Παρακολουθώντας κανείς τον δημόσιο λόγο για τη λαθροχειρία στη λίστα Λαγκάρντ, δεν μπορεί παρά να διαπιστώσει ότι κάθε φορά που ξεσπάει ένα νέο σκάνδαλο, μοιάζει να ξεκινάει η ιστορία απ’ την αρχή. Παρότι τα γεγονότα των σαράντα τελευταίων χρόνων είναι εν πολλοίς επαναλαμβανόμενα και σχετίζονται με τη διαφθορά και τη συγκάλυψη πολιτικών προσώπων.

Η χαριστική λ.χ. συμπεριφορά τού Παπακωνσταντίνου (;) στα ξαδέρφια του – για την οποία ‘έχουμε εκπλαγεί’ (και πάλι)– είναι πανομοιότυπη με τις εν κρυπτώ χαριστικές ρυθμίσεις σύμπαντος του Κοινοβουλίου προς τους συγγενείς τους-υπαλλήλους της Βουλής. Γιατί λοιπόν η τόση έκπληξη; 

Ωστόσο, κάθε φορά αντιμετωπίζουμε το καινούριο γεγονός σαν ξεχωριστό και  μεμονωμένο· και πιάνουμε το νήμα της ιστορίας από την αρχή αφήνοντας στην άκρη τις γενεσιουργές αιτίες των πραγμάτων. Επιμένουμε να εστιάζουμε στα πρόσωπα που εναλλάσσονται επί σκηνής, όχι στην ομοιότητα των γεγονότων· (σαν εκείνον που του ’δείχνουν το φεγγάρι, κι αυτός κοιτάει το δάχτυλο). Γι’ αυτό και δεν μπορούμε ν’ αλλάξουμε την μοίρα μας. Και βράζουμε με το ζουμί μας, στο ίδιο πάντα καζάνι.    

Τι μας εμποδίζει λοιπόν να εντοπίζουμε τα κοινά σημεία, να ανιχνεύουμε πανομοιότυπα χαρακτηριστικά και συμπεριφορές ταυτόσημες, ώστε κάνοντας τις δέουσες αναγωγές να βγάζουμε επιτέλους γενικότερα συμπεράσματα;

Οι λόγοι πιθανόν είναι πολλοί, όμως μια βασική αιτία, υποψιάζομαι, σχετίζεται με την επίπεδη αφήγηση των γεγονότων· με την επιδερμική περιγραφή τους που τα αποκόπτει από τις βαθύτερες αιτίες τους. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς πόση αμάσητη τηλεοπτική τροφή καταναλώνουμε καθημερινά, χωρίς τη χρονική δυνατότητα ανάλυσης ή ερμηνείας της. Η εικονιστική – και μάλιστα κατακερματισμένη – καταγραφή των γεγονότων αποδυναμώνει κάθε λογικό συσχετισμό και αμβλύνει την ικανότητα τού νου να εντάσσει το μερικό στο γενικό, τη μονάδα στο σύνολο.

Χωρίς συνάφεια των γεγονότων δεν μπορείς να πας πιο πέρα, δεν εξελίσσεται η σκέψη. Είναι πια αδύνατη η σύγκριση και ο συσχετισμός των φαινομενικά ανόμοιων πραγμάτων για την εξαγωγή ευρύτερων συμπερασμάτων· έτσι οι ίδιες καταστάσεις επαναλαμβάνονται μοιραία, τα ίδια λάθη ανακυκλώνονται αέναα και μας εντυπωσιάζουνε εξίσου με τα προηγούμενα– παρότι όμοια ακριβώς. Τι απομένει; ένας βερμπαλιστικός δημόσιος λόγος εκτονωτικός μεν, ατελέσφορος δε. ( Εξαίρεση , πράγματι, αποτελεί αυτός εδώ ο ιστότοπος και δύο – τρεις πηγές ακόμα).

Μία αιτία λοιπόν είναι αυτή. Η άλλη– εξίσου βασική – σχετίζεται, θαρρώ, με την κυρίαρχη κουλτούρα που επικράτησε την τελευταία 40ετία και που μ’ αυτήν διαπαιδαγωγηθήκαμε ως λαός. Γαλουχηθήκαμε αποκλειστικά και μόνο –τα λαϊκά κυρίως στρώματα τα δίχως πρόσβαση σε εναλλακτικές μορφές ψυχαγωγίας και εκπαίδευσης– με μια λεπτομερειακή περιγραφή ‘ηρώων’ που κινούνται ανάμεσα σε δύο γκολπόστ, έχουν μόνο δύο εκδοχές (μέσα ή έξω), και δύο μόνο ενδεχόμενα (της νίκης ή της ήττας). Μιλάω για την ποδοσφαιρική κουλτούρα –όχι για το άθλημα, βεβαίως –όπου το εξόφθαλμο και αυτονόητο αναλύεται με επιστημονική σοβαροφάνεια και κατά κόρον. 

Μπορεί ν’ αλλάξει τώρα κάτι; Φοβάμαι πως η κατάσταση θα επιδεινώνεται όσο η αναπαραγωγή κι η ανακύκλωση του προφανούς θα επιβάλλεται πάνω στην ερμηνευτική δημοσιογραφία. Το μεγάλο κοινό χειραγωγούμενο θα υπακούει στη επίπεδη περιγραφή. Οι διαμορφωτές της σκέψης θα παραμένουν κυρίαρχοι τού παιχνιδιού και, όσοι σκεπτόμενοι, είτε θα απομακρύνονται ολοένα και περισσότερο από το κοινωνικό πεδίο, είτε θα επιδίδονται σε έναν άνισο– και μάταιο – αγώνα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News