Ηταν δήμαρχος Θεσσαλονίκης, από τους λίγους που είχαν το δικαίωμα να λένε ότι την άλλαξαν προς το καλύτερο. Ήταν οινοποιός, από τους λίγους που είχαν το δικαίωμα να πουν πως οδήγησαν τον ελληνικό τρύγο σε νέα επίπεδα. Ηταν Αρειανός, ήταν κοσμοπολίτης, ήταν γλεντζές, ήταν αντισυμβατικός και χαρισματικός, αθυρόστομος και γλυκός, οραματιστής και ρεαλιστής, δημοκράτης και ενεργός πολίτης· ήταν ο κυρ Γιάννης. Ο υπέροχος Γιάννης Μπουτάρης δεν είναι πια μαζί μας: έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 82 ετών -άφησε την τελευταία του πνοή το βράδυ του Σαββάτου σε ιδιωτικό θεραπευτήριο της Θεσσαλονίκης, όπου νοσηλευόταν το τελευταίο διάστημα με σοβαρά προβλήματα υγείας.

Ο Γιάννης Μπουτάρης γεννήθηκε στις 13 Ιουνίου 1942 στη Θεσσαλονίκη. Πτυχιούχος Χημικός του ΑΠΘ, διπλωματούχος Οινολόγος και συνεχιστής της πλούσιας οικογενειακής παράδοσης στα κρασιά, μέσω της εταιρείας «Ι. Μπουτάρης & Υιός», την οποία ίδρυσε ο παππούς του το 1879.

Από την εταιρεία «Μπουτάρη» αποχώρησε το 1996 και ίδρυσε την εταιρεία «Κυρ-Γιάννη» —με τα ομώνυμα κρασιά και τα οινοποιεία σε ιδιόκτητους αμπελώνες, στο Γιαννακοχώρι Νάουσας και στο Αμύνταιο—, την οποία σήμερα διευθύνουν οι δύο του γιοι.

Διετέλεσε πρόεδρος και μέλος διοικήσεων πλήθους φορέων, επαγγελματικών, περιβαλλοντικών και πολιτιστικών. Ενδεικτικά: Διεθνής Ακαδημία Οίνου, Σύνδεσμος Ελληνικού Οίνου, Διεπαγγελματική Οργάνωση Αμπέλου & Οίνου, Οργανισμός Τουρισμού Θεσσαλονίκης, Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, WWF Ελλάς.

Το 2010, σε μια πολιτική στροφή της ζωής του, ο Μπουτάρης εξελέγη ως ο 60ος δήμαρχος Θεσσαλονίκης και παρέμεινε στο δημαρχιακό θώκο για δύο διαδοχικές θητείες, έως το 2019, σε μια πολύ έντονη και σκληρή δεκαετία, με οικονομική κρίση, δημοψήφισμα, Συμφωνία των Πρεσπών, βίαιες επιθέσεις εναντίον του από τα ακραία στοιχεία της πόλης· μιας πόλης που μεταμόρφωσε, κάνοντάς την εξωστρεφή και φρέσκια, αλλά και οδήγησε να κάνει για πρώτη φορά μια δύσκολη συνομιλία με το ίδιο της το (σκοτεινό) παρελθόν.

Στις τελευταίες δημοτικές εκλογές, που διεξήχθησαν τον Οκτώβριο του 2023, εξελέγη εκ νέου με την παράταξη του Σπύρου Πέγκα ως πρώτος δημοτικός σύμβουλος, λαμβάνοντας ρεκόρ ψήφων.

Η ομιλία για τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης

Ο Μπουτάρης υπήρξε πρόεδρος του Μουσείου Ολοκαυτώματος της Ελλάδας, στη διαρκή προσπάθειά του να μπορέσει επιτέλους η Θεσσαλονίκη να αναγνωρίσει το ένδοξο και ένοχο παρελθόν της, το πώς από Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων έγινε μια «Πόλη των Φαντασμάτων», όπως είχε τιτλοφορήσει το εμβληματικό βιβλίο του, ο φίλος του και διάσημος συγγραφέας και ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ.

Η ομιλία του Μπουτάρη, τον Ιανουάριο του 2019, στην Εθνική Ημέρα Μνήμης των Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος, στο περιθώριο της τελετής θεμελίωσης του συγκεκριμένου μουσείου, ήταν όχι απλά συγκλονιστική· θα αποτελεί διαχρονικό σημείο αναφοράς για το πώς μια πόλη μπορεί να έρθει αντιμέτωπη με τις ενοχές της και πώς ένας πολιτικός να πει αλήθειες, να μιλήσει με υψηλούς συμβολισμούς και συναίσθημα, δημιουργώντας με λέξεις και έννοιες μια τομή στην γραμμή της Ιστορίας.

Είχε πει για τους χιλιάδες και χιλιάδες Εβραίους της Θεσσαλονίκης που χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα:

«Ποιοι θρήνησαν το 1945 τους εξαφανισμένους γείτονές τους; Ποια μνημεία στήθηκαν; Ποιες τελετές έγιναν; Μόνη η κοινότητα, καθημαγμένη και ρακένδυτη πάλευε να ανασυστήσει την ύπαρξή της και να θρηνήσει τους νεκρούς της. Η πόλη, η κοινωνία, η χώρα ολόκληρη, αδιαφόρησαν. Κρύφτηκαν πίσω από το δάχτυλό τους. Έκαναν πως δεν ήξεραν τι συνέβη, ποιος το έκανε, ποιος βοήθησε, ποιος προστάτευσε όταν άλλοι, πολλοί γκρέμιζαν, έκαιγαν, έκλεβαν, καταλάμβαναν τον χώρο και τα υπάρχοντα των πολλών απόντων και των λιγοστών παρόντων»…

…«Επρεπε να φτάσει το 2004 για να καθιερώσει η Βουλή των Ελλήνων με ψήφισμα ομόφωνα την Ημέρα Μνήμης. Έπρεπε να φτάσει το 2011 για να υπάρξει αντίστοιχη μέρα μνήμης για την πόλη μας και το 2014 για να αποκτήσει το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης μνημείο που αναδεικνύει την καταστροφή του νεκροταφείου. Και ίσως να μην είναι τόσο μακριά η μέρα που θα δούμε μια αντίστοιχη αναθηματική πλάκα στον περίβολο του Αγίου Δημητρίου, στον “Άγιο Δημήτριο των νεκρών Εβραίων”, στο πραγματικό εβραϊκό μαυσωλείο της Θεσσαλονίκης».

Οι άλλες αλήθειες του

Ο Μπουτάρης ήταν και πολλά πολλά άλλα. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και του Κέντρου Υποστήριξης Εξαρτημένων «Όασις», καθώς και ιδρυτής του «Αρκτούρου», οργανισμού για την προστασία της καφετιάς αρκούδας και της άγριας ζωής. Τιμήθηκε με πολλές διεθνείς και εθνικές διακρίσεις.

Αντισυμβατικός και ειλικρινής ο Μπουτάρης περιέγραψε με χαρακτηριστική ευθύτητα τη ζωή του στο βιβλίο με τίτλο «Εξήντα χρόνια τρύγος» που κυκλοφόρησε το 2020. Ανιστόρησε την προδιαγεγραμμένη -λόγω οικογενειακής παράδοσης- ενασχόλησή του με τα κρασιά, τη συλλογική του δράση, τις καινοτομίες και τις συγκρούσεις που σημάδεψαν τον κλάδο στην Ελλάδα από τη μεταπολεμική περίοδο ως τις μέρες μας. Περιέγραψε το τέρας του αλκοολισμού που κατάφερε να νικήσει και τη βοήθεια που αξιώθηκε να δώσει σε άλλους εξαρτημένους.

«Δεν είναι παρά η αλήθεια μου. Μια αλήθεια που παλεύει να κρατηθεί ως υστεροφημία της ταραγμένης επίγειας διάβασής μου, ανάμεσα σε αμπελώνες και κελάρια, σε δάση και άγρια ζώα, λύκους, σκυλιά και αρκούδες, σε μπαρ, ντίσκο και μπουζούκια, σε ταβέρνες και ρεστοράν για να πουλήσω κρασιά, σε ομάδες Ανώνυμων Αλκοολικών, σε ατέλειωτα ταξίδια», είχε πει σε μια παρουσίαση του βιβλίου του.

«Όσα πέρασα με το ποτό, τα βλέπω πια με συμπάθεια. Νομίζω ότι αν ξαναζούσα τα ίδια θα έκανα, δε μετανιώνω για τα καλά και τα κακά που έζησα. Με το πρόγραμμα συνειδητοποίησα ότι το μερίδιό μου από αυτή την κατάσταση το πήρα. Υπάρχουν πολλά ακόμη, από τα οποία θεωρώ ότι δεν έχω πάρει ό,τι μου αναλογεί. Μπορεί να είμαι αχόρταγος, υπερβολικός, πάντως το ποτό αποτελεί για μένα παρελθόν», είχε επίσης πει.

Αλλά ήταν και αναλυτικός για τη μάχη του με τον αλκοολισμό. «Ακούγεται ανατριχιαστικό, όμως η εργασιομανία μου δεν επηρεάστηκε αμέσως από το αλκοολίκι. Συνέχιζα να ανταποκρίνομαι στα επαγγελματικά μου καθήκοντα, που πλέον ήταν πιο επιτελικά εφόσον υπήρχε τεχνικός διευθυντής στην Οινοποιητική, και το ωράριό μου παρέμενε από νωρίς το πρωί μέχρι αργά το βράδυ, χωρίς καν να απολαμβάνω μια σιέστα όπως έκανε ο μπαμπάς. Οι συνεργάτες δυσκολεύονταν με τον ρυθμό μου. Τελευταία θεσπίστηκε ο όρος “λειτουργικός αλκοολικός”, νομίζω μου ταιριάζει γάντι για τα πρώτα χρόνια του εθισμού. Στη διάρκεια της μέρας διεκπεραίωνα τα πάντα και το βράδυ έλεγα “πάω για ένα ποτάκι”, που σήμαινε παραστράτημα. Πιωμένος έκανα χαριτωμενιές, χωρίς υπερβολές ή έριδες. Γκομένιζα κιόλας, ήμουν χωρισμένος τότε, όλοι έλεγαν ο Γιάννης ο γκομενιάρης που πίνει λίγο παραπάνω, δηλαδή δύο πράξεις κοινωνικά αποδεκτές. Για να σε πούνε μέθυσο πρέπει να σε μαζεύουν από τον δρόμο, κάποτε έγινε κι αυτό. Ο μηχανισμός της εξάρτησης είναι κοινός για όλες τις ουσίες, φυγή από την πραγματικότητα θέλει ο εξαρτημένος, δοκιμάζει τα πάντα κι όποιο του κάτσει, δεν έχει σημασία το είδος».

Ο Αρης και πάλι οι Εβραίοι

Και περιγραφικός για τη σχέση του με τον μπασκετικό Άρη της δεκαετίας του 1980.

«Σαν να μην έφταναν τα καμώματά μου με το ποτό, εκείνη την περίοδο έμπλεξα και με το μπάσκετ. Άρης από γεννησιμιού, ήταν η μόνη ομάδα που θα μπορούσα να το παίξω παράγοντας κι έτυχε να συμπέσει με τη χρυσή εποχή του αθλήματος. Κατακτήσεις, θρίαμβος, φτάσαμε να είμαστε πια πρωταθλητές. Απέφευγα τις θέσεις των επισήμων, δεν πρόβαλα την ενασχόλησή μου με τα μπασκετικά, ούτε καν αντιπρόεδρος δε βγήκα για να μην το μπλέκουν με τη δουλειά μου. Λες και δεν ήταν συνδεδεμένο κάργα, αφού είχα τον Άρη στο payroll μου. Τράβηξα από την εταιρεία έναν σκασμό λεφτά, σαν να υπήρχε καμιά τράπεζα να κόβει χρήμα»…

Οι ατάκες του ήταν πάντα χαρακτηριστικές.

Είχε πει για την επιμονή του στο θέμα των Εβραίων της Θεσσαλονίκης:

«Πήρα θέση, η οποία μου κόστισε ακριβά σε κλίμα εκφοβισμού, ξεπήδησαν επιβήτορες έτοιμοι να “με γαμήσουν, τον κωλοεβραίο”. Λάβαινα απειλές, το καθημερινό μου πρόγραμμα επηρεάστηκε για μεγάλο διάστημα, όμως δεν είμαι η περίπτωση που θα υπολογίσω τέτοιες παραμέτρους για να κινηθώ στη ζωή μου. Αμέσως μόλις ανέλαβα δήμαρχος της πόλης, παραδέχτηκα δημόσια το αμαρτωλό κομμάτι του παρελθόντος μας σε μια εποχή που επικρατούσε σιγή ιχθύος από παντού. Για μένα δεν ήταν επιτρεπτό να κρύβουμε άλλο τη στάση μας, έπρεπε να πάρουμε ένα μάθημα, ακόμα κι αν τέτοια πράγματα δεν πρόκειται να ξανασυμβούν».

Δήλωνε υπερήφανος ως δήμαρχος για το έργο της δημιουργίας του Μουσείου Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη, μια ιδέα για την οποία αγωνίστηκε πολύ και διεκδίκησε οικονομικούς πόρους, υπογραμμίζοντας πως «θα σφραγίσει τη Θεσσαλονίκη και τους επόμενους αιώνες. Θα δώσει άλλη αίγλη στην πόλη, μία διεθνοποίηση».

«Το έζησα, το χόρτασα… Αντίο!» και «Η ιστορία θα κρίνει εάν ήμουν καλός δήμαρχος για τη Θεσσαλονίκη». Έτσι είχε απαντήσει ο Γιάννης Μπουτάρης στις τελευταίες συνεντεύξεις που παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, μετά την οριστική του απόφαση να μην κατέβει εκ νέου υποψήφιος για τη διεκδίκηση, μιας τρίτης θητείας, του δήμου Θεσσαλονίκης και λίγο προτού μαζέψει τα πράγματα του από το δημαρχιακό μέγαρο, παραδίδοντας στον επόμενο, τον Κωνσταντίνο Ζέρβα, με τον οποίο ουδέποτε τα πήγε καλά.

Τότε, ο κυρ Γιάννης παρά τον εκνευρισμό που, όπως ανέφερε, του προκαλούσαν οι μετακομίσεις, δεν μετάνιωνε καθόλου για την απόφαση του να μη θέσει υποψηφιότητα. Θεωρούσε πως μέσα από την εννεαετή παρουσία του στον δημαρχιακό θώκο η Θεσσαλονίκη κέρδισε, από το 2010 που ανέλαβε «αναγνωρισιμότητα» και μάλιστα στα πολύ δύσκολα χρόνια της μνημονιακής κρίσης.

«Αρχισαν όλοι να μιλάνε για την πόλη και να υπάρχουν δημοσιεύματα» είχε πει χαρακτηριστικά.

Από τις συναντήσεις που είχε στο γραφείο του, καθ’όλη τη διάρκεια των δύο θητειών του, ξεχώρισε αυτές με τον γερμανό πρέσβη, Γενς Πλότνερ, τον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας, Αχμέτ Νταβούτογλου, τον ιστορικό Μαρκ Μαζάουερ και τη βρετανίδα συγγραφέα ευπώλητων βιβλίων, Βικτόρια Χίσλοπ.

«Το κέρδος είναι πως οι επαφές που είχα με διάφορους ανθρώπους ανέδειξαν τη Θεσσαλονίκη. Αρχισαν να μιλάνε και να υπάρχουν δημοσιεύματα σε όλο τον κόσμο για την πόλη και τον δήθεν «αντισυμβατικό» δήμαρχο της. Εμείς αναδείξαμε το παρελθόν της, καθώς έχουμε πολλά μνημεία ρωμαϊκά, τούρκικα και εξαφανισμένα εβραϊκά. Κανένας δεν έδινε σημασία στην ιστορία της Θεσσαλονίκης. Η Ροτόντα είναι αντίγραφο του Πανθέου της Ρώμης και είναι μοναδική. Αναδείχθηκε η ιστορία και το πακέτο όλο με τον Κεμάλ. Αναδείξαμε την ιστορία των Εβραίων, που ήταν κρυμμένη κάτω από το χαλί», είχε πει.

Τον Γιάννη Μπουτάρη αποχαιρέτησε με ένα πολύ προσωπικό μήνυμα στα social media, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, περιγράφοντας σε ένα σημείο τον εκλιπόντα:

«Πολιτικά ενεργός, προοδευτικός, βαθύτατα δημοκρατικός. Ένας από τους πλέον ρηξικέλευθους δημάρχους στην ιστορία της τοπικής αυτοδιοίκησης. Και κυρίως ένας άνθρωπος σε αδιάκοπη συνομιλία με τον εαυτό του, ικανός να τον αξιολογεί αντικειμενικά ή και σκληρά μερικές φορές, χωρίς να φοβάται να έρθει αντιμέτωπος με τα λάθη, τις αδυναμίες, τις ελλείψεις, τις φοβίες του, χωρίς να εθελοτυφλεί, χωρίς να αυταπατάται»…

Ως «ευπατρίδη της καθημερινότητας» και ξεχωριστή προσωπικότητα αποχαιρέτησε τον Γιάννη Μπουτάρη ο Κυριάκος Μητσοτάκης, με ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το πρωί της Κυριακής.

O πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής, Νίκος Ανδρουλάκης, έγραψε στο δικό του μήνυμα, στην πλατφόρμα X:

Ο Γιάννης Μπουτάρης, πολυσχιδής, αντισυμβατικός και δημιουργικός, έδωσε όλες του τις δυνάμεις για μια Θεσσαλονίκη προοδευτική, ανοιχτή, ζωντανή και εξωστρεφή.

Η απώλεια του είναι μεγάλη για την πόλη που αγάπησε, για την οινική παραγωγή της πατρίδας μας και για τους ανθρώπους της… pic.twitter.com/LhTJ9S6Iyi

— Nikos Androulakis (@androulakisnick) November 9, 2024

Ξεχωριστό ενδιαφέρον είχε η αναφορά του Βαγγέλη Βενιζέλου, πρώην προέδρου του ΠΑΣΟΚ και πρώην αντιπροέδρου της κυβέρνησης (2012-2015):

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News