Με αφορμή την τελευταία «περιπέτεια» που περνάμε στο Πολυτεχνείο σχετικά με την ψηφοφορία για το Συμβούλιο Ιδρύματος, κατάλαβα πόσο δύσκολο έχει καταντήσει στην Ελλάδα το να συζητάμε, να συμφωνούμε και να διαφωνούμε. Η αλήθεια είναι ότι παρά τα όσα βαυκαλιζόμαστε περί αρχαίων προγόνων και διαλόγου και δημοκρατίας, στη σύγχρονη Ελλάδα δεν έχουμε την αντίστοιχη κουλτούρα. Ιδιαίτερα στη σημερινή περίοδο της κρίσης όπου τα πράγματα έχουν οδηγηθεί σκόπιμα στην πόλωση, καταντήσαμε στο «όποιος διαφωνεί μαζί μου είναι εχθρός μου». Κι όμως, πολλές φορές «όποιος διαφωνεί μαζί μου» είναι τελικά αυτός που μου είναι πιο χρήσιμος. Απλώς δεν έχουμε μάθει να εκφράζουμε και να ακούμε παραγωγικά την διαφωνία και να την κάνουμε όχημα βελτίωσης.

Η διαφωνία είναι απαραίτητο συστατικό του διαλόγου (αλλιώς θα είχαμε βαρετούς μονολόγους που θα αναπαρήγαγαν το σύστημα). Το θέμα είναι ότι πρέπει να εντάσσεται σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο για να είναι παραγωγική. Στο διάλογο υπάρχει πάντα κάποιο πλαίσιο μέσα στο οποίο διεξάγεται και κάποια κοινή αποδεκτή βάση από την οποία όλοι συμφωνούμε να ξεκινήσουμε. Κάποιες σταθερές δηλαδή οι οποίες είναι κοινά αποδεκτές και απαραβίαστες. Αλλιώς δεν υπάρχει νόημα στο διάλογο. Αυτές τις κοινά αποδεκτές σταθερές (το πλαίσιο του διαλόγου) είναι που δυσκολευόμαστε να βάλουμε ακόμα και μέσα στα Πανεπιστήμια, πόσο μάλλον γενικότερα στην κοινωνία. Η πολωτική λογική του άσπρου-μαύρου που υιοθετείται από κάποιους  (π.χ. καταδίκασες την επίθεση εναντίον καθηγητή που εκλέχθηκε στο Συμβούλιο Ιδρύματος, άρα είσαι μνημονιακός) είναι ακριβώς η λογική που πρέπει να εξοστρακισθεί, ιδιαίτερα στο Πανεπιστήμιο. Ο δογματισμός και η περιχαράκωση για «καμία υποχώρηση» είναι η εύκολη λύση. Όχι όμως και η καλύτερη.

Τις περισσότερες φορές δεν υπάρχουν ιδανικές λύσεις ομοφωνίας απ’ όλα τα μέρη, τουλάχιστον από την αρχή του διαλόγου. Υπάρχουν λύσεις συμβιβαστικές οι οποίες προσπαθούν μέσα από ζυμώσεις και συζήτηση να γίνουν όσο το δυνατό πιο αποδεκτές. Στην επιστήμη της λήψης αποφάσεων έχουν αναπτυχθεί διαδικασίες για να επιτευχθεί η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη σύγκλιση απόψεων.  Η διαφωνία και η «άλλη άποψη» είναι απαραίτητο χαρακτηριστικό αυτών των διαδικασιών. Αφού γίνουν οι ζυμώσεις και οι συζητήσεις και η ομοφωνία δεν είναι επιτεύξιμη, η διαδικασία καταλήγει στην ψηφοφορία ώστε να υιοθετηθεί η γνώμη της πλειοψηφίας. Συστήματα υπάρχουν διάφορα (με ή χωρίς βέτο, ιεραρχική ψήφος, ψηφοφορία σε γύρους κλπ) ώστε να διασφαλίζεται η σωστή έκφραση της βούλησης της ομάδας.

Η τελευταία λέξη της προηγούμενης παραγράφου είναι νομίζω και το κλειδί της όλης συζήτησης. Απαραίτητη προϋπόθεση για να γίνουν αυτά είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε όλοι στο ίδιο καράβι, στην ίδια ομάδα. Όλοι δηλαδή θέλουμε το καλό του σκοπού τον οποίο υπηρετούμε κι όχι την εξυπηρέτηση προσωπικών συμφερόντων ή συμφερόντων μιας μεμονωμένης υποομάδας. Στο ταξίδι λοιπόν που θα κάνει το καράβι το πρώτο στο οποίο συμφωνούμε, δηλαδή ο τελικός γνώμονας των αποφάσεων είναι ο προορισμός-στόχος που θέλουμε να φτάσουμε. Περισσότερη συζήτηση και διαφωνίες θα υπάρξουν σχετικά με το ταξίδι, την πορεία δηλαδή που πρέπει να ακολουθήσει το καράβι προς τον αποφασισμένο προορισμό και αυτό είναι κάτι που είναι απόλυτα αποδεκτό και υγιές. Το να θέλει όμως μια μειοψηφία να βουλιάξει το καράβι επειδή δεν ακολουθεί την πορεία που εκείνη θέλει είναι μη αποδεκτό.  

Εν κατακλείδι, σε όλες τις κοινές προσπάθειες το πρώτο που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι ανήκουμε όλοι στην ίδια ομάδα και ο γνώμονας των ενεργειών μας είναι το καλό της ομάδας. Μέσα στην ομάδα υπάρχει κάποιο κοινά αποδεκτά πλαίσιο εντός του οποίου κινούμαστε προκειμένου να εκφράζουμε την άποψή μας, να συζητάμε και, το κυριότερο, να διαφωνούμε. Ο καθένας μπορεί να έχει τις θέσεις του, τα κίνητρά του, τις φιλοδοξίες του αλλά πρέπει να τις συντονίζει με την ομάδα.  Η μικρή μου εμπειρία από ομάδες μ’ έχει διδάξει ότι πολλές φορές χρειάζεται ένα μικρό βήμα πίσω από τον καθένα μας για να κάνουμε όλοι μαζί ένα μεγάλο βήμα μπροστά.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News