Δύσκολο πράγμα να ορισθεί ο εκσυγχρονισμός. Και υποκειμενικό. Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια ο εκσυγχρονισμός έχει κατασυκοφαντηθεί γιατί στο όνομά του έγιναν αρκετοί «εκτροχιασμοί» (για να το πω ήπια). Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι δεν είναι ο μόνος μας δρόμος για έξοδο από τον βάλτο. Ξεκινώντας από την παιδεία, την υγεία, την  δημόσια διοίκηση, την οικονομία και γενικότερα την κοινωνίας μας.

Πείτε με παράξενο, αλλά πιστεύω ότι ένα από τα βασικότερα εμπόδια στον εκσυγχρονισμό της κοινωνίας μας είναι ο θεσμός της οικογενειοκρατίας ή αλλιώς νεποτισμός. Με τον όρο οικογενειοκρατία εννοώ την εισβολή του θεσμού της οικογένειας στο δημόσιο γίγνεσθαι. Όχι δηλαδή στον σκοπό που καλείται να υπηρετήσει ο θεσμός της οικογένειας στις σημερινές κοινωνίες αλλά η κακώς πραγματοποιούμενη προέκταση του θεσμού αυτού στη δημόσια σφαίρα. Η οικογενειοκρατία έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με την αξιοκρατία που είναι από τους βασικότερους πυλώνες του οποιουδήποτε εκσυγχρονισμού σε κάθε τομέα. Η οικογενειοκρατία είναι μια μορφή «κολλητοκρατίας», του κυρίαρχου δηλαδή καθεστώτος της Ελλάδας. 

Στην Ελλάδα κάθε άνθρωπος που αποκτά δύναμη θεωρείται δεδομένο ότι πρέπει να «φροντίσει» την οικογένειά του εκμεταλλευόμενος τη δύναμη αυτή. Να εξασφαλίσει γιούς, κόρες, συζύγους, αδελφές σε θέσεις όπου πιθανόν να υπήρχαν αξιότεροι. Και μάλιστα αυτό το θεωρούμε περίπου εθιμικό δίκαιο.  Αν μάλιστα κάποιος δεν το κάνει τον θεωρούμε «κουτό». Αφήστε που η οικογένειά του τον βλέπει με μισό μάτι. Η οικογενειοκρατία και ο νεποτισμός είναι δηλαδή το business as usual σενάριο σε όλα τα επίπεδα. 

Στην πολιτική, στην εκπαίδευση, στην δημοσιογραφία, στις τέχνες, στις επιχειρήσεις, ακόμα και στον αθλητισμό, η οικογενειοκρατία στην Ελλάδα έχει βαθιές ρίζες. Γενικότερα στον ευρωπαϊκό νότο, όπου ο θεσμός της οικογένειας είναι κατά παράδοση ισχυρός γιατί δεν υπάρχει ισχυρό κοινωνικό κράτος, η οικογενειοκρατία είναι το αναμενόμενο τίμημα. Από την άλλη όμως να μην παραγνωρίζουμε τον ρόλο της οικογένειας σε περιόδους κρίσης όπως η σημερινή που  παίζει τον ρόλο του σωσιβίου για πολλούς συμπολίτες μας που «έπεσαν» ή προσπαθούν να κρατηθούν στα πόδια τους.

Μπορεί η οικογενειοκρατία να συνδυαστεί με την αξιοκρατία; Σπάνιο, αλλά όχι απίθανο. Η συγγένεια δεν είναι συνώνυμο της ανικανότητας αλλά αυτό πρέπει να αποδεικνύεται κι όχι να είναι αξίωμα «ελέω Θεού». Μπορεί να καταπολεμηθεί η οικογενειοκρατία χωρίς να θιγεί η οικογένεια; Πιστεύω πώς ναι. Αν μπουν σαφή τα όρια μεταξύ του «φροντίζω την οικογένεια μου» και «εκμεταλλεύομαι τη θέση μου σε έναν οργανισμό για την οικογένειά μου». Το πρώτο είναι θεμιτό για όλους, το δεύτερο είναι καταστροφικό για τον οργανισμό. Αφενός γιατί παρακάμπτεται η αξιοκρατία κι αφετέρου γιατί αφαιρεί το κίνητρο από τους μη έχοντες «μπάρμπα στην Κορώνη». Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι θετικό για την εκάστοτε οικογένεια αλλά αρνητικό για τον οργανισμό. Όπως λοιπόν μιλάμε για διαχωρισμού κράτους – εκκλησίας έτσι πρέπει να μας γίνει συνείδηση ο διαχωρισμός οικογένειας – δημόσιων αξιωμάτων. Αυτό δεν χρειάζεται καμιά τρόικα να μας το πει, πρέπει να το συνειδητοποιήσουμε και να το κάνουμε μόνοι μας. Δεν χρειάζονται νόμοι και διατάγματα αλλά βούληση και κοινωνική συνείδηση από αυτούς που πρέπει να δίνουν το παράδειγμα. Αυτά που θα κερδίσουμε μακροπρόθεσμα θα είναι περισσότερα από αυτά που θα χάσουμε βραχυπρόθεσμα.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News