Μια από τις πάγιες συνταγές αύξησης της παραγωγικότητας και της ταχύτητας στην εκτέλεση των διαδικασιών του σύγχρονου μάνατζμεντ βασίζεται στη δραστική μείωση της πολυπλοκότητας. Keep it simple, λένε οι Αμερικάνοι, reduce the complexity to the max, όσο περισσότερο, τόσο καλύτερα.

Επιστημονικές θεωρίες περί οργάνωσης και διοίκησης επιχειρήσεων υπολογίζουν το βέλτιστο μέγεθος μιας επιχείρησης, ενός εργοστασίου. Από τη μια ακούγεται λογικό, ότι ένα οργανωτικό σχήμα, ένα εργοστάσιο, καλύτερα να μην ξεπερνάει π.χ. τους πεντακόσιους εργαζόμενους, για να κινείται με σχετικά μικρή διευθυντική ομάδα, από την άλλη υπάρχουν εταιρίες που απασχολούν πάνω από εκατό χιλιάδες εργαζόμενους ανά την υφήλιο. Με τη σωστή, μελετημένη οργάνωση υλοποιείται ένας δομημένος καταμερισμός έργου και το διοικητικό κόστος περιορίζεται μέσω μεθόδων lean. Σαφώς, το βέλτιστο μέγεθος ενός οργανισμού είναι συνάρτηση του αντικειμένου της εργασίας.

Άλλα νούμερα μάς δίνει μια χημική βιομηχανία, άλλα μια επιχείρηση λιανικής, άλλα η βαριά βιομηχανία χάλυβος. Ο κοινός παρονομαστής της όποιας βελτίωσης όμως βρίσκει πράγματι εμπόδια στην εκάστοτε πολυπλοκότητα. Δαιδαλώδεις διαδικασίες, περίπλοκα οργανογράμματα απαιτούν περισσότερο χρόνο εκτέλεσης, άρα περισσότερα άτομα, και τελικά έχουν μεγαλύτερο κόστος, το οποίο πιθανόν να μη θέλει να φορτωθεί ο καταναλωτής, εάν έχει την επιλογή.

Τεχνολογικώς, οι αυτοματισμοί και η ρομποτική επηρεάζονται και αυτές άμεσα από τον βαθμό της πολυπλοκότητας. Άρα υπάρχει και εδώ ένα σοβαρό κίνητρο μείωσης της πολυπλοκότητας.

Η ανάπτυξη πολύπλοκων μηχανημάτων, όπως ένα σύγχρονο αυτοκίνητο, ένα αεροπλάνο ή ένα κινητό τηλέφωνο βάζει δύσκολα θέματα, που δεν επιλύονται με απλουστεύσεις. Ένα πολύπλοκο προϊόν «σπάει» από τους μηχανικούς τής ανάπτυξης κατά κάποιο οργανωτικό τρόπο σε κομμάτια με δομική συνοχή, για να επακολουθήσει η λογική σύνδεση. Και η σύνθεση. Μέθοδοι της θεωρίας των συστημάτων, systems engineering, δίνουν και σε αυτά τα οργανωτικά και τεχνικά προβλήματα λύσεις.

Υπάρχει όμως άλλος ένας όρος, που ανεβάζει τις δυσκολίες κατανόησης και των αποτελεσματικών ελέγχων. Η περιπλοκότητα. Ένα σύγχρονο κινητό τηλέφωνο είναι και πολύπλοκο μηχάνημα αλλά και περιπλεγμένο με το διαδικτυακό του περιβάλλον. Όταν αναφερόμαστε σε πολιτικές καταστάσεις, σε συμφέροντα, πάμε σε «διαπλοκή».

Από αυτό το σημείο προχωράμε στη δημόσια διοίκηση. Ως γνωστόν, η ελληνική (και όχι μόνο η ελληνική) ιδιομορφία είναι και πολύπλοκη, και περιπλεγμένη, και διαπλεκόμενη. Το νομικό μας σύστημα έχει περίεργες παρενέργειες, που αντιτίθενται στη όποια εξορθολόγηση και απλούστευση.

Γιατί άραγε, όταν η επιστήμη μάς διδάσκει το τελείως αντίθετο; Μη μου πείτε ότι δεν υπάρχουν έξυπνοι άνθρωποι που δεν κατανοούν τι συμβαίνει. Όχι, υπάρχουν. Ένα πολύπλοκο σύστημα οργάνωσης αποζητεί το περιπλεγμένο νομικό πλαίσιο, διότι κατ' αυτόν τον τρόπο αυξάνει την αντίσταση και την ανθεκτικότητά του σε επιθετικές παρεμβάσεις απλοποίησης, αξιολόγησης και διαφάνειας! Στη Γερμανία η λεγόμενη Agenda 2010, εμπεριέχουσα δραστικές προσαρμογές και μεταρρυθμίσεις, κόστισε πολύ στον τότε Καγκελάριο, τον Σρέντερ, των Σοσιαλδημοκρατών. Αναγκάστηκε να παει σε πρόωρες εκλογές, που δεν συνηθίζονται καθόλου στη Γερμανία. Και έχασε. Από τότε έπιασε τη θέση στην Καγκελαρία η… προσφιλής μας κυρία Μέρκελ.

Οι οργανισμοί του (ελληνικού) δημοσίου συγκρίνονται με έναν ζωικό οργανισμό. Το σύστημα θέλει να διατηρηθεί επί μακρόν εν ζωή. Και για να αυξήσει την εμβέλειά του και την επιρροή του, θέλει να απορροφήσει όσο το δυνατόν περισσότερα μέσα από το οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον προς… διαιώνιση του είδους.

Αλλαγές προς λύση της πολυπλοκότητας είναι εφικτές, συντελούνται όμως, ενίοτε, με ανορθόδοξο τρόπο. Με βίαιο τρόπο. Ο μέγας Αλέξανδρος χρησιμοποίησε το σπαθί του, διότι δεν μπορούσε να λύσει αλλιώς τον πολύπλοκο γόρδιο δεσμό.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News