Το Πυθαγόρειο της Σάμου προφανώς είναι ελληνικό, στο ραδιόφωνο όμως πιάνεις κυρίως τούρκικους σταθμούς, ενώ στη χυδαίας αισθητικής προκυμαία του συνωστίζονται αμέτρητες ανορθόγραφες πινακίδες στα αγγλικά και τα γερμανικά δίπλα σε κάποιες εξίσου ανορθόγραφες ελληνικές. Σε αυτή τη Βαβέλ, αν αντέξεις να φτάσεις στο τέλος του δρόμου με τις Καρυάτιδες που κρατούν στα χέρια πιατέλες με σνίτσελ και ξιφίες, βρίσκεις ένα παλιό ξενοδοχείο, το οποίο από πέρυσι λειτουργεί ως το Art Space Pythagorion, ένας χώρος τέχνης που μοιάζει σαν να προσγειώθηκε εκεί από άλλον πλανήτη. Αν μάλιστα μπεις μέσα, τότε όντως μεταφέρεσαι σε έναν άλλο κόσμο, εντελώς διαφορετικό αλλά εντέλει απολύτως συνδεδεμένο με τον περιβάλλοντα χώρο, λόγω της έκθεσης που φιλοξενεί.

Η φετινή έκθεση του Art Space Pythagorion παρουσιάζει έργα της κολεκτίβας Slavs & Tatars, μιας ομάδας που λειτουργεί αρκετά αντισυμβατικά για τα καλλιτεχνικά δεδομένα: Ξεκινά κάνοντας εκτεταμένη έρευνα, κατόπιν εκδίδει ένα βιβλίο στο οποίο αποτυπώνει την έρευνά της, και καταλήγει με μια έκθεση και την κατασκευή εγκαταστάσεων που λειτουργούν ως κράχτες για τη δουλειά της. Το όνομα της έκθεσης είναι «Φωνήματα και Πόθοι» και το αντικείμενό της -όπως σε όλη τους τη δουλειά άλλωστε- είναι η γλώσσα, ιδωμένη από μία πολιτική σκοπιά, σαν ένα παιχνίδι επίδειξης ισχύος, το οποίο κάποιες φορές έχει έναν σαδομαζοχιστικό χαρακτήρα. Έτσι τα έργα τους πραγματεύονται για παράδειγμα διάφορες αποτυχημένες προσπάθειες της ΕΣΣΔ να «κυριλλοποιήσει» τις γλώσσες των λαών που την απάρτιζαν δημιουργώντας νέα γράμματα για την αποτύπωση τουρκικών ή πολωνικών φθόγγων, ή τη λατινοποίηση του τουρκικού αλφάβητου από τον Κεμάλ Ατατούρκ. Είναι πολύ ενδιαφέρον πώς μια καθαρά εγκεφαλική προσέγγιση όπως αυτή των Slavs & Tatars κατέληξε σε μια σειρά γοητευτικών και άρτιων καλλιτεχνικά έργων που ενεργοποιούν τόσο άμεσα τις αισθήσεις.

Το πρωί των εγκαινίων, με 40 βαθμούς υπό σκιάν κι ενώ λίγα μέτρα πιο πέρα στην παραλία του Πυθαγόρειου έπαιζαν ρακέτες, στεκόμουν σε ένα υποφωτισμένο και δροσερό δωμάτιο, μπροστά σε ένα ακόμα έργο των Slavs & Tatars: Έναν τεράστιο στύλο σαν αυτούς που χρησιμοποιούνται στα στριπτιτζάδικα, που γύρω του ήταν τυλιγμένη μια υπερμεγέθης γλώσσα: Ένα ακόμα κλείσιμο του ματιού των καλλιτεχνών στα πολιτικά τερτίπια της γλώσσας.

Οι Slavs & Tatars δεν έχουν ιδέα για το τι γίνεται στην Ελλάδα, αλλά το έργο τους αυτό κάλλιστα θα μπορούσε να αποτελέσει μνημείο της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας της ελληνικής γλώσσας, η οποία έχει γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης αλλά και κακοποίησης δεκάδες φορές από πολλές διαφορετικές πλευρές.

Στη Ελλάδα ανέκαθεν προσδίδαμε μια πολιτική διάσταση στη γλώσσα: Η διαμάχη δημοτικής-καθαρεύουσας αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Στη δεκαετία του '80, η μετάβαση από το πολυτονικό σύστημα στο μονοτονικό και πάλι αποτέλεσε αφορμή για να δοθούν πολιτικές προεκτάσεις σε ένα ζήτημα το οποίο δεν θα έπρεπε να αποτελεί πεδίο μικροκομματικής αντιπαράθεσης. Ακόμα και στο πρόσφατο παρελθόν υπήρξαν περιπτώσεις όπου βουλευτές όπως ο Βύρων Πολύδωρας και ο Άδωνις Γεωργιάδης, περιοδικά όπως το Νέμεσις αλλά και ο παλαίμαχος Στέλιος Παπαθεμελής εμμέσως ή και ευθαρσώς έθεσαν θέμα επαναφοράς του πολυτονικού. (Αξίζει να σημειωθεί ότι όταν ψηφιζόταν στις αρχές των '80s ο νόμος για το μονοτονικό, ο τότε βαθιά Παπανδρεϊκός Παπαθεμελής είχε ταχθεί υπέρ, αλλά όσο σιγά σιγά άρχισε να στρίβει προς μια πιο εθνικιστικό-πατριωτικό-Μακεδονία-ξακουστή-του-Αλεξάνδρου-η-χώρα κατεύθυνση, έκανε και ένα comeback στην περισπωμένη).

Ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν δίστασε να κατασκευάσει δικά του γλωσσικά μορφώματα όπως το περιβόητο «μη πόλεμος» ή να αλλάξει τις καταλήξεις των επιρρημάτων (π.χ. άμεσα αντί για αμέσως) προκειμένου να ενισχύσει την αφήγησή του σύμφωνα με την οποία ο Έλληνας έπρεπε να απενοχοποιηθεί για όλη του την παθογένεια, συμπεριλαμβανομένης και της αγραμματοσύνης του.

Μέχρι και οι ημερομηνίες έχουν αποτελέσει πεδίο πολιτικών αντιπαραθέσεων: Εκεί που η Νέα Δημοκρατία έλεγε για παράδειγμα 5 Οκτωβρίου, το ΠΑΣΟΚ έλεγε 5 του Οκτώβρη και το ΚΚΕ 5 Οχτώβρη.

Ακόμα πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Χρυσή Αυγή. Ως κλασικό εθνικιστικό-φασιστικό μόρφωμα, αντιμετωπίζει τη γλώσσα ως έναν αντικειμενικό δείκτη της εθνικής ταυτότητας, τη χρησιμοποιεί ως κριτήριο διαφοροποίησης (ποιος είναι δικός μας και ποιος όχι, κάτι που έχουν αυτεπαγγέλτως αναλάβει να κάνουν και στον δρόμο όταν επιτίθενται λεκτικά και όχι μόνο σε όσους υποψιάζονται ότι δεν μιλούν τόσο καλά ελληνικά όσο οι ίδιοι). Για αυτούς η γλώσσα δεν είναι απλώς ένα εργαλείο επικοινωνίας, είναι ένας αυτοσκοπός, ένας τρόπος να επισυνάψεις ένα παρελθόν σε ένα έθνος, με τον τρόπο που εσύ επιθυμείς. Στην περίπτωση της Χρυσής Αυγής, όποιος τολμά να αμφισβητήσει το μεγαλείο της ελληνικής γλώσσας είναι το λιγότερο συνωμότης, ενώ φυσικά έχουν αποκαλύψει και μία ακόμα πλεκτάνη, που έχει να κάνει με τη σχέση της ελληνικής με τη φοινικική γλώσσα.

Ο πλέον προβεβλημένος των βουλευτών της, Ηλίας Κασιδιάρης, και το αγχιβασίην τατουάζ του, εξώθησαν τα blogs να παραθέτουν το ένα μετά το άλλο την ετυμολογία της λέξης αναφέροντας «Η εγρήγορση του όντος από τη Λήθη προς τον Συμπαντικό Λόγο εξ ου αντλεί ενέργεια» το οποίο βρήκαν κάπου και αντέγραψαν, χωρίς να καλοκαταλαβαίνουν τι στο καλό είναι πάλι τούτο. Ακόμα κι έτσι, αυτή η θολούρα υποθέτω επαρκούσε για τους πιο ευάλωτους του πληθυσμού προκειμένου να θαμπωθούν από το μορφωτικό επίπεδο του βουλευτή, ο οποίος ενίσχυσε έτσι περαιτέρω την αφήγηση του κόμματός του.

Ποιος λοιπόν θα περίμενε ότι αυτός ο μύθος θα γκρεμιζόταν από τη βουλευτή της Χρυσής Αυγής αλλά και σύζυγο του Γενικού Γραμματέα του κόμματος, Ελένη Ζαρούλια, όταν χρησιμοποίησε την αγνώστου ετυμολογίας λέξη «μπουζού» στη Βουλή προκειμένου να πετύχει μια καλιαρντή ρίμα με την λέξη «πρεζού»;

Είναι προφανές ότι σε μια χώρα όπου όλα καταλήγουν να είναι όχι καν πολιτικά αλλά απλώς μικροκομματικά, η γλώσσα δεν θα μπορούσε να γλιτώσει. Όταν έχουμε συνηθίσει και εντέλει απαιτήσει να χρησιμοποιούν τη γλώσσα όχι για να μας μιλούν, να μας διδάσκουν ή για να μας εξηγούν αλλά για να μας γλείφουν ή για να μας βρίζουν, τι σεβασμό να δείξουμε εμείς οι ίδιοι σε αυτήν; Προτιμάμε να αντιμετωπίζουμε τη γλώσσα σαν στριπτιζέζ που θα κάνει τα πάντα για λίγα ευρώ, και της συμπεριφερόμαστε αναλόγως.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News