«Ξέρω ότι ακούγεται ολέθριο» δήλωσε κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους ο Ντόναλντ Τουσκ. «Αλλά πρέπει να συνηθίσουμε στο γεγονός ότι μια νέα εποχή έχει αρχίσει: η προπολεμική εποχή».

Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας (και πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου), χαίρει μεγάλης εκτίμησης στην ευρωπαϊκή και διεθνή σκηνή. Ωστόσο η συγκεκριμένη δήλωσή του θα μπορούσε να προκαλέσει εντύπωση. Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζουν σε ανάλυσή τους στους New York Times ο Ζαρόσλαβ Κούις και η Καρολίνα Βιγκούρα, αμφότεροι από την Πολωνία, πολιτικός αναλυτής ο πρώτος και κοινωνιολόγος με ειδίκευση στην ιστορία των ιδεών η δεύτερη. «Λαμβάνοντας υπόψη τον πόλεμο στη Γάζα, την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία και τη σύγκρουση στο Σουδάν, μπορούμε ακόμα να μιλάμε για μια προπολεμική εποχή;», διερωτώνται.

Σημειώνουν πως ο Ντόναλντ Τουσκ θα μπορούσε ενδεχομένως να κατηγορηθεί για ευρωκεντρισμό. Θεωρούν, όμως, σωστή την εν λόγω παρατήρησή του σωστή. «Δεν βρισκόμαστε σε έναν παραδοσιακό πόλεμο», γράφουν, ωστόσο, η σύρραξη στην Ουκρανία θα μπορούσε να κλιμακωθεί τόσο, ώστε να εξελιχθεί σε παγκόσμιο πόλεμο. Αυτό το γνωρίζουν οι δυτικοί σύμμαχοι του Κιέβου και κατά τη σύνοδό τους, αυτές τις ημέρες στην Ουάσιγκτον, οι αρχηγοί των κρατών-μελών της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας θα αποπειραθούν να εξετάσουν πώς θα μπορούσε να αποτραπεί αυτό το τρομακτικό ενδεχόμενο.

Σύμφωνα, όμως, με τους Ζαρόσλαβ Κούις και Καρολίνα Βιγκούρα, «είναι απίθανο να συμφωνήσουν. Επί δυόμισι χρόνια από την εισβολή της Ρωσίας, οι δυτικές χώρες έχουν κρατήσει αποκλίνουσες, μερικές φορές αντιφατικές στάσεις. Πίσω από την πολιτική κάθε χώρας κρύβεται μια ιδιαίτερη προοπτική που εδράζεται στην ιστορία. Είναι σαν ένα ζευγάρι γυαλιά που παρουσιάζει διαφορετικά τον πόλεμο. Καθώς ο Πούτιν απειλεί με πυρηνική κλιμάκωση και η Ουκρανία υφίσταται περαιτέρω επιθέσεις, είναι σημαντικό τα μέλη του ΝΑΤΟ να αποφασίσουν από κοινού πώς πρέπει να βλέπουν τον πόλεμο στην Ουκρανία – και ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να τον τερματίσουν».

Κάποιοι πιστεύουν ότι βρισκόμαστε στις παραμονές ενός ευρύτερου πολέμου, πως βιώνουμε κάτι αντίστοιχο με αυτό που συνέβη πριν από περισσότερα 100 χρόνια. «Αυτή είναι η όψη μέσα από τα γυαλιά του Σεράγεβο», γράφουν, θυμίζοντας πως «εκεί, μια καυτή καλοκαιρινή μέρα του 1914, ένας νεαρός δολοφόνος άνοιξε πυρ εναντίον του οχήματος του Αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου, πυροδοτώντας μια χαοτική ακολουθία που οδήγησε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο».

Ο αποκαλούμενος και Μεγάλος Πόλεμος, ο οποίος ήταν εξαιρετικά καταστροφικός, ξέσπασε κάπως τυχαία, με τον διακεκριμένο ιστορικό Κρίστοφερ Κλαρκ να χαρακτηρίζει τους πολιτικούς ηγέτες της εποχής «υπνοβάτες» οι οποίοι σύρθηκαν, τελικά, σε μια ολέθρια παγκόσμια σύρραξη.

«Για όσους βλέπουν την κατάσταση μέσα από αυτό το πρίσμα, η σύγκρουση στην Ουκρανία δεν πρέπει να αφεθεί να καταστεί το ισοδύναμο της δολοφονίας του Φραγκίσκου Φερδινάνδου, το πιστόλι εκκίνησης ενός παγκόσμιου πολέμου. Μιλούν με ειρηνιστικό τόνο: προσοχή, βήμα προς βήμα οδεύουμε προς μια παγκόσμια, ίσως και πυρηνική, σύρραξη — παρότι κανείς δεν θέλει κάτι τέτοιο πραγματικά. Το συμπέρασμα για αυτούς είναι απλό. Υπό το φόβο να πανικοβληθεί και να αντιδράσει μέσω μιας μη αναστρέψιμης κλιμάκωσης, οι στρατιωτικές φιλοδοξίες της Ουκρανίας πρέπει να περιοριστούν και να επιδιωχθούν διπλωματικές διαπραγματεύσεις», συνοψίζουν οι Ζαρόσλαβ Κούις και Καρολίνα Βιγκούρα.

Αναφέρουν πως αυτά τα «γυαλιά του Σεράγεβο» φαίνεται πως περισσότερο φοριούνται στη Γερμανία. Και, πράγματι, από τον Φεβρουάριο του 2022 ο Ολαφ Σολτς υποστηρίζει σθεναρά την Ουκρανία και η χώρα του είναι ένας από τους σημαντικότερους εξαγωγείς όπλων και υλικής βοήθειας στην Ουκρανία. Συγχρόνως, όμως, με κάθε νέα παράδοση, ο γερμανός καγκελάριος προειδοποιεί πως κάποια στιγμή ένα drone παραπάνω, ένα επιπλέον αεροπλάνο θα μπορούσε να καταστεί η θρυαλλίδα ενός νέου παγκόσμιου πολέμου. Οπότε συνιστά ιδιαίτερη προσοχή ενώ ο στόχος του είναι η «εξασφάλιση της ειρήνης» μέσω διαπραγματεύσεων που θα καταλήξουν σε κάποιου είδους διευθέτηση.

Οσοι στην Ευρώπη δεν φορούν τα «γυαλιά του Σεράγεβο», φορούν τα «γυαλιά του Μονάχου». Το ιστορικό σημείο αναφοράς τους είναι το 1938, όταν ο Αδόλφος Χίτλερ απαίτησε ένα μέρος της Τσεχοσλοβακίας, και οι ευρωπαϊκές δυνάμεις, στο όνομα του κατευνασμού, συμφώνησαν. Η παραχώρηση της Σουδητίας είχε στόχο να ικανοποιήσει τις επεκτατικές ορέξεις του τρίτου ράιχ, ωστόσο το τίμημα αυτής της απόπειρας κατευνασμού το πλήρωσαν άλλες χώρες, στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη.

Επιπλέον η απόπειρα κάθε άλλο παρά ευοδώθηκε. «Ο κατευνασμός κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος με την επίθεση της Γερμανίας στην Πολωνία το 1939, οδηγώντας την υπόλοιπη Ευρώπη και, τελικά, τον κόσμο στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», θυμίζουν στην ανάλυσή τους οι Ζαρόσλαβ Κούις και Καρολίνα Βιγκούρα.

«Αυτό ακριβώς επιδιώκει να αποφύγει ο Ντόναλντ Τουσκ. Σύμφωνα με αυτήν την άποψη, οι αφελείς αποφάσεις οδηγούν μόνο σε περισσότερα θύματα και περισσότερη δυστυχία, σε περισσότερες πόλεις — στη Βαρσοβία τότε, στη Μαριούπολη σήμερα— που καίγονται και βομβαρδίζονται ολοσχερώς. Το λάθος του κατευνασμού δεν πρέπει να επαναληφθεί, υποστηρίζουν. Δεν πρέπει να γίνουν παραχωρήσεις στο σύγχρονο αντίστοιχο του Χίτλερ», προσθέτουν.

Τα «γυαλιά του Μονάχου», πέρα από την Ουκρανία, τα φορούν επίσης η Πολωνία, τα κράτη της Βαλτικής και η Φινλανδία, καθώς επίσης η Ρουμανία και η Μολδαβία. Αν και όταν ξέσπασε ο πόλεμος, επέλεξε αρχικά να βάλει τα «γυαλιά του Σεράγεβο», τασσόμενος υπέρ των διαπραγματεύσεων και της διπλωματίας, έπειτα από μία διετία τα «γυαλιά του Μονάχου» φόρεσε, τελικά, και ο Εμανουέλ Μακρόν, προειδοποιώντας για την απειλή που αποτελεί η Ρωσία αλλά και πως «η Ευρώπη θα μπορούσε να πεθάνει» (δεδομένων των ραγδαίων πολιτικών εξελίξεων στην πατρίδα του ο γάλλος πρόεδρος πιθανώς να μην είναι σε θέση στο εξής να υποστηρίζει σθεναρά την εν λόγω άποψη).

Οσον αφορά τις ΗΠΑ, σε αμφότερους τους Παγκόσμιους Πολέμους εισήλθαν αργά, οπότε το πώς προέκυψαν οι συνθήκες που οδήγησαν στο ξέσπασμά τους, δεν έχει ιδιαίτερη σημασία για τους Αμερικανούς. Αυτό που μετράει είναι το τραύμα που τους έκανε να εμπλακούν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, δηλαδή η επίθεση στο Περλ Χάρμπορ τον Δεκέμβριο του 1941. «Αυτή η απροσδόκητη επίθεση, κατά την οποία σκοτώθηκαν περισσότεροι από 2.000 Αμερικανοί, δίδαξε στις Ηνωμένες Πολιτείες ότι εάν δεν έχουν προσεκτικά σχεδιασμένη παρουσία σε συρράξεις ενδέχεται να καταβάλουν πολύ μεγαλύτερο τίμημα», σημειώνουν οι δύο πολωνοί αναλυτές.

Φορώντας, οπότε, αυτά τα «γυαλιά του Περλ Χάρμπορ» η Ουάσιγκτον επιδίωξε να συνδράμει την Ουκρανία το δυνατόν περισσότερο, δίχως, ωστόσο, να φτάσει στο σημείο να κινδυνεύει από ρωσικά αντίποινα. Αυτός ο φόβος της κλιμάκωσης είχε ως αποτέλεσμα να καταλήξουν οι ΗΠΑ να αμφιταλαντεύονται μεταξύ περισσότερο ή λιγότερο ενεργών προσεγγίσεων, γεγονός το οποίο, αναπόφευκτα, δημιούργησε προβλήματα (όπως η καταστροφική για τους Ουκρανούς καθυστέρηση της έγκρισης του νέου πακέτου βοηθείας από τα μέλη του Κογκρέσου).

«Το 2024, δεν είμαστε στο Σεράγεβο, στο Μόναχο ή στο Περλ Χάρμπορ. Αλλά αυτό δεν αλλάζει τη βαθιά επίδραση που έχουν αυτές οι προοπτικές. Κάθε ζευγάρι γυαλιά όχι μόνο διαμορφώνει μια διανοητική ανάλυση των επίκαιρων γεγονότων αλλά συνεπάγεται επίσης μια ισχυρή ηθική πεποίθηση ότι είναι σωστή, ακόμη και ανώτερη από τις άλλες. Είναι αυτό το συναίσθημα, και όχι η απλή επιλογή μιας ιστορικής αναλογίας, που μπορεί να οδηγήσει τους πρωταγωνιστές να αρνούνται να ακούν ο ένας τον άλλον», γράφουν οι Ζαρόσλαβ Κούις και Καρολίνα Βιγκούρα.

Θεωρούν, όμως, πως είναι δυνατή η συμφιλίωση όλων των πλευρών, αρκεί να γίνει από όλους κατανοητό, ότι δεν διανύουμε μια νέα προπολεμική εποχή, όπως αυτή νοούταν τον προηγούμενο αιώνα, αλλά μια νέα εποχή υβριδικού πολέμου.

«Αυτός ο πολυεπίπεδος πόλεμος κατά της Δύσης και των βασικών πολιτικών αξιών της διεξάγεται ήδη σε ολόκληρο τον κόσμο, όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στην Αφρική, την Ασία και τη Μέση Ανατολή. Και εάν δεν υπάρχουν ακόμη ρωσικά drones να πετούν πάνω από τις χώρες της ΕΕ, οι μάχες διεξάγονται ήδη σε άλλα μέτωπα — έστω, προς το παρόν, μέσω της παραπληροφόρησης, της κατασκοπείας και της πειρατείας. Οι αναλογίες με το Σεράγεβο, το Μόναχο και το Περλ Χάρμπορ είναι όλες χρήσιμες για την οικοδόμηση μιας νέας προοπτικής, κατάλληλης για τον 21ο αιώνα», καταλήγουν οι δύο αναλυτές.

Σημειώνουν επίσης πως «δεν είμαστε καταδικασμένοι να επαναλαμβάνουμε τα λάθη του παρελθόντος» και εύχονται οι ηγέτες των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ να βγάλουν τα γυαλιά τους στην Ουάσιγκτον και να κοιταχτούν στα μάτια, ώστε να καταστρώσουν ένα κοινό σχέδιο δράσης με στόχο την ήττα της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News