμα, το πιθανότερο είναι πως ο «παιδαγωγικός» ρόλος της εμπειρίας αποδείχτηκε αρνητικός. Γιατί, δυστυχώς, οι δικτατορίες έχουν πάντα την ιδιότητα να παράγουν έναν υπερβολικό αριθμό «ηρώων». Πολύ περισσότερων από αυτούς που μπορεί η ίδια η κοινωνία να καταναλώσει αργότερα! Και το χειρότερο είναι ότι όλοι αυτοί συνωστίζονται στο κατώφλι της εξουσίας, κρατώντας στα χέρια τους το έπαθλο του επαναστάτη. Μην ξεχνάτε πως ακόμα και ο Σημίτης έριχνε κροτίδες στην αντίσταση εναντίον της χούντας…

Κι αν η πολιτική  τάξη της χώρας βρήκε μια καλή ευκαιρία να ξεπλύνει τις αμαρτίες της, τι ακριβώς έγινε με τον λαό; Αντέδρασε στην έλλειψη ελευθερίας και στην καταπίεση των ανώτερων ενστίκτων του; Μάλλον όχι. Γι' αυτό και πέρασαν επτά χρόνια, που δεν είναι και λίγα για ένα καθεστώς αντιδημοκρατικό. Οι αντιδράσεις ήρθαν από αυτούς που ένιωθαν πραγματικά να δοκιμάζεται η ελευθερία τους. Και είναι τόσο απλό να καταλάβουμε ότι μια μερίδα της δημιουργικής Ελλάδας δεν ήταν δυνατόν να ανεχτεί το κιτς, τον κακόγουστο δεξιό λαϊκισμό και τη δέσμευση της πνευματικής ανεξαρτησίας.

Οι λογοτέχνες, οι δημοσιογράφοι, οι επιστήμονες και οι υγιείς επιχειρηματίες ένιωθαν την παρέμβαση σαν τροχοπέδη στην οποιαδήποτε δημιουργική τους προσπάθεια. Αντίθετα, ο πολύς κόσμος έχτιζε σπίτια, οι εργολάβοι πολυκατοικίες, οι ξενοδόχοι μονάδες πάνω στο κύμα και κάποιοι άλλοι έβρισκαν δουλειά στα μεγάλα εργοστάσια των ημετέρων βιομηχάνων που καταπατούσαν ρέματα και δημόσια οικόπεδα.

Όσο για τους πολιτικούς που έδιναν τον αγώνα για επαναφορά, το κίνητρο δεν νομίζω ότι ήταν και τόσο ανιδιοτελές. Είχαν ήδη αποδείξει στη δεκαετία του '60, πόσο νοιάζονταν για την ποιότητα της δημοκρατίας. Οι περισσότεροι από αυτούς σέρνονταν έξω από το παλάτι και περίμεναν τη σειρά τους να διεκδικήσουν έναν ρόλο στη νέα συνωμοσία εναντίον των αντιπάλων.

Άρα, μετά βίας μπορούμε να υπολογίζουμε σε κάποιες ελάχιστες μορφές, που αναδείχτηκαν ως αντίδοτα στη μεταδικτατορική περίοδο. Πολιτικά, κοινωνικά και πολιτιστικά, η χώρα γύρισε πίσω, όπως και σε άλλες δύσκολες περιόδους της ιστορίας της. Ο ένας Έλληνας έμαθε να ρουφιανεύει τον άλλον, η πολεοδομική και αισθητική καταστροφή της χώρας συνεχίστηκε και για άλλη μια φορά καλλιεργήθηκαν τα πιο ταπεινά ένστικτα της νεοελληνικής ταυτότητας. Όλο αυτό το πλήθος που γέμιζε τα στάδια στις γιορτές των Συνταγματαρχών, έτρεξε στο αεροδρόμιο να υποδεχθεί τον Καραμανλή και επτά χρόνια αργότερα ξεχύθηκε στους δρόμους με πράσινες σημαίες, ψηφίζοντας να βγούμε από το ΝΑΤΟ και την ΕΟΚ!

Οπότε, σε κάθε «επαναστατική» επέτειο των Απριλιανών θα ήταν χρήσιμο να φέρνουμε στο μυαλό μας δύο πολύ διδακτικά συμπεράσματα. Το ένα είναι ότι και οι Συνταγματάρχες, όπως και οι πολιτικοί, χρησιμοποίησαν ανέξοδα και με μεγάλη έπαρση τη λέξη «επανάσταση». Και το δεύτερο, ότι η χειρότερη περίοδος μετά από κάθε δικτατορία είναι αυτή που ακολουθεί και όχι τόσο η ίδια η δημοκρατική εκτροπή.

Τι ήταν λοιπόν η χούντα; Ένα τεράστιο εργαστήριο εκτροφής «αρουραίων», που αργότερα προσποιήθηκαν τους επαναστάτες. Ένα σχολείο «μαύρης κουκούλας» και υποκουλτούρας, που πήρε τον δρόμο της μεταπολίτευσης. Κι αν από κει μέσα βγήκαν κάποιοι ελάχιστοι ήρωες, χάθηκαν «περπατώντας στα σκοτεινά…». Στη θέση τους, η διαστροφή του ίδιου «χουντικού» όχλου τοποθέτησε τις καρικατούρες τους. Όχι; Δεν είναι ακριβώς έτσι; Για ρίξτε μια ματιά γύρω σας. Πέρασαν μόνο 48 χρόνια…

Υ.Γ: «Ξέρω: κηρύγματα καὶ ρητορεῖες πάλι, θὰ πεῖς… Ἄ, ρὲ Λαυρέντη, ἐγὼ ποὺ μόνο τὄξερα τί κάθαρμα ἤσουν». Μανώλης Αναγνωστάκης

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News