Για αρχή, ας βάλουμε τα πράγματα σε μια σειρά. Στην ελληνική αγορά ενέργειας δεν υπάρχει κανένα μονοπώλιο εδώ και χρόνια· κάτι περισσότερο από το 35% του ηλεκτρικού ρεύματος παράγεται και διακινείται από ιδιώτες που δραστηριοποιούνται στους χώρους των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και του φυσικού αερίου. Το ποσοστό υπερκαλύπτει τον κανόνα του 30% που προβλέπει η ευρωπαϊκή οδηγία προκειμένου να υπάρχουν στοιχειώδεις όροι ανταγωνισμού.

Ο λόγος για τον οποίο προκύπτει θέμα «μικρής ΔΕΗ» είναι αποτέλεσμα της προνομιακής πρόσβασης της ΔΕΗ Α.Ε. στον λιγνίτη. Η ΔΕΗ Α.Ε. δεν πληρώνει για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων· αποδίδει (;) στην περιοχή ένα φτωχό ανταποδοτικό τέλος της τάξης του 0,5% επί των μεικτών πωλήσεών της, ανταποδοτικότητα στην οποία μάλιστα δεν συνυπολογίζεται το εξωτερικό κόστος του λιγνίτη (θέμα που, πολύ σωστά, τίθεται από πολλούς). Φανταστείτε, δηλαδή, να είχατε μια επιχείρηση στην οποία δεν θα χρειαζόταν να πληρώσετε για την πρώτη ύλη του προϊόντος που θα εμπορευόσασταν. Ονειρικό!

Αυτό, με τα σημερινά δεδομένα, σημαίνει αποκλειστικότητα για τη ΔΕΗ Α.Ε. στη φθηνή και εμπορικά ανταγωνιστική κιλοβατώρα, κάτι το οποίο μόνο δόκιμο δεν είναι στα πλαίσια της εφαρμογής του υγιούς ανταγωνισμού.

Ο λιγνίτης, με βάση τον ελληνικό μεταλλευτικό κώδικα, θα έπρεπε κανονικά να δημοπρατείται· αντ’ αυτού το ελληνικό κράτος έχει παραχωρήσει στη ΔΕΗ το δικαίωμα εκμετάλλευσης των λιγνιτικών κοιτασμάτων δωρεάν και, μάλιστα, μετά τη μετοχοποίησή της οι ιδιώτες μέτοχοι απέκτησαν ιδιοκτησιακά δικαιώματα που δυσχεραίνουν την άρση της δωρεάν παραχώρησης.

Με τη «μικρή ΔΕΗ» οι ιδιώτες αποκτούν πρόσβαση -εξίσου προνομιακή- στα λιγνιτικά κοιτάσματα. Κάπως έτσι τα ανταποδοτικά οφέλη στην περιοχή θα παραμείνουν στα ίδια -χαμηλά- επίπεδα και αυτό είναι το θέμα που πρώτιστα αφορά την Κοζάνη και τους υπόλοιπους ενεργειακούς δήμους. Η ΔΕΗ κοστίζει στον τόπο δυσανάλογο πλούτο σε σχέση με αυτόν που ανταποδοτικά του επιστρέφει, κάτι που φαίνεται πως θα συμβαίνει και με τη νέα «μικρή ΔΕΗ».

Πέρα από τις αμοιβές των εργαζομένων, πέρα από τις «εξυπηρετήσεις» της ΔΕΗ Α.Ε. σε τοπικούς άρχοντες, η βιομηχανία της ενέργειας χρωστά πολλά στην περιοχή μας και το χρέος αυτό δεν αντισταθμίζεται έτσι εύκολα.

Οι εκτάσεις που θα μπορούσαν να φέρουν πρωτογενή παραγωγή, οι υδάτινοι πόροι  που κατασπαταλούνται, τα εδάφη που δεν αποκαθίστανται όπως και όποτε πρέπει και δεν επαναποδίδονται στις τοπικές κοινωνίες όπως και όποτε πρέπει, είναι μόνο ενδεικτικά. Όλα αυτά, σε μια περιοχή εγκλωβισμένη σε ένα μονοδιάστατο παραγωγικό μοντέλο, βιώνοντας παράλληλα μια πρωτοφανή περιβαλλοντική υποβάθμιση.

Νομοί ολόκληροι «λαμπαδιάζονται» για να φωτιστούν οι υπόλοιποι.

Ήταν ευκαιρία, σε αυτή την συγκυρία, να προβάλουμε τόσα κι άλλα τόσα σαν διεκδικήσεις της περιοχής στο νέο ενεργειακό μοντέλο, ανεξαρτήτως αν η όποια ΔΕΗ προέκυπτε θα ήταν μικρή ή μεγάλη, δημόσια ή ιδιωτική. Δυστυχώς, όμως, μεγάλο μέρος του πολιτικού προσωπικού της περιοχής, ανάμεσα στον αγώνα για ένα δικαιότερο για την περιοχή μας κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας της όποιας ΔΕΗ και την ψηφοθηρία παρέα με τους συνδικαλιστές στις πύλες των εργοστασίων, προτίμησε το δεύτερο.

Έτσι θα τους καταγράψουμε κι εμείς στη μνήμη μας, και θα τους θυμίσουμε τη σημερινή στάση τους όταν, στη μεταλιγνιτική εποχή, η περιοχή μας θα θυμίζει κρανίου τόπο. Και μην μου πείτε πως τα αποθέματα λιγνίτη αρκούν για άλλα 200-500-1000 χρόνια. Λίγη σημασία έχει· και η λίθινη εποχή τελείωσε, άλλωστε.

Όχι, όμως, επειδή τελείωσαν οι πέτρες…

---

* Ο Νίκος Μάστορας Γκουλέμας, γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κοζάνη ανάμεσα σε μια ομάδα Προσκόπων και σε αυλές σχολείων με μια μπάλα στο χέρι. Τα καλοκαίρια έβαζε βενζίνη στο πρατήριο του πατέρα του μέχρι τα 18 του οπότε και έφυγε για σπουδές. Μετά από μια 10ετή περιπλάνηση ανάμεσα σε σχολές, πτυχία, θεατρικά εργαστήρια και λογιών λογιών εργασίες, επέστρεψε στην Κοζάνη στην οποία πλέον κατοικεί και επιχειρεί.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News