Αν οι πόλεις έχουν πρόσωπο, σώμα κανονικό με σάρκα και οστά, τότε ένα μικρό κομμάτι της αχαϊκής πρωτεύουσας ταυτίζεται αναμφίβολα με την Καστροπολιτεία της Achaia Clauss.

Τι είναι η Achaia; Μάρκα κρασιού, βιομηχανία κραταιά, αξιοθέατο ή τουριστικός προορισμός;  Όλα αυτά μαζί, κι ακόμα ένας "θεσμός" συνυφασμένος με την εξέλιξη και την εμπορική ανάπτυξη της Πάτρας από το 1860 και μετά. Αφότου ο Βαυαρός Γουσταύος Κλάους ρίζωσε στην περιοχή που πήρε το όνομά του κι έχτισε εκεί τις τεράστιες εγκαταστάσεις της Οινοποιίας του, χώρους αποθηκευτικούς, κελάρια και υπόγειες δεξαμενές, βαρέλια δρύινα φερμένα απ’ την Τεργέστη, σκαλιστά. Ύψωσε γύρω γύρω πύργους και μέσα έχτισε ένα ολόκληρο χωριό, με σπίτια και σχολείο για τα παιδιά των εργατών του, με εκκλησία καθολική και ορθόδοξη, κήπους και δρόμους εσωτερικούς.  

Δημιουργώντας ο Κλάους την «πρώτη βιώσιμη επιχείρηση»*, συνέβαλε στην πολυεθνική σύνθεση της αχαϊκής πρωτεύουσας που έκτοτε απόκτησε τον πολυπολιτισμικό της χαρακτήρα: «Για έναν ολόκληρο αιώνα αποβιβάζονται στο λιμάνι της επιβάτες και εμπορεύματα, πόλκες και βαλς, ιδέες, τυχοδιώκτες, πρόσφυγες, θίασοι όπερας και μετανάστες»* και φυσικά κρασί. Η  Μαυροδάφνη της Achaia έγινε έκτοτε ο πρεσβευτής της πόλης στα σαλόνια της Ευρώπης κι ως τα πέρατα της οικουμένης.  

Τώρα η Οινοποιία, θύμα της κρίσης, υποχρεώνεται σε «άτακτη οπισθοχώρηση» παραγωγής. Ένας ακμαίος παραγωγικός ιστός που τροφοδοτούσε με εργασία εκατοντάδες εργαζομένους, διαλύεται. Η Καστροπολιτεία ξεθεμελιώνεται και μαζί της, φοβάμαι, ξεριζώνονται ένα ένα τα κομμάτια και οι αρμοί που διασφαλίζουν την ιστορική συνέχεια μιας πόλης. Εξαφανίζονται τα ίχνη και οι μορφές, αισθήματα και βλέμματα που ‘επένδυσαν’ γενιές και γενιές πάνω στον τόπο τους· μύθοι παλιοί και σύγχρονοι. Γιατί ο χώρος της Achaia Clauss, εκτός από βιομηχανικός, υπήρξε πυρήνας πολιτιστικός, ένας απ’ τους πυλώνες που ενισχύουν την κοινή μνήμη, τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά ενός τόπου, τους ιδρυτικούς μύθους μιας πόλης.

Στη βίλα Κωστάντζα, χτισμένη το 1861 από τον Κλάους, φιλοξενήθηκαν προσωπικότητες της διεθνούς πολιτικής και επιχειρηματικής ζωής, άνθρωποι των τεχνών και των γραμμάτων. Ξένοι και Έλληνες. Από τον  Όττο φον Μπίσμαρκ και τον Φραντς Λιστ ως τον  Ελευθέριο Βενιζέλο, την αυτοκράτειρα Σίσσυ της Αυστρίας και τον στρατηγό Μοντγκόμερυ. Κι ακόμα, ο Ωνάσης, ο  Φλέμιγκ, η Παξινού, ο Ομάρ Σαρίφ, ο Χανς Ερενστρώνλε και πλήθος άλλοι.

Στο τελευταίο τέταρτο του περασμένου αιώνα, και κυρίως από το ’95 έως πρόσφατα, η επιχείρηση της Achaia, παράλληλα με τη σημαντική εξαγωγική της παρουσία, λειτούργησε ως χώρος πολιτιστικής δημιουργίας, καλλιτεχνικών εκδηλώσεων και χορηγός πολιτιστικών και αθλητικών δραστηριοτήτων (ο επιχειρηματίας Καραπάνος επεξέτεινε την επιχείρηση οικονομικά, η Αλεξάνδρα Φραίμη την ισχυροποίησε πολιτιστικά).

Τον τελευταίο καιρό παρατηρείται μια κινητικότητα όσον αφορά το μέλλον της Achaia Clauss. Ο επιχειρηματίας και η Τράπεζα Πειραιώς φαίνεται να ανοίγουν ένα νέο κεφάλαιο στην πολυτάραχη ζωή της οινοποιίας, με άγνωστα ακόμα τα σχέδια που εξυφαίνονται. Όμως, θα ήταν μέγιστο λάθος αν θεωρούν ότι μπορούν να υπογράφουν «μεταξύ τους συμβάσεις» οποιασδήποτε μορφής ή να διαμοιράζουν τα ιμάτια της επιχείρησης (ιστορικό αρχείο, πολύτιμα υλικά, έγγραφα και κειμήλια), χωρίς να συνυπολογίσουν την αγωνία και τις ευαισθησίες των πολιτών.

Γιατί δεν πρόκειται απλώς για μια επιχείρηση, αλλά για ένα ζωντανό κομμάτι ιστορίας, ένα μέρος της ταυτότητας της πόλης. Κι αυτό δεν μπορεί κανείς να το αγνοήσει.

* Νίκος Μπακουνάκης, Το κρασί του Γουσταύου,  Καστανιώτης, 1997

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News