Πολλές αντιδράσεις έχουν ξεσηκωθεί από την απεργία των καθηγητών κατά τη διάρκεια των εξετάσεων. Η κυβέρνηση κι ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας λέει, ουσιαστικά, ότι μπορεί να έχουν δίκιο σε κάποια αιτήματα οι καθηγητές, αλλά θα πρέπει να διεκδικήσουν το δίκιο τους «…κάνοντας απεργία μια άλλη περίοδο κι όχι πάνω στις εξετάσεις, κρατώντας όμηρους τους μαθητές». Όσο κι αν φαίνεται τραβηγμένο, πιστεύω ότι αυτή η λογική είναι η ομολογία μιας ήττας της κοινωνίας μας και θα προσπαθήσω να εξηγήσω το γιατί. Δεν θα προτείνω λύσεις, θα βάλω απλώς κάποιους προβληματισμούς που μακροπρόθεσμα μπορεί να αποτελέσουν ένα πλαίσιο συζήτησης για λύσεις.

Να ανοίξω μια παρένθεση εδώ για να πω ότι ο θεσμός των πανελληνίων εξετάσεων είναι από τα λίγα αξιοκρατικά και αδιάβλητα συστήματα που έχουν μείνει στον τόπο μας. Ίσως δεν είναι το καλύτερο, δεν είναι το πιο δίκαιο, είναι όμως -με δεδομένες τις συνθήκες- το λιγότερο επιρρεπές σε ευνοιοκρατία σύστημα. Αν και, ας μη γελιόμαστε, η κούρσα της εισαγωγής στα πανεπιστήμια δεν γίνεται με ίσους όρους για όλους, αλλά ο γονιός που έχει χρήματα (και θέλει να τα επενδύσει στο «μέλλον» των παιδιών του) εξασφαλίζει κάποιο πλεονέκτημα για το παιδί του, είτε αυτό λέγεται καλύτερο φροντιστήριο είτε περισσότερες ώρες ιδιαίτερα κ.λπ. Όπως και να ‘χει όμως, τις πανελλήνιες εξετάσεις που τις έχουμε καταστήσει ως την κορωνίδα του εκπαιδευτικού μας συστήματος, δεν τις πειράζουμε.

Κάνοντας έναν παραλληλισμό, στα Πανεπιστήμια η μόνη ιερή περίοδος είναι η περίοδος των εξετάσεων. Δεν πάει να έχουν γίνει μόνο 8 ή 9 εβδομάδες μαθημάτων, λόγω αγωνιστικών κινητοποιήσεων (από τις 13 του προγράμματος του εξαμήνου), οι εξετάσεις ποτέ δεν χάνονται. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά γίνονται και θεσπίζονται έξτρα περίοδοι με πτυχιακές, «χαριστικές» κ.λπ. για να «διευκολυνθούν» οι φοιτητές. Το αποτέλεσμα είναι τα Πανεπιστήμια να τείνουν να γίνουν εξεταστικά κέντρα. Αυτό που ενδιαφέρει τον κόσμο είναι να πάρει το «χαρτί» κι όχι τι γνώσεις κρύβονται πίσω από αυτό. Τα αμφιθέατρα γεμίζουν μόνο την περίοδο των εξετάσεων. «Κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της (πανεπιστημιακής) Δανιμαρκίας» κι όλοι μας έχουμε τις ευθύνες μας γι' αυτό…   

Το ίδιο γίνεται και στα Λύκεια. Υπάρχουν μόνο για τις Πανελλήνιες εξετάσεις. Και μάλιστα ο σκοπός αυτός εξυπηρετείται ουσιαστικά με outsourcing. Δηλαδή, η προετοιμασία των παιδιών δεν γίνεται στα σχολεία, αλλά την έχουν αναλάβει εξωτερικές πηγές όπως τα φροντιστήρια και τα ιδιαίτερα με τα σχολεία να παίζουν τον ρόλο του διεκπεραιωτή. Κάποιες ηρωικές, φωτεινές περιπτώσεις καθηγητών λυκείων, νομίζω ότι είναι μάλλον η εξαίρεση κι όχι ο κανόνας. Αν κάνουν 3 μήνες απεργία τα σχολεία, δεν μας πειράζει. Αν κάνουν όμως 3 μήνες απεργία στα φροντιστήρια, ζήτω που καήκαμε! Αυτή είναι όμως μια κατάσταση που τα τελευταία 30 χρόνια την έχουμε αποδεχτεί εκόντες άκοντες όλοι. Αφενός δημιουργούνται θέσεις εργασίας με τα ιδιαίτερα και τα φροντιστήρια, αφετέρου «ξαλαφρώνει το βάρος» από τους ώμους των εκπαιδευτικών στα σχολεία. Τέλος, οι γονείς και οι μαθητές «χορεύουν» αναγκαστικά στον ρυθμό που επιβάλλεται αν θέλουν να έχουν «τύχη» στις Πανελλήνιες.

Είναι ίσως καιρός να απαλλαγούμε από τον μιθριδατισμό μας και να ξαναδούμε εκ βάθρων το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Σαν κοινωνία έχουμε βολευτεί σε μια κατάσταση όπου υπάρχει μια δήθεν δωρεάν παιδεία (ρωτήστε έναν γονιό 2ας και 3ης Λυκείου) με σκοπό όχι να μορφώσει, αλλά να παραμορφώσει. Να κάνει τα παιδιά παπαγαλάκια που μόνο με τη συνδρομή των φροντιστηρίων μαθαίνουν «συνταγές επιτυχίας». Ένα Λύκειο που δεν βοηθάει τα παιδιά να δουν τις πραγματικές τους δυνατότητες και κλίσεις, αλλά ράβει για όλα το ίδιο κουστούμι, αυτό που γράφει στην ετικέτα «ΑΕΙ». Και στο Λύκειο, αλλά και στο Πανεπιστήμιο τελικά, αυτό που είναι ζωτικής σημασίας είναι οι εξετάσεις κι όχι η εκπαιδευτική διαδικασία. Το τι μαθαίνουν τα παιδιά δεν έχει σημασία, το τι γράφουν μετράει. Η έντονη χρησιμοθηρία (βαθμοί, πτυχία, διπλώματα, χαρτιά) που εν πολλοίς είναι κενή περιεχομένου, έχει αφήσει τη σφραγίδα της στη σημερινή κοινωνία. Είναι καιρός να δώσουμε έμφαση στην εκπαιδευτική διαδικασία και όχι μόνο την πιστοποίησή της. Αυτό όμως προϋποθέτει δίκαιη αξιολόγηση (άλλο ταμπού αυτό), είναι δύσκολο και μακροπρόθεσμο, δεν προλαβαίνει να γίνει σε μια τετραετία που είναι ο απώτατος πολιτικός ορίζοντας.

Οι πανελλήνιες εξετάσεις φαίνεται λοιπόν να είναι το τελευταίο «οχυρό» που έχει μείνει στους καθηγητές της μέσης εκπαίδευσης. Είμαι έξω από το χορό (και ως γονιός και ως καθηγητής μέσης εκπαίδευσης) και δεν θα κρίνω την επιλογή τους, απλώς εγώ δεν νομίζω να το έκανα. Όμως είναι κατάντια οι καθηγητές της μέσης εκπαίδευσης να έχουν περισσότερη αξία για την κοινωνία μας ως επιτηρητές παρά ως δάσκαλοι («μην κάνετε απεργία στις εξετάσεις, κάντε την στη διάρκεια της σχολικής περιόδου»). Και οι ίδιοι σίγουρα δεν είναι άμοιροι ευθυνών, αλλά μήπως κι εμείς μάθαμε να τους απαξιώνουμε εύκολα; Μήπως ως κοινωνία τους βάζουμε όλους στο ίδιο τσουβάλι, φιλότιμους και αδιάφορους, με αποτέλεσμα όσο πάει να λιγοστεύουν απελπιστικά οι πρώτοι και να αυξάνουν οι δεύτεροι; Το σίγουρο είναι ότι η ελληνική κοινωνία, μετά από μερικές δεκαετίες vertigo, πρέπει να κάνει μια στροφή στα ουσιώδη. Ξεκινώντας από την παιδεία, λοιπόν, πρέπει σιγά-σιγά να αρχίσουμε να περνάμε από τα «χαρτιά» στα γράμματα…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News